Sztandar Bajończyków przekazany po rozformowaniu kompanii do Komitetu Ochotników Polskich w Paryżu. Na sztandarze wyraźne ślady niemieckich kul. Źródło: zgpzf.pl

Armia Polska we Francji

9 maja 1915 roku o godzinie piątej nad ranem artyleria francuska rozpoczęła gwałtowny ostrzał pozycji niemieckich. Po pięciu godzinach ogniowej nawały działa zamilkły. Zaraz potem rozległ się dźwięk trąbek, grających sygnał: A la baionette!
Bajończycy na początku maja 1915 r.  obsadzili pozycje w rejonie miasta Areny, skąd 9 maja ruszyli do natarcia na wzgórze Vimy w pobliżu Berthouval, położone 10 kilometrów na północ od Arras. W natarciu pododdział polski zdobył cztery pozycje niemieckich okopów, okupując sukces ciężkimi stratami wynoszącymi  ¾ stanu kompanii. Przy życiu pozostało ok. 50 żołnierzy. Polegli wszyscy oficerowie, m.in. dowódca kompanii major Osmondé. Kompanię latem 1915 r. rozwiązano. Część żołnierzy kompanii zaciągnęła się do francuskich jednostek, część wyjechała do Rosji, gdzie wcielona została do polskich oddziałów. Zdecydowana większość znalazła się w organizowanej od 1917 r. Armii Polskiej we Francji.

"Sen wolontariuszów polskich w okopach francuskich", obraz Jana Styki (1858-1925) ze zbiorów Muzeum Lubelskiego w Lublinie. Źródło: wikimedia.org

„Sen wolontariuszów polskich w okopach francuskich”, obraz Jana Styki (1858-1925) ze zbiorów Muzeum Lubelskiego w Lublinie.
Źródło: wikimedia.org

Po wybuchu wojny powstał we Francji Komitet Wolontariuszów Polskich, któremu przewodził powieściopisarz historyczny Wacław Gąsiorowski. Ze względu na zobowiązania sojusznicze wobec Rosji, która zastrzegła sobie wyłączność w sprawie polskiej, rząd francuski nie miał możliwości zorganizowania wyodrębnionych samodzielnych jednostek i dlatego zgromadzonych ochotników, w liczbie 200, zwanych od miejsca koncentracji bajończykami, włączono pod dowództwem majora Osmondé jako 2. kompanię batalionu „C” do 1. pułku Legii Cudzoziemskiej. W maju i czerwcu 1915 r. została kompletnie wyniszczona w walkach o Arras.

Na skutek upadku caratu, który korzystnie dla Polaków zmienił relacje Francuzów i Brytyjczyków z Rosjanami, a także wysiłków Dmowskiego, przebywającego od końca 1915 r. na Zachodzie i próbującego z miernym dotąd rezultatem pobudzić zainteresowanie mocarstw zachodnich dla kwestii polskiej, 15 sierpnia 1917 r. powołano w Paryżu pod jego przewodnictwem Komitet Narodowy Polski, uznany następnie przez aliantów jako namiastka sprzymierzonego rządu polskiego.

"Śmierć Władysława Szujskiego w bitwie pod Sillery", obraz Jana Styki sprzed 1925 r., przedstawia śmierć chorążego Władysława Szujskiego w 1914 r., trzymającego sztandar, przeszyty 34 kulami niemieckimi. Źródło: wikimedia.org

„Śmierć Władysława Szujskiego w bitwie pod Sillery”, obraz Jana Styki sprzed 1925 r., przedstawia śmierć chorążego Władysława Szujskiego w 1914 r., trzymającego sztandar, przeszyty 34 kulami niemieckimi.
Źródło: wikimedia.org

Głównym jego zadaniem, legitymizującym udział w wojnie po stronie Ententy, stało się powołanie narodowej armii. Zadanie to zlecono Francusko-Polskiej Misji Wojskowej, na czele której stanął generał Louis Archinard. Źródłem rekruta była Polonia francuska oraz amerykańska i kanadyjska, wśród której bardzo owocną agitację prowadził znakomity pianista Ignacy Paderewski. W końcowym okresie wojny do służby zaczęto przyjmować również ochotników we Włoszech spośród licznych Polaków – jeńców z armii austro-węgierskiej. Na czele Armii Polskiej we Francji, zwanej potocznie od koloru mundurów „Błękitną”, stanął w październiku 1918 r. 1. pułk strzelców pułkownika Juliana Jasieńskiego (Polaka z armii francuskiej), który od sierpnia walczył na froncie w Szampanii, a następnie 1. Dywizję Strzelców, dowodzoną w braku wyższej kadry rodzimej, przez francuskich generałów Eccocharde’a, a następnie Vidalona.

Zakończenie wojny nie przerwało dalszej organizacji Armii Błękitnej. Na początku 1919 r. składała się ona już z dwu korpusów: I (1. i 2. dywizje strzelców) oraz III (3., 6. i 7. dywizje strzelców), dywizji szkolnej, siedmiu pułków artylerii, trzech pułków kawalerii, pułku czołgów, siedmiu eskadr lotniczych itd.  Generałowi Hallerowi, jako naczelnemu dowódcy, podporządkowano również formalnie II Korpus, czyli walczące z bolszewikami w Rosji 4. i 5. dywizje strzelców. Wiosną tegoż roku wojska z Francji w liczbie 70 tys. przetransportowano z całym ekwipunkiem i kadrą do Polski, gdzie wzięły udział w walkach z Ukraińcami w Małopolsce Wschodniej, a następnie blokowały wojska niemieckie w obszarze nadgranicznym.

Uroczystość wręczenia sztandaru bajończykom, 1914 r. Źródło: wikimedia.org

Uroczystość wręczenia sztandaru bajończykom, 1914 r.
Źródło: wikimedia.org

Armia gen. Hallera organizowana była na bazie korpusów i dywizji, organizacyjnie odpowiadających armii francuskiej, wyposażonych i uzbrojonych sprzętem i uzbrojeniem demobilizowanych jednostek francuskich. Armia przyjęła błękitny kolor mundurów, stąd zwano ją „Błękitną.” Armia Hallera była najlepiej wyszkoloną, uzbrojoną i wyposażoną częścią WP.

Józef Haller przysięga na sztandar Armii Polskiej. Źródło: wikimedia.org

Józef Haller przysięga na sztandar Armii Polskiej.
Źródło: wikimedia.org

Polskę w ciągu kolejnych trzech lat czekała trudna wojna w obronie granic. Kadry wyszkolone