Jednym z najbardziej znanych epizodów wojen grecko-perskich jest bitwa w Wąwozie Termopilskim, gdzie jak głosi legenda 300-u Spartan stawiało opór hordzie wojowników perskich. Żołnierze Leonidasa w końcu ulegli, ale ich mit przetrwał do dziś. W historii wielu krajów pojawiają się odpowiedniki Termopil. Dla dziejów Stanów Zjednoczonych do rangi takiego wydarzenia urosła bitwa o Alamo, która rozegrała się na przełomie lutego i marca 1836 r. Rolę amerykańskiego Leonidasa przejął podpułkownik William Travis.
Kilka lat po uzyskaniu przez Meksyk niepodległości (traktat pokojowy w Cordobie z 24 sierpnia 1821 r. pomiędzy nowo utworzoną Republiką Meksyku a Królestwem Hiszpanii) tereny tego państwa stały się polem kolejnego konfliktu, który amerykańska historiografia określa Rewolucją Teksańską. Jej główną przyczyną był narastający konflikt między amerykańskimi osadnikami zamieszkującymi tereny stanu Teksas – Coahuila a rządem meksykańskim.
Przybysze zza północnej granicy zaczęli masowo napływać do Teksasu krótko po powstaniu Republiki Meksyku. Zachęcały ich do tego miejscowe władze, które pragnęły rozwinąć gospodarczo najbiedniejszy stan nowego państwa. Teksas miał stać się jednym z centrów rolnictwa i hodowli. Największą rolę w organizowaniu amerykańskiego osadnictwa na tym obszarze odegrali Stephen Austin oraz Green DeWitt. Ten pierwszy otrzymał miano ?Ojca Teksasu?. Mimo daleko sięgających planów co do roli Teksasu w ramach republiki meksykańskiej, między amerykańskimi osadnikami, a miejscowymi dochodziło do wielu nieporozumień i konfliktów. Przewaga liczebna ?białych? nad Latynosami spowodowała, że rozwinął się pośród nich pomysł oddzielenia stanu i przyłączenia go do Stanów Zjednoczonych. Oczywiście pogłoski o zamierzeniach osadników docierały do Mexico City. Władze postanowiły przeciwdziałać rosnącym wpływom ?białych?. Przykładowo w 1830 r. wprowadzono zakaz napływania do Teksasu osadników amerykańskich. Pomiędzy obiema stronami dochodziło do starć zbrojnych, czego przykładami są ?rewolta Jamesa Longa? (1819 r. – jeszcze przed ogłoszeniem deklaracji niepodległości Meksyku) czy ?Rebelia Fredońska? (1826-27 r.). Teksas nadal pozostał jednak w granicach Republiki Meksyku. Do czasu.
Generał Antonio Lopez de Santa Ana/ Źródło: Wikimedia Commons
Szansę oderwania stanu Amerykanie upatrywali w toczącej się w latach 1832-33 w Meksyku wojnie domowej. W jej wyniku, od maja 1833 r. stanowisko prezydenta Meksyku sprawował generał Antonio Lopez de Santa Ana. W toczących się walkach osadnicy poparli Santa Anę, licząc na jego wdzięczność po zwycięstwie. Głęboko się jednak rozczarowali. Podejrzewając jednego z liderów Teksańczyków, Stephena Austina o sianie fermentu na terenie stanu, aresztowali go w trakcie jego powrotu ze spotkania z Santa Aną. Oczywiście fakt ten zadziałał na osadników jak czerwona płachta na byka. Austin został wypuszczony na wolność w lipcu 1835 r. i rozpoczął otwarte głoszenie propozycji oderwania Teksasu od Meksyku. Zdławić nieposłusznych Teksańczyków miał generał Martin Perfecto de Cosa i jego żołnierze. 9 października 1835 r. dotarł do San Antonio, gdzie otrzymał informacje o potyczce pod Gonzales, która jak się później okazało była bezpośrednią przyczyną wybuchu Rewolucji Teksańskiej.
