Kwestia Żołnierzy Niezłomnych-Wyklętych od kilku lat powraca w coraz większych rozmiarach zarówno do naszej przestrzeni publicznej jak i do świadomości Polaków. Jest analizowana w przeróżnych elementach i detalach. Dzięki zaś benedyktyńskiej pracy naukowców, pisarzy, publicystów czy społeczników wskrzeszani są z mroków niepamięci kolejni wojownicy w bitwie o Polskę. Nieodzownym zagadnieniem staje się w tej materii jak najszersze popularyzowanie wszystkich owoców owej szlachetnej działalności. Każda przyjęta forma, czy to książka, wystawa, projekcja filmu, koncert, spotkanie to poszerzanie grona ludzi świadomych i dumnych ze swojej przeszłości.
Następnym ogniwem w tym, od kilku już lat ogólnonarodowym łańcuchu pamięci, jest praca Szymona Nowaka ?Bitwy Wyklętych?. Autor swoją pracę poświęcił najważniejszym bataliom i akcjom zbrojnym, stoczonym podczas powstania antykomunistycznego od 1944 r. Ta problematyka rzecz jasna była już wcześniej wielokrotnie poruszana w pozycjach stricte naukowych czy też publicystyce. Jednak brakowało pewnego syntetycznego spojrzenia, ujmującego w ścisłej i systematycznej formie zagadnienia wyłącznie militarne. Zbadanie podziemia niepodległościowego pod tym właśnie kątem, wydaje się być niezmiernie istotne. Mamy w końcu do czynienia z wojskiem, przed którym w ekstremalnie trudnych warunkach stawiano zadania bojowe. I to właśnie walka, tak bardzo często krwawa i tragiczna staje się kwintesencją losu Niezłomnych. Mamy zatem do czynienia ze swoistym podręcznikiem, mogącym w jasny i klarowny sposób uporządkować w pamięci czytelników, najważniejsze postacie, miejsca i daty wojny z czerwonym najeźdźcą.
Praca została wykreowana w postaci kilkunastu osobnych opowieści, które układają się w pewien chronologiczny ciąg. Widzimy zatem kolejne batalie, począwszy od bitwy o Surkonty w sierpniu 1944 r. a skończywszy na boju w Zwoleniu w czerwcu 1946 r. Jest to oczywiście wybór całkowicie subiektywny, ale spełnia wszelkie faktograficzne wymogi jakie musiałby posiadać leksykon temu poświęcony. Przedstawiane epizody mają wyraźnie fabularyzowany charakter. Precyzyjnie zarysowane postacie, bogato odmalowany krajobraz polityczno-społeczny powojennej Polski, żywe dialogi. Nie oznacza to bynajmniej, że autor daje czytelnikowi do ręki fikcję jedynie luźno opartą o fakty z przeszłości. W tym przypadku jest dokładnie na odwrót. Nadanie tej książce formy opowieści jest ściśle oparte na tych wszystkich informacjach z zakresu walk Żołnierzy Niezłomnych, jakimi możemy dysponować w dniu dzisiejszym. Nie są one zatem rezultatem wyobraźni autora a ubraniem dostępnych relacji i opisów w szatę bardziej przystępną i zrozumiałą współczesnemu odbiorcy. Fakt że jednocześnie uatrakcyjnia i upłynnia to całość utworu, przemawia tylko na jego korzyść. Przyspiesza akcję i nadaje niezwykłej dynamiczności opisywanym wydarzeniom. Dzisiejszy czytelnik, zwłaszcza młody człowiek nie będzie tolerował czegoś co nie spełni konkretnych kryteriów. Do takich zaś bez wątpienia musi należeć przyciągająca wizualnie forma oraz interesująca, wartka treść. Nie oznacza to jakiejkolwiek utraty z wagi jaką musi nieść przekaz o naszych narodowych bohaterach. Autorowi udało się w dość korzystny sposób połączyć w całość oba te warunki. To że postaci na kartach tej książki biorą udział w nierównej walce z bestialskimi oprawcami, windując swój heroizm na szczyty, nie oznacza że tracą oni cokolwiek ze swojego człowieczeństwa. To książka o żywych ludziach, którym przyszło żyć w nieludzkich czasach. Kochają, snują plany na przyszłość, odczuwają lęk, dotykają ich wątpliwości i rozterki. W żadnym momencie czytelnik nie odniesie wrażenia, że może mieć do czynienia z jakąś sztuczną rzeczywistością czy osobami pozbawionymi elementarnych ludzkich odczuć i reakcji. Pod tym względem Szymon Nowak na pewno nie buduje jakiegoś rodzaju pomnika. I nie to było jego celem kiedy przystępował do pisania tej książki.
