LGM-30G Minuteman III w silosie / Wikimedia Commons.

Amerykańskie rakietowe systemy strategiczne w okresie postzimnowojennym

Wraz z rozpadem Związku Sowieckiego, Stany Zjednoczone stały się jedynym supermocarstwem. W świecie, w którym kształtowały się nowe siły, przed Waszyngtonem stanęło wyzwanie modernizacji strategicznych sił rakietowych, obejmujących międzykontynentalne pociski balistyczne bazowania lądowego (ICBM) oraz te, wystrzeliwane z boomerów, czyli atomowych okrętów podwodnych (SLBM).

>Rozwój oraz dalsze perspektywy dla rosyjskich strategicznych systemów balistycznych po rozpadzie ZSRR<

Rakietowe pociski balistyczne stanowią znaczną część amerykańskiej triady nuklearnej, której pozostałym ogniwem są bombowce strategiczne. Nowy START (New START Treaty), dwustronny traktat rozbrojeniowy pomiędzy USA i Rosją, który wszedł w życie w dniu 5 lutego 2011 roku zobowiązuje Waszyngton, aby w ciągu równo 7 lat podlegające Dowództwu Sił Strategicznych (USSTRATCOM) jednostki ogniowe zostały zredukowane do 454 ICBM (Intercontinental Ballistic Missile) i 280 SLBM (Submarine-launched Ballistic Missile). Dotyczy to zarówno rakiet rozmieszczonych, jak i tych nierozmieszczonych w wyrzutniach. Całość strategicznego potencjału nuklearnego odstraszania w porównaniu z 2014 rokiem, ma wyglądać następująco:

Opracowanie własne na podst. Fact Sheet on US Nuclear Force Structure under the New START Treaty / www.defense.gov

Opracowanie własne na podst. Fact Sheet on US Nuclear Force Structure under the New START Treaty / www.defense.gov

W kwestii typów posiadanego uzbrojenia rakietowego, Stany Zjednoczone zawsze dążyły do unifikacji posiadanych systemów (patrz tabela powyżej), w przeciwieństwie do Rosjan, którzy operują wieloma różnymi typami (choć także są dostrzegalne tendencje do stopniowej unifikacji). W kwietniu 2010 roku administracja prezydenta Baracka Obamy przedstawiła Kongresowi raport pt. Przegląd postaw nuklearnych (Nuclear Posture Review; NPR), który określa wytyczne dotyczące przyszłej polityki jądrowej kraju. Raport stwierdza, iż USA utrzymają wszystkie składowe triady nuklearnej, w zgodzie z limitami układu New START Treaty. Określono ponadto maksymalną liczbę głowic nuklearnych przenoszonych przez ICBM, SLBM oraz uzbrojenie bombowców strategicznych na poziomie 1.550 jednostek. Wytyczne będą zgodne także z prezydencką Strategią Bezpieczeństwa Narodowego (President?s National Security Strategy) oraz Strategią Zatrudnienia Jądrowego (Nuclear Employment Strategy). Redukcja jednostek ICBM do operacyjnych 400 będzie oznaczać najniższy poziom od czasu zakończenia zimnej wojny. W przypadku SLBM redukcja będzie wynikać nie tyle z możliwości prze-konwertowania ich nosicieli z klasy SSBN (Ship, Submersible, Ballistic, Nuclear) na SSGN (Submersible, Guided Missile, Nuclear), co już dokonano z czterema okrętami typu Ohio (więcej o tym w sekcji: UGM-133A Trident II D5). Pentagon ma inne rozwiązanie, aby zachować wszystkie pozostałe 14 jednostki jako SSBN i sprostać wymogom New START Treaty. Każdy okręt przenosi 24 pociski balistyczne, lecz jest możliwość zredukowania ich do 20, co pozwoli na utrzymanie ich w liczbie łącznie 240 rakiet.

Pod koniec 2013 roku Biuro Budżetowe Kongresu (Congressional Budget Office; CBO) koszty programu modernizacji i konserwacji amerykańskiego arsenału jądrowego do 2023 roku oszacowało na 355 mld USD. Jeśli chodzi o komponent rakietowy, modernizacji i remontów będą wymagać zarówno zapasy głowic bojowych, jak i same środki przenoszenia oraz systemy dowodzenia i kontroli. Jednakże na początku 2015 roku skorygowano te liczby i ustalono, iż na powyższe działania będzie potrzeba ?tylko? 348 mld USD. Niemniej środki te zostaną pozyskane z dwóch resortów: Departamentu Obrony (DoD) i Departamentu Energii (DoE), odpowiednio po 227 i 121 mld USD.