2 października 1835 r. doszło do krótkiego starcia pomiędzy mieszkańcami miasteczka Gonzales a grupą meksykańskich dragonów. Dzień wcześniej meksykańscy żołnierze zażądali oddania starego działa, które znajdowało się w rękach amerykańskich osadników. Ci nie zgodzili się jednak. Przy armacie ustawili proporzec z napisem ?Come and take it? i zaczęli drwić z przeciwnika. Rankiem 2 października, Amerykanie ostrzelali obóz Meksykanów z działa i karabinów. Dragoni rzucili się do ucieczki. Nic już nie mogło powstrzymać nadchodzącego huraganu. W ciągu kilku dni na miejscu potyczki pojawiło się blisko 500. Teksańczyków. Do Gonzales przybyli także ochotnicy ze Stanów Zjednoczonych. Dowództwo nad tą ?armią? objął Stephen Austin, który poprowadził ją na San Antonio. 28 października grupa osadników, którą dowodził słynny traper Jim Bowie rozniosła meksykańską załogę misji Conception. Miesiąc później Teksańczycy wygrali tzw. ?bitwę o trawę?. W obu tych starciach straty Latynosów wyniosły 120-u zabitych i ponad setkę rannych. Na polu walk pozostało zaledwie kilku poległych osadników. Po dotarciu pod San Antonio (12 października) Amerykanie rozpoczęli oblężenie miasta. Blokada San Antonio przeciągała się. Część osadników planowała nawet odpuszczenie i powrót do domów. 5 grudnia myśliwy Ben Milam poderwał jednak swoich kamratów do walki i poprowadził ich do ostatecznego ataku na miasto. Meksykańscy obrońcy mieli przewagę liczebną. Jednak żołnierze gen. de Cosy mieli niskie morale, a w mieście brakowało żywności. Po trwających pięć dni walkach miejskich osadnicy odnieśli zwycięstwo. San Antonio oraz kluczowa dla tej opowieści misja Alamo znalazły się w ich rękach. Meksykanie przyrzekli, że nigdy nie będą walczyć przeciwko osadnikom i zostali puszczeni wolno. Sukces w San Antonio sprawił, że wielu Teksańczyków uznało, że wojna bliska jest ku końcowi. Część z nich wróciła do swoich domów. Nowo wybrany dowódca teksańskiej armii, Samuel Houston przeczuwał jednak, że Santa Ana nie odpuści. Wiedział, że wojska meksykańskie liczebnie biją na głowę osadników. Planował zorganizować obronę we wschodnim Teksasie, gdzie zarówno ukształtowanie terenu jak i zalesienie tego obszaru sprzyjałby mniej liczebnym Amerykanom. Liczył na rozciągnięcie linii zaopatrzeniowych nieprzyjaciela i rozbicie jego oddziałów w kilku starciach. Walczących rodaków wspierali obywatele Stanów Zjednoczonych, gdzie w wielu miastach powstały punkty werbunkowe. Teksańczycy otrzymywać zaczęli także transporty z bronią, amunicją i żywnością.
Plan Alamo/ Źródło: Wikimedia Commons
W połowie stycznia 1836 r. do Alamo przybył wspomniany już przeze mnie Jim Bowie z grupką ochotników. Budynki misji powstały w 1718 r. i początkowo miały służyć edukacji nawróconych na chrześcijaństwo Indian. Później Alamo przejęło hiszpańskie wojsko. Bowie rozpoczął prace fortyfikacyjne, przygotowując bastion do obrony. Amerykanie zdawali sobie sprawę, że Santa Ana z pewnością zechce odzyskać utracone punkty. W ciągu kilkunastu następnych dni do Alamo przybyły posiłki, choć nie tak liczne, aby skutecznie obsadzić mury misji. Obrońcy nie mieli za to problemów z amunicją. Pozycje Amerykanów wzmacniało 21 armat. 3 lutego 1836 r. na miejsce przybył nowo mianowany dowódca, podpułkownik William Travis. Kilka dni później załogę wzmocnił słynny myśliwy Davy Crockett.
Jak przewidywał Samuel Houston gen. Santa Ana nie miał zamiaru zrezygnować ze stłumienia rebelii. Pod koniec grudnia 1835 r. zebrał 5000. ludzi i wyruszył przeciwko Amerykanom. Kiedy 23 lutego żołnierze gen. Joaquina Sesmy (dowodzącego jedną z brygad Santa Any) dotarli pod Alamo, jego załoga liczyła 175-u ludzi. Meksykanie wezwali obrońców do poddania się, gwarantując zachowanie życia. Amerykanie odmówili, wiedząc że w przypadku dostania się do niewoli zostaną straceni. Travis otrzymał wcześniej meldunek, że pomoc, na którą liczył może nie dotrzeć na czas do Alamo (tylko jedna 32-osobowej grupie ochotników wzmocniła obrońców w trakcie walk). Zajmujący pozycje wokół misji żołnierze meksykańscy rozpoczęli ostrzał artyleryjski. Obrońcy odgryzali się celnym ogniem z ustawionych na szańcach dział. Kilkakrotnie w trakcie oblężenia Amerykanie dokonywali nocnych wypadów na pozycje meksykańskie, siejąc wśród nich popłoch. Z racji niewielkiej liczby obrońców, którzy musieli czuwać 24 godziny na dobę, Santa Ana liczył na szybkie wyczerpanie załogi. Rozkazał także odciąć dopływ wody pitnej do misji. Pomysł chytry, ale okazał się nieskuteczny. Dzięki istnieniu dwóch studni w jej obrębie żołnierzom w Alamo nie brakowało wody.
