Źródło: Wikimedia Commons/Mathiasrex

2 maja ? Dzień Polonii i Polaków za Granicą

Od 2002 roku dzień 2 maja jest obchodzony jako Dzień Polonii i Polaków za Granicą. W tym dniu wszyscy Polacy ? zarówno żyjący w kraju jak i rozsiani po różnych częściach świata mogą przypomnieć sobie, że stanowią jeden naród.

Trudno jest oszacować dokładną liczbę Polaków na świecie. W samej Polsce narodowość polską deklaruje około 97% z 38,5 mln mieszkańców kraju, zaś poza Polską żyje przypuszczalnie 15-20 mln Polaków. Uwzględnić należy fakt , że poczucie przynależności narodowej jest subiektywne ? niektóre osoby deklarują podwójną przynależność. Ponadto są też osoby przyznające się do polskich korzeni i związków z polskością, ale deklarujące zarazem przynależność do innego narodu. Fakt obecności tak wielu Polaków poza granicami państwa polskiego wynika z wielu przyczyn ? m.in. zmiany kształtu terytorialnego państwa polskiego, emigracji politycznej lub ekonomicznej, uchodźstwa wojennego, zesłań czy przesiedleń.

Z terenów dawnych Kresów Wschodnich liczne i zwarte społeczności polskie zachowały się na Wileńszczyźnie i Grodzieńszczyźnie. Ogółem na Litwie mieszka około 200 tys. Polaków, zaś na Białorusi według oficjalnych statystyk niecałe 300 tys. Na Litwie istnieje zorganizowane szkolnictwo polskojęzyczne, swobodnie działają polskie organizacje i media, zaś Akcja Wyborcza Polaków na Litwie posiada reprezentację parlamentarną. Znacznie gorzej sytuacja wygląda na Białorusi, której autorytarne władze zwalczają przejawy niezależnej działalności pozarządowej (w tym działalności Związku Polaków na Białorusi). Nie jest znana bliższa liczba Polaków na Ukrainie. Ostatni spis powszechny, który odbył się w 2001, wykazał niecałe 150 tysięcy Polaków, ale dane te są kwestionowane. Społeczność polska na Ukrainie jest rozproszona, największe jej skupisko mieszka w obwodzie żytomierskim. Ponad 40 tys. Polaków mieszka na Łotwie, niecałe 40 tys. na terenie Czech (głównie Zaolzie), ponad 4 tys. w Mołdawii oraz około 2,5 tys. na Słowacji. Są to w większości społeczności autochtoniczne zamieszkujące te obszary od wieków. Wspomnieć należy także o Polakach mieszkających w dalekim Kazachstanie i Rosji – głównie potomkowie zesłańców.

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej i otwarciu rynku pracy z kraju wyjechało ponad 2,5 mln Polaków ? głównie do UK, Niemiec, Holandii i Irlandii. Tworzą oni nową generację polskiej emigracji. Przez kilka dekad stolicą polskiej emigracji był Londyn ? tam właśnie swoją siedzibę znalazły władze polskie na uchodźstwie po 1939 roku, które mimo utraty uznania międzynarodowego kontynuowały działalność stając się centrum polskiej emigracji niepodległościowej.

Bardzo liczna prawie 800-tysięczna (oficjalne dane niemieckie) społeczność Polaków zamieszkuje Niemcy, przy czym pojawiają się szacunki mówiące nawet 1,5 mln Polaków i osób polskiego pochodzenia mieszkających w tym kraju. Polonia niemiecka wywodzi się przede wszystkim tzw. ?emigracji solidarnościowej? z lat 80. oraz wspomnianej już nowej fali emigracji po wejściu naszego kraju do UE.

Dla wielu nie jest oczywisty fakt istnienia licznej Polonii w Ameryce Łacińskiej. W samej Brazylii mieszka 3 mln osób polskiego pochodzenia. Warto przy tej okazji przypomnieć nazwiska wielkich polskich inżynierów i uczonych ? Ignacego Domeyki, Władysława Folkierskiego czy Ernesta Malinowskiego, którzy zostawili po sobie trwały ślad polskiej obecności na tym kontynencie.

Oczywiście najliczniejsza Polonia zamieszkuje USA. Liczbę Polaków i osób polskiego pochodzenia szacuje się na 10 mln. Pierwsi polscy osadnicy przybyli już na początku XVII wieku. Polacy mieli swój udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych ? postaci Kazimierza Pułaskiego i Tadeusza Kościuszki nie trzeba przypominać. Za najstarszą polską osadę w USA uznawana jest Panna Maria w Teksasie, którą w 1854 roku założył ksiądz Leopold Moczygemba z grupą Ślązaków (inną osadą założoną przez Ślązaków w Teksasie jest Cestohowa). Obecnie największe ośrodki polonijne to Chicago, stan Michigan oraz Nowy Jork. W sąsiedniej Kanadzie mieszka ponad milion osób polskiego pochodzenia. Jednym z symboli kanadyjskiej Polonii jest osada Wilno w prowincji Ontario ? założona w 1858 roku przez emigrantów z Kaszub, których potomkowie do dziś kultywują swoją unikatową polsko-kaszubską tożsamość. Liczną polską społeczność można spotkać także w dalekiej Australii (ponad 200 tys.).