W okresie postzimnowojennym Stany Zjednoczone posiadały na uzbrojeniu zasadniczo cztery modele rakiet balistycznych o zasięgu strategicznym: LGM-30G Minuteman III, LGM-118A Peacekeeper, UGM-96 Trident I C4 oraz UGM-133A Trident II D5. Poprzednik Minuteman III, czyli LGM-30F Minuteman II był w fazie wycofywania, co nastąpiło ostatecznie w 1995 roku. Warto także wspomnieć o anulowanym projekcie z przełomu lat ’80 i ’90 XX wieku, znanym jako MGM-134A Midgetman, będącym pociskiem typu SICBM (Small Intercontinental Ballistic Missile), mobilną wersją Peacekeepera czy planowanych następcach obecnych systemów, czyli LGM-30H Minuteman IV oraz Trident III E6.

Aktualne systemy balistyczne na wyposażeniu USSTRATCOM

LGM-30G Minuteman III

Jedyny aktualnie (stan na III kwartał 2015) międzykontynentalny pocisk balistyczny bazowania lądowego (ICBM), będący w amerykańskim arsenale jest trzecią generacją rodziny rakiet Minuteman, nad którym prace rozpoczęły się już w 1966 roku, gdy w służbie pozostawał jeszcze LGM-30A/B Minuteman I (1962-1969), a w tym samym roku wszedł LGM-30F Minuteman II (1966-1995). Nazwa rakiet wywodzi się od ochotników amerykańskich z okresu poprzedzającego wojnę o niepodległość USA (1775?1783), którzy byli powoływani pod broń w ciągu minuty. Wywodzili się oni z osadników kolonii angielskich w Ameryce Płn. i byli powoływani do walki z Indianami lub Francuzami. W kontekście pocisku, określenie to miało nawiązywać do efektywnego czasu reakcji, gdyż może zostać on wystrzelony w ciągu kilku minut od wydania rozkazu ataku rakietowego.

Minuteman III jest trójstopniowym rakietowym pociskiem balistycznym, zasilanym paliwem stałym o zasięgu 13.000 km i przenoszącym trzy głowice termonuklearne W78 o mocy 335-350 kT każda (choć po wycofaniu z dyżurów bojowych ciężkich LGM-118A Peacekeeper w 2005 roku, w dwa lata później rozpoczęto przezbrajanie starszych Minutemanów na pojedyncze głowice W87 z tych rakiet). Ponadto, używano także starszych W62 o mocy 170 kT w niektórych pociskach (także trzech), jednakże ostatnie z nich zdezaktywowano w 2010 roku. Wartym odnotowania jest fakt, iż Minuteman III jest pierwszym na świecie pociskiem balistycznym, przenoszącym kilka głowic wycelowanych w odrębne cele (MIRV; Multiple Independently Targetable Reentry Vehicle) z dokładnością (CEP; circular error probable) od 120 do 183 metrów.

Pocisk ma 18,2 metra długości (jest największy w rodzinie: Minuteman I miał 16,45 m, a Minuteman II ? 17 m) i masę startową 34,47 tony. Każdy stopień rakiety jest napędzany innym silnikami. Pierwszy o średnicy 1,68 m za pomocą silnika Thiokol TU-122 (M-55) o ciągu 933 kN, drugi (1,32 m) Aerojet-General SR-19-AJ-1 o ciągu 268 kN oraz trzeci (1,32 m) Aerojet/Thiokol SR73-AJ/TC-1 o ciągu 153 kN. Natomiast tzw. post-booster (pojazd powrotny) Avco Mk 21, który zawiera głowice bojowe napędzany jest zasilanym paliwem ciekłym silnikiem Rocketdyne RS-14 o ciągu 1.400 kN.

Trzy głowice termonuklearne W78 w pojeździe powrotnym Avco Mk 21, a obok osłona pojazdu powrotnego. / Wikimedia Commons

Trzy głowice termonuklearne W78 w pojeździe powrotnym Avco Mk 21, a obok osłona pojazdu powrotnego. / Wikimedia Commons

Głównym producentem Minutemanów III jest Boeing Aerospace Co., a podwykonawcami: General Electric (post-booster), Autonetics Division (naprowadzanie), Rockwell International (naprowadzanie), GTE Sylvania (naziemna elektronika), Alliant Techsystems (napęd), Aerojet General (napęd) i Rocketdyne (obecnie Pratt & Whitney)(napęd).

Na dzień dzisiejszy USSTRATCOM operuje łącznie 454 rozmieszczonymi (i nierozmieszczonymi) w trzech bazach:

– Francis E. Warren Air Force Base (Wyoming), podlegające 90. Strategicznemu Skrzydłu Rakietowemu (90th Strategic Missile Wing) ze 154 pociskami rozlokowanymi na powierzchni 3.108 ha stanów Wyoming, Nebraska i Kolorado. Jest to największa i najnowocześniejsza amerykańska jednostka rakietowa;

– Minot Air Force Base (Dakota Północna), podlegające 91. Strategicznemu Skrzydłu Rakietowemu (91st Strategic Missile Wing) ze 150 pociskami rozlokowanymi na powierzchni 2.072 ha na północy centralnej części stanu;

– Malmstrom Air Force Base (Montana), podlegające 341. Strategicznemu Skrzydłu Rakietowemu (341st Strategic Missile Wing) ze 150 pociskami.