Jednak to właśnie sfera ogromnej przestrzeni informacyjnej, zdaje się być najbardziej znaczącym elementem ?Bitew Wyklętych?. Autor zamieścił całą masę wiadomości dotyczących zarówno głównych postaci- dowódców, oficerów czy szeregowych żołnierzy, techniki walki, broni, metod aprowizacji itd. Wszystko to umiejscowione precyzyjnie w kontekście historycznym. Bardzo interesującą częścią, rzucającą wiele światła na pewne zagadnienia, są zilustrowane kontakty na linii wojsko- miejscowa ludność cywilna. Wszakże teoretycznie skończyła się właśnie ludobójcza wojna, kraj jest zniszczony i głodny a umęczeni ludzie, chcą po prostu zacząć żyć. W tę zaś rzeczywistość wkracza ideowe wojsko, które nie godzi się na utratę niepodległości i następną okupację. To wszystko w zestawieniu z chwytliwymi hasłami komunistów, musiało sprawić że mieszkańcy wielu wsi i miasteczek odczuwali poważne dylematy, jak się zachować i jaką postawę obrać. Ponadto czytelnik będzie mógł odnaleźć na kartach tej pracy znaczącą ilość unikatowych fotografii i dokumentów, które jeszcze dobitniej powinny uzmysłowić z dziejami jakiej konfrontacji ma tutaj do czynienia. Co więcej praktycznie każda opisana bitwa czy akcja jest opatrzona czytelną mapką obrazującą przebieg danego starcia. Praca ta rzecz jasna byłaby mocno okaleczona gdyby autor skupił się wyłącznie na jednej stronie tej krwawej barykady. Stąd też z różną częstotliwością i natężeniem w zależności od tła strategiczno-militarnego, ukazane zostały siły okupacyjne. Widzimy zatem w różnych miejscach jałtańskiej Polski siły sowieckich czerwonoarmistów czy NKWD oraz ?polskie? ludowe oddziały, ubecję, KBW czy milicję. Czytelnik dostaje solidną porcję informacji na temat ich metod oraz narzędzi walki i działania w terenie, ogromnej sieci agentów i informatorów czy wreszcie charakterystykę kaźni i mordów sądowych jakim poddawano schwytanych żołnierzy. Twórca zdaje się chciał również, chociaż pokrótce zasygnalizować jacy to byli ludzie. Swoisty portret zwyrodniałych siepaczy, sprzedawczyków i karierowiczów, którzy z lubością denuncjowali czy znęcali się nad swoimi ofiarami.
?Bitwy Wyklętych? autorstwa Szymona Nowaka bez wątpienia jest książką, z coraz szerszej półki wydawniczej poświęconej Niezłomnym, po którą warto sięgnąć. Napisana bardzo przystępnym językiem, z dynamiczną i barwna akcją, krwistymi postaciami, doskonale odpowiada na systematycznie rozwijające się zapotrzebowanie czytelnicze w tej tematyce. Z drugiej strony warto aby pedagodzy i nauczyciele zwrócili na nią uwagę, pod kątem wykorzystania jako pomoc dydaktyczną. Bowiem luka jaka po upadku komunizmu powstała w szkolnych podręcznikach, nieraz wciąż zieje wieloma półprawdami, manipulacjami czy przeinaczeniami. Jeżeli nie będzie to metodycznie korygowane, w świadomości wielu ludzi na długo one pozostaną. Praca edukacyjna i popularyzatorska już od najmłodszych lat, wydaje się być tutaj doskonałym remedium na niestety wciąż jeszcze funkcjonujące w naszej przestrzeni publicznej bolączki tego typu. Zaś bardzo konkretnym narzędziem do ich realizacji w domu, szkole czy instytucjach kultury może być właśnie ta naprawdę godna polecenia praca.