Dzięki napływowi kolejnych pododdziałów, w początkowych dniach marca gen. Santa Ana miał pod Alamo blisko 2500. żołnierzy. Powtarzające się ataki meksykańskiej piechoty i ostrzał artyleryjski spowodowały, że wśród załogi pojawiały się o nikłych szansach na doczekanie się odsieczy podpułkownik zebrał swoich żołnierzy i przedstawił sytuację jasno. Pozostanie i walka do końca oznacza śmierć. Ci, którzy chcą spróbować przedrzeć się poza pierścień okrążenia mają drogę wolną. Następnie wyznaczył linię na ziemi, za którą mieli stanąć wszyscy, którzy postanowili zostać. Po chwili tylko jeden obrońca, Francuz Louis Rose pozostał na swoim miejscu. Udało mu się szczęśliwie przedrzeć przez linie meksykańskie. Davy Crockett zaproponował otwartą ostatnią walkę poza murami Alamo. Jednak większość zdecydowała, że jeśli Meksykanie chcą zwyciężyć, muszą pokonać obrońców w murach misji. Przemówienie Travisa bardzo dobrze ukazał w swoim filmie ?Alamo?, John Lee Hancock.
Dowódca załogi Alamo, podpułkownik William Travis/ Źródło: Wikimedia Commons
Tymczasem Santa Ana omówił w swoim obozie plan ostatecznego szturmu na Alamo. O świcie 6 marca 1836 r. 1800. meksykańskich piechurów ruszyło do ataku. Generał Santa Ana podzielił ich na cztery kolumny, nacierające ze wschodu, południa, północnego-zachodu i północnego-wschodu. Meksykański dowódca zrezygnował z ostrzału artyleryjskiego, licząc na zaskoczenie. Obrońcy Alamo usłyszeli okrzyki ?Viva Santa Ana? oraz wygrywaną przez orkiestrę ?Pieśń o podrzynaniu gardeł?. Teksańczycy rozpoczęli ostrzał kroczące szeregi nieprzyjaciela. Od kul armatnich i wystrzałów karabinowych ginęli oficerowie i zwykli żołnierze. W zażartej walce trup kładł się gęsto po obu stronach. Santa Ana rozkazał gros swoich ludzi wysłać w kierunku północnej części misji, najsłabiej bronionej i osłabionej ostrzałem. W pewnym momencie poległ ppłk Travis, a Meksykanie wdarli się do Alamo, rażąc Teksańczyków z karabinów i dźgając bagnetami. Jako pierwsi starli się z obrońcami piechurzy generała Juana Amadora. Meksykanie przedarli się także w północno-wschodniej części. Dowództwo nad pozostałymi przejął kapitan John Baugh, ale już tylko kwestią minut była porażka obrońców Alamo. Część Amerykanów została zepchnięta w głąb ?długich koszar?. Wokół uszu świstały kule, błyskały ostrza noży i bagnetów. Wściekli Meksykanie zdobywali kolejne pomieszczenia, eliminując nie mających szans Teksańczyków. Inni, m.in. Jim Bowie zginęli w ?niskich koszarach?, a Davy Crockett został zakłuty bagnetami przed kościołem. Do końca wymachiwał strzelbą, nie dopuszczając do siebie żołnierzy Santa Any. Ostatni szturm na Alamo skończył się o godzinie 630. Na polu walki pozostało 189. znanych z nazwiska obrońców Alamo. Generał Santa Ana stracił w ciągu oblężenia blisko 600. zabitych i rannych. Kilkunastu cywilów, którzy znajdowali się na terenie misji Santa Ana oszczędził. Schwytani jeńcy zostali rozstrzelani. Upadek Alamo i późniejsza klęska pułkownika Jamesa Fannina pod Coleto Creek i masakra jeńców w Goliad nie doprowadziły jednak do porażki Rewolucji Teksańskiej. Oddziały Teksańczyków pokonały żołnierzy Santa Any pod San Jacinto. Meksykański wódz salwował się ucieczką, ale został schwytany. 14 maja 1836 r. obie strony konfliktu podpisały układ pokojowy w Velasco, uznający niepodległość Teksasu. Jednak dopiero 9 lat później, 29 grudnia 1845 r. Teksas stał się częścią Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