W latach wcześniejszych pociski te były także rozmieszczone w Grand Forks Air Force Base (Dakota Północna), gdzie 150 Minutemanów podlegało 321. Strategicznemu Skrzydłu Rakietowemu (321st Strategic Missile Wing), jednak w dniu 3 czerwca 1998 roku zdezaktywowano tam ostatni z pocisków.

W dniu 4 czerwca 2015 roku Boeing poinformował o przyznaniu koncernowi przez USAF kontraktu na naprawy systemów naprowadzania rakiet Minuteman III, wartego 466,5 mln USD. Kontrakt ma być zrealizowany do 2021 roku.

1. Wystrzelenie pocisku Minuteman III - pracuje silnik pierwszego stopnia (A). 2. Po ok. 60 sekundach pierwszy stopień jest odrzucany (A), odpalany jest silnik drugiego stopnia (B) i odrzucana jest osłona pojazdu powrotnego (E). 3. Po ok. 120 sekundach drugi stopień (B) jest odrzucany i odpalony zostaje silnik trzeciego stopnia (C). 4. Po ok. 180 sekundach trzeci stopień (C) jest odrzucany i pojazd powrotny (D) zostaje oddzielony od pocisku. 5. Pojazd powrotny (D) manewruje na orbicie i przygotowuje się na wejście do atmosfery. 6. Głowice bojowe, jak i fałszywe (wabiki) mające zmylić obronę przeciwrakietową przeciwnika zostają nakierowane na odrębne cele. 7. Głowice bojowe i fałszywe wchodzą do atmosfery, rozpoczyna się faza terminalna. 8. Głowice bojowe uderzają w wyznaczone cele. Źródło: Wikimedia Commons.

1. Wystrzelenie pocisku Minuteman III – pracuje silnik pierwszego stopnia (A).
2. Po ok. 60 sekundach pierwszy stopień jest odrzucany (A), odpalany jest silnik drugiego stopnia (B) i odrzucana jest osłona pojazdu powrotnego (E).
3. Po ok. 120 sekundach drugi stopień (B) jest odrzucany i odpalony zostaje silnik trzeciego stopnia (C).
4. Po ok. 180 sekundach trzeci stopień (C) jest odrzucany i pojazd powrotny (D) zostaje oddzielony od pocisku.
5. Pojazd powrotny (D) manewruje na orbicie i przygotowuje się na wejście do atmosfery.
6. Głowice bojowe, jak i fałszywe (wabiki) mające zmylić obronę przeciwrakietową przeciwnika zostają nakierowane na odrębne cele.
7. Głowice bojowe i fałszywe wchodzą do atmosfery, rozpoczyna się faza terminalna.
8. Głowice bojowe uderzają w wyznaczone cele.
Źródło: Wikimedia Commons.

UGM-133A Trident II D5

Omawiany pocisk jest szóstą generacją amerykańskich SLBM (nazywanych także od nazwy programu Fleet Ballistic Missile; FBM) oraz drugą z rodziny Trident (ang. trójząb). Program FBM ruszył w 1956 roku i w jego wyniku USA operowały kolejno systemami: UGM-27A Polaris A1 (1960?1964), UGM-27B Polaris A2 (1962?1974), UGM-27C Polaris A3 (1964-1981), UGM-73 Poseidon C3 (1971-1992) i UGM-96 Trident I C4 (1979-2007). W marcu 1990 roku rozpoczęto wdrażanie kolejnego systemu, UGM-133A Trident II D5.

Trident II D5 jest trójstopniowym pociskiem balistycznym, zasilanym paliwem stałym i naprowadzanym inercyjnie, co pozwala na rażenie wielu celów na odległość 11.000 km i z dokładnością (CEP) od 90 do 120 metrów. Długość pocisku wynosi 13,6 metra, średnica 2,11 metra, a jego masa startowa 59,1 tony. Koszt jednostkowy pocisku w momencie wprowadzania systemu do służby wynosił 30,9 mln USD. Głównym producentem pocisków jest Lockheed Martin Space Systems, Missile and Space Operations, a firma Alliant Techsystems (ATK) odpowiada za silniki wszystkich stopni.

Jeśli chodzi o głowice bojowe, Trident II D5 może przenosić zasadniczo dwa rodzaje: osiem W88/Mark 5 o mocy 475 kT (ważące 362 kg i mierzące 1,75 metra długości oraz 0,55 metra średnicy u podstawy) lub tyle samo W76-0/Mk.4 o mocy 100 kT (ważące 164 kg głowice są stopniowo zastępowane od 2011 roku przez zmodernizowane W76-1/Mk.4A w ramach Life Extension Programme). Głowice o łącznej masie 2,8 tony (throw-weight) są przenoszone w Mark 500 Evader, czyli pojeździe powrotnym typu MaRV (Maneuvering Reentry Vehicle), zdolnym do wykonywania w atmosferze kontrolowanych manewrów i aktywnego samonaprowadzania się na wyznaczony cel.

Wystrzelenie pocisku Trident II D5 z zanurzonego okrętu podwodnego typu Ohio. / Wikimedia Commons.

Wystrzelenie pocisku Trident II D5 z zanurzonego okrętu podwodnego typu Ohio. / Wikimedia Commons.

Nosicielem pocisków Trident II D5 są atomowe okręty podwodne (SSBN) typu Ohio (projektu SCB-304). Łącznie w latach 1974-1996 zbudowano 18 jednostek, lecz po 2003 roku cztery z nich: USS Ohio (SSBN-726), USS Michigan (SSBN-727), USS Florida (SSBN-728) i USS Georgia (SSBN-729) przebudowano na SSGN (rakiety balistyczne zastąpiono pociskami manewrującymi BGM-109 Tomahawk w liczbie 154 ? po 7 pocisków w 22 silosach; oraz zapewniono możliwość użycia pozostałych 4 silosów do desantowania operatorów US Navy SEALs lub USMC MARSOC w czasie operacji specjalnych). Pozostałe jednostki: USS Henry M. Jackson (SSBN-730), USS Alabama (SSBN-731), USS Alaska (SSBN-732), USS Nevada (SSBN-733), USS Tennessee (SSBN-734), USS Pennsylvania (SSBN-735), USS West Virginia (SSBN-736), USS Kentucky (SSBN-737), USS Maryland (SSBN-738), USS Nebraska (SSBN-739), USS Rhode Island (SSBN-740), USS Maine (SSBN-741), USS Wyoming (SSBN-742) oraz USS Louisiana (SSBN-743) stanowią trzon morskiego segmentu amerykańskiej triady nuklearnej. Osiem z nich stacjonuje w Naval Base Kitsap w stanie Waszyngton, a sześć w Naval Submarine Base Kings Bay w stanie Georgia. Ohio są również jednymi z największych jednostek w zbudowanych historii okrętownictwa z długością całkowitą 170 metrów: ustępują jedynie rosyjskich okrętom projektu 941 Akuła (w kodzie NATO: Typhoon) z 175 metrami oraz dorównują najnowszym SSBN rosyjskiej floty, okrętom projektu 955 Boriej i 955-A Boriej II. Wyporność na powierzchni wynosi 16.764 tony, a pod wodą 18.750 ton.

Okręt podwodny typu Ohio: USS Kentucky (SSBN-737) / Wikimedia Commons

Okręt podwodny typu Ohio: USS Kentucky (SSBN-737) / Wikimedia Commons

Program testów w locie nowych pocisków rozpoczął się w styczniu 1987 roku i do 30 września kolejnego przeprowadzono łącznie 15 prób, z czego 11 było udanych, jedna częściowo udana, doznano dwóch porażek, a jeden z pocisków poddano autodestrukcji we wczesnej fazie lotu (no-test). Po analizie wszystkich błędów i decyzji o przeprojektowaniu systemu kontroli post-boostera, testy wznowiono w 1989 roku. USS Louisiana (SSBN-743) jako ostatnia z jednostek typu Ohio wystrzeliła z sukcesem swój pierwszy pocisk w dniu 18 grudnia 1997 roku. Był to 77. udany test rakiety Trident II D5 i od tej pory sukcesywnie zastępował Trident I C4 na wszystkich okrętach.

Wspomniany już Life Extension Programme, czyli program modernizacyjny mający na celu wydłużenie czasu operacyjnego użytkowanych Tridentów z 30 do 45 lat, przewiduje dostawy do 2017 roku unowocześnieniach systemów naprowadzania, podzespołów elektronicznych pocisków oraz głowic bojowych. Ponadto, w ramach odrębnego programu modernizacyjnego TSAP-3 (Third-Stage Application Program-3) opracowywana jest nowa wersja silnika dla trzeciego stopnia rakiety.

System Trident II D5 jest także na wyposażeniu brytyjskiej Royal Navy od 1994 roku na czterech okrętach typu Vanguard: HMS Vanguard (S28), HMS Victorious (S29), HMS Vigilant (S30) oraz HMS Vengeance (S31). 150-metrowe jednostki przenoszą 16 pocisków, co daje łącznie 64 w brytyjskim arsenale nuklearnego odstraszania. Wszystkie stacjonują w HMNB Clyde w szkockim hrabstwie Argyll i Bute, 40 km na zachód od Glasgow.

Systemy balistyczne wycofane w okresie postzimnowojennym

LGM-118A Peacekeeper

Peacekeeper, ciężki międzykontynentalny pocisk balistyczny powstał w ramach zapoczątkowanego w dniu 4 kwietnia 1972 roku programu MX (Missile Experimental), mającym na cele stworzenie następcy dla rodziny Minutemanów. Nowe pociski weszły do służby w 1986 roku, lecz zostały wycofane w latach 2003-2005 w ramach traktatu rozbrojeniowego START II, z którego jednak nie wywiązała się Rosja, pozostawiając w służbie swoje ciężkie R-36M/R-36MUTTH/R-36M2 Wojewoda (w kodzie DIA/NATO: SS-18 Satan; indeks GRAU: 15A14 i 15A18). USA posiadały łącznie 50 rozmieszczonych pocisków, natomiast Rosjanie 308 ponad dwukrotnie cięższych szatanów, których liczbę zredukowano do 50 (z powodu wyczerpywania się ich żywotności).

LGM-118A Peacekeeper był trójstopniowym pociskiem balistycznym o zasięgu 11.000 km, zasilanym paliwem stałym, ale w przeciwieństwie do Minutemanów, wystrzelenie odbywało się za pomocą metody tzw. zimnego startu ze specjalnego kontenera (podobnie jak rosyjski odpowiednik, choć ten był umieszczony w podziemnym silosie), a nie klasycznego silosu poprzez gorący start. Pocisk jest wypychany na wysokość około 24 metrów z kontenera za pomocą gazów wytworzonych eksplozją małego ładunku wybuchowego na jego dnie. Następnie odrzuca specjalną osłonę pierwszego stopnia i uruchamiany jest silnik główny tego stopnia.

Prototyp LGM-118A Peacekeeper w czasie zimnego startu z kontenera. / Wikimedia Commons.

Prototyp LGM-118A Peacekeeper w czasie zimnego startu z kontenera. / Wikimedia Commons.

Przenoszący 10 głowic termojądrowych W87-0 o mocy 300 kT lub W87-1/W88 o mocy 475 kT (pierwotnie miał przenosić ich 12, ale restrykcje traktatu START I zmusiły Amerykanów do ograniczeń) w pojeździe powrotnym Avco Mk 21 pocisk, miał długość 21,8 metra, średnicę 2,34 metra i masę startową 87,75 tony, co czyniło go drugim największym i najcięższym amerykańskim ICBM w historii (tuż po rodzinie pocisków SM-68A/HGM-25A Titan I oraz LGM-25C Titan II z czasów zimnej wojny). Celność pocisku (CEP) była większa niż w przypadku Minutemanów III i wynosiła 40 metrów. Wynikało to z założeń programu MX, który zakładał tzw. punktową dokładność ataku rakietowego (pinpoint accuracy).

Głównym producentem Peacekeeperów był Boeing Aerospace and Electronics, a testy rakiet przeprowadzały Martin Marietta (obecnie Lockheed Martin) oraz Denver Aerospace. Ponadto, głównymi podwykonawcami systemów naprowadzania byli Rockwell International (integracja inercyjnego systemu naprowadzania) oraz Northrop Grumman (inercyjny zespół pomiarowy, Inertial Measurement Unit). Z kolei zespół napędowy, czyli trzy silniki na paliwo stałe zostały opracowane przez firmy Alliant Techsystems (ex-Thiokol), Aerojet General oraz Hercules: kolejno SR118 o ciągu 2,2 MN napędzał pierwszy stopień, SR119 drugi, a SR120 trzeci. Natomiast firma Rocketdyne (obecnie Pratt & Whitney) skonstruowała silnik na paliwo ciekłe dla post-boostera rakiety. Cena jednostkowa systemu LGM-118A Peacekeeper w latach ’80 XX wieku wynosiła 70 mln USD.

Pierwszy lot testowy nowego pocisku uzbrojonego w sześć ćwiczebnych głowic odbył się w dniu 17 czerwca 1983 roku w Vandenberg Air Force Base (Kalifornia). Celem był oddalony o 6.704 kilometry poligon Kwajalein Missile Range na atolu o tej samej nazwie w archipelagu Wysp Marshalla na Pacyfiku (obecnie nosi on nazwę Ronald Reagan Ballistic Missile Defense Test Site).

Wszystkie z 50 Peacekeeperów było rozmieszczonych we Francis E. Warren Air Force Base (Wyoming) i podlegały 90. Strategicznemu Skrzydłu Rakietowemu (90th Strategic Missile Wing).

UGM-96 Trident I C4

Trident I C4 generacji był pierwszym uzbrojeniem atomowych okrętów podwodnych typu Ohio, gdy te zaczęto wprowadzać do służby w 1981 roku. Od nazwy pocisków zaczęto też Tridentami nazywać nosiciele. Łącznie 8 pierwszych jednostek począwszy od SSBN-726 i na SSBN-733 skończywszy (lista okrętów w sekcji: UGM-133A Trident II D5) zostało uzbrojonych w te pociski. Choć pociski powstały z myślą o nowej generacji SSBN, zostały one wpierw rozmieszczone w 1979 roku na starszym USS Francis Scott Key (SSBN-657), okręcie podwodnym typu Benjamin Franklin i były na jego wyposażeniu aż do zakończenia służby w 1994 roku.

Następca rakiet UGM-73 Poseidon C3, był trzystopniowym pociskiem balistycznym zasilanym paliwem stałym, którego głównym producentem został Lockheed Martin Space Systems. Zasięg wynoszący 7.400 km zwiększył możliwości Stanów Zjednoczonych w nuklearnym odstraszaniu potencjalnych przeciwników (zasięg Poseidona wynosił 5.900 km). Ważący 33,142 tony Trident I mierzył 10,2 metra długości, 1,9 metra średnicy oraz przenosił od 10 do 14 głowic termonuklearnych W76-0/Mk.4 o mocy 100 kT. Celność systemu (CEP) wynosiła 380 metrów.

Program szukania następcy Podeidona rozpoczęto w 23 grudnia 1971 roku wraz z decyzją US Navy na ujęcie go w budżecie. Lockheed Martin otrzymał kontrakt na nowy SLBM w dniu 1 listopada 1973 roku. Testy właściwego systemu poprzedziło sześć prób z pojazdem powrotnym Mk.4, przeprowadzone od dnia 6 marca 1975 roku do dnia 13 listopada 1975 roku. Pierwszy test pocisku Trident I, oznaczonego jako C4X-1 nastąpił w dniu 18 stycznia 1977 roku ze specjalnej wyrzutni na Przylądku Canaveral. Potem nastąpiło jeszcze 17 kolejnych prób. Łącznie na 18 testów, 15 było udanych, jeden częściowo udany, jeden nieudany, a jeden nie doszedł do skutku z powodu awarii przyrządów naziemnych (no-test). Program testowy C4X zakończono w dniu 23 stycznia 1979 roku. Następnie przeprowadzono 7 prób, mających na celu skonfrontowanie skuteczności systemu z oceną jego produkcji (PEMs; Performance Evaluation Missiles versus Production Evaluation Missiles) z okrętu podwodnego USS Francis Scott Key w dniach 10 kwietnia ? 31 lipca 1979 roku. Pierwszy test był nieudany z powodu awarii silnika w pierwszym stopniu rakiety, ale w przypadku sześciu kolejnych odniesiono pełen sukces. Trident I zostały formalnie rozmieszczone na USS Francis Scott Key w dniu 20 października 1979 roku i z tym dniem weszły na uzbrojenie jako FBM nowej generacji (C4).

Zdjęcia z różnych faz testu pocisku UGM-96 Trident I C4. / Wikimedia Commons

Zdjęcia z różnych faz testu pocisku UGM-96 Trident I C4. / Wikimedia Commons

Oprócz SSBN nowej generacji typu Ohio, w pociski te zostało przezbrojonych z Poseidonów dwanaście starszych okrętów typu James Madison: USS James Madison (SSBN-627), USS Tecumseh (SSBN-628), USS Daniel Boone (SSBN-629), USS John C. Calhoun (SSBN-630), USS Ulysses S. Grant (SSBN-631), USS Von Steuben (SSBN-632), USS Casimir Pulaski (SSBN-633), USS Stonewall Jackson (SSBN-634), USS Sam Rayburn (SSBN-635) oraz USS Nathanael Greene (SSBN-636) oraz sześć typu Benjamin Franklin: USS Benjamin Franklin (SSBN-640), USS Simon Bolivar (SSBN-641), USS George Bancroft (SSBN-643), USS Henry L. Stimson (SSBN-655), USS Francis Scott Key (SSBN-657) oraz USS Mariano G. Vallejo (SSBN-658). Następnie okręty te były sukcesywnie wycofywane w latach 90. XX wieku.

Wielka Brytania także zamówiła te pociski w ramach programu Polaris Sales Agreement w 1982 roku, lecz później zamówienie zmieniono na Trident drugiej generacji (czytaj więcej w sekcji: UGM-133A Trident II D5). W październiku 2002 roku ostatnie amerykańskie jednostki wyposażone w Trident I, czyli USS Ohio (SSBN-726) oraz USS Florida (SSBN-728) rozpoczęły proces rekonfiguracji uzbrojenia na pociski manewrujące Tomahawk i ostatecznie w 2005 roku te pociski balistyczne zostały wycofane.

Rysunek autorstwa Ralph1989

Rysunek autorstwa Ralph1989

Projekty anulowane w latach 90. XX wieku

MGM-134A Midgetman

MGM-118A Peacekeeper

W grudniu 1986 roku prezydencka Komisja Scowcrofta (od nazwiska gen. por. Brenta Scowcrofta), zaleciła opracowanie lekkiego ICBM, przenoszącego tylko jedną głowicę bojową. Tak powstał nowy typ pocisku, nazywany SICBM (Small Intercontinental Ballistic Missile).

MGM-134A Midgetman w swoim założeniu miał być mobilny, a dzięki czemu prawdopodobieństwo zniszczenia wyrzutni z pociskiem przez przeciwnika miało spaść drastycznie. Rosjanie stosowali podobne systemy mobilne, drogowe lub kolejowe wyrzutnie rakiet strategicznych czy taktycznych. Jeśli chodzi o ICBM były to: RT-23UTTH Mołodiec (w kodzie DIA/NATO: SS-24V Scalpel Mod.3; indeks GRAU: 15Zh61) na wyrzutni kolejowej BŻRK (ros. bojewoj żeleznodorożnyj rakietnyj kompleks) od 1989 roku czy RT-2PM Topol (w kodzie DIA/NATO: SS-25 Sickle; indeks GRAU: 15Zh58) na wyrzutni drogowej MAZ-7917 od 1988 roku. O ile w przypadku taktycznych rakiet balistycznych, których gabaryty są mniejsze, opracowanie mobilnej wyrzutni nie stanowi wielkiego wyzwania (Rosjanie posiadali wiele generacji takich systemów), to w przypadku ciężkich ICBM problem jest poważniejszy. ZSRR posiadał duże doświadczenie z mobilnymi systemami ICBM Mołodiec i Topol, a Stany Zjednoczone prowadziły natomiast badania nad kolejowymi wyrzutniami MGM-118A Peacekeeper, będącymi odpowiednikami systemów rosyjskich, a także w latach 70. XX wieku nad przenoszonymi przez samoloty transportowe C-5A Galaxy pociskami Minuteman I (ALBM; Air-Launched Ballistic Missile).

Wystrzelenie pocisku MGM 134A Midgetman w dniu 18 kwietnia 1991 roku z Vandenberg Air Force Base (Kalifornia). / Wikimedia Commons

Wystrzelenie pocisku MGM 134A Midgetman w dniu 18 kwietnia 1991 roku z Vandenberg Air Force Base (Kalifornia). / Wikimedia Commons

Migdetman był nową klasą wśród strategicznej broni rakietowej. Miał tylko 14 metrów długości, 1,17 metra średnicy oraz masę startową 13,6 tony. Przenosił pojedynczą głowicę termonuklearną W87-1 o mocy 475 kT. Jego nosicielem była wyrzutnia drogowa opracowana przez Boeing Aerospace and Electronics w kooperacji z Loral Defense Systems Division o nazwie HML (Hard Mobile Launcher). Pojazd z silnikiem diesla Rolls-Royce Perkins o mocy 1200 KM ważył 108,5 tony, z czego 36,3 tony stanowił ładunek, a prędkość maksymalna wynosiła 88 km/h.

Hard Mobile Launcher (HML) w Muzeum Narodowym Amerykańskich Sił Powietrznych na terenie Wright-Patterson Air Force Base, niedaleko miasta Dayton (Ohio). / Wikimedia Commons

Hard Mobile Launcher (HML) w Muzeum Narodowym Amerykańskich Sił Powietrznych na terenie Wright-Patterson Air Force Base, niedaleko miasta Dayton (Ohio). / Wikimedia Commons

Midgetman został dostarczony Siłom Powietrznym w grudniu 1988 roku. Pierwszy udany test odbył się w Vandenberg Air Force Base (Kalifornia) w dniu 18 kwietnia 1991 roku, jednakże cały program został anulowany w styczniu 1992 roku z powodu zakończenia zimnej wojny i wyścigu zbrojeń. Pierwotnie MGM-134A Midgetman miał być rozmieszczony w Malmstrom Air Force Base (Montana).

Z kolei MGM-118A Peacekeeper, przenoszony w specjalnie zmodyfikowanym wagonie Peacekeeper Rail Garrison Car, miał być mobilną wersją najnowszego amerykańskiego pocisku ICBM. W dniu 19 grudnia 1986 roku Biały Dom podjął decyzję o jego budowie. Planowano wdrożenie 50 kolejowych wyrzutni, jednakże schyłek zimnej wojny i zmniejszenie zapotrzebowania na taki system spowodowało ograniczenie ich do tylko dwóch. Napędzany lokomotywą spalinową EMD GP40-2/EMD GP38-2 skład miał być wyposażony w dwa pociski MGM-118A Peacekeeper. Mimo, iż formalnie pozostawał w służbie w latach 1990?1991, system nigdy nie osiągnął pełnej zdolności operacyjnej. Istniejące jednostki były na krótko rozmieszczone we Francis E. Warren Air Force Base (Wyoming) oraz Eielson Air Force Base (Alaska), a testowane w Transportation Test Center w Pueblo (Kolorado).

Wagon Peacekeeper Rail Garrison Car systemu MGM-118A Peacekeeper w Muzeum Narodowym Amerykańskich Sił Powietrznych na terenie Wright-Patterson Air Force Base, niedaleko miasta Dayton (Ohio). / Wikimedia Commons

Wagon Peacekeeper Rail Garrison Car systemu MGM-118A Peacekeeper w Muzeum Narodowym Amerykańskich Sił Powietrznych na terenie Wright-Patterson Air Force Base, niedaleko miasta Dayton (Ohio). / Wikimedia Commons

Następcy istniejących systemów

LGM-30H Minuteman IV

Trident III E6

Następcy istniejących strategicznych systemów balistycznych w arsenale Stanów Zjednoczonych to na razie czysto teoretyczne projekty. Obecnie trwają programy modernizacyjne zarówno Minutemanów III, jak i Tridentów II D5 (czytaj w sekcji: Aktualne systemy balistyczne na wyposażeniu USSTRATCOM), więc zupełnie nowe pociski powstaną nieprędko.

Jednakże USAF przygotował analizę The Land Based Strategic Nuclear Deterrence Mission Needs Statement (MNS), bazującą na opracowaniu Ballistic Missile Requirements (BMR) z lat 1998-2000 nt. wymagań dla lądowych systemów balistycznych nowej generacji po 2020 roku. Wynika z niej, że nowy pocisk Minuteman IV będzie mógł wykorzystywać istniejące silosy startowe w takiej formie w jakiej funkcjonują (z pociskami Minuteman III), bądź po ich modernizacji. Główną cechą nowego pocisku ma być inteligentny pojazd powrotny (re-entry vehicle), który będzie mógł manewrować w terminalnej fazie lotu (analogiczne cechy posiadają według zapewnień Rosjan istniejące ich systemy strategiczne: RT-2UTTH Topol-M i RS-24 Jars). Jest on opracowywany w ramach oddzielnego Reentry Vehicles Application Program (RVAP), wspieranego przez Air Force Advanced Vehicles Studies (AVS), prowadzonego w Hill Air Force Base (Utah). Całościowe koszty opracowania nowego systemu oceniono na 20 do 30 mld USD.

Z kolei Trident III E6 (na razie brak uszeregowania w opracowanym przez Departament Obrony USA w 1962 roku systemie identyfikacji pocisków rakietowych i dronów – 1962 United States Tri-Service missile and drone designation system) ma według wstępnych założeń od 2030 roku zastąpić pociski Trident II D5. Mimo, iż szczegóły przyszłej konstrukcji nie są znane, założenia programu pozwalają stwierdzić, iż będzie to pocisk z celnością (CEP) poniżej 50 metrów, zdolny do zwalczania celów w ruchu, przenoszący głowice MIRV lub MaRV o spłaszczonej trajektorii lotu.

Założenia te nie pozwalają jednak stwierdzić, czy i na ile Trident III E6 będzie zbliżony do aktualnego Trident II D5, wiadomo jednak, iż będzie on przenoszony przez nowy typ strategicznych okrętów rakietowych, których program budowy określa się mianem SSBN-X Future Follow-on Submarine.

Niezależny zespół analityków specjalizujących się w polityce obronnej z Centrum Ocen Strategicznych i Budżetowych (Center for Strategic and Budgetary Assessments; CSBA) opracował raport, w którym koszty opracowania nowego typu okrętów w ramach programu SSBN-X Future Follow-on Submarine oszacowano na 10 mld USD do 2020 roku.

Źródła:

  1. http://www.globalsecurity.org
  2. http://nuclearweaponarchive.org
  3. http://www.strategic-air-command.com
  4. http://missilethreat.com
  5. http://www.naval-technology.com
  6. http://fas.org/
  7. http://www.hill.af.mil
  8. http://www.sipri.org/yearbook/2015/downloadable-files/sipri-yearbook-2015-summary-pdf
  9. http://www.govconwire.com
  10. http://www.flightglobal.com

Rafał "Ralph" Muczyński, koordynator działu "Wojsko". Absolwent stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie w Białymstoku i politologii na Politechnice Białostockiej. Rysownik-hobbysta (więcej: http://ralph1989.deviantart.com oraz www.facebook.com/Ralph1989Arts) Zainteresowania: rysunek, wojskowość (szeroko pojęte zagadnienia współczesnej armii od strony uzbrojenia, zwłaszcza lotnictwo i technika rakietowa), polityka międzynarodowa, historia XX wieku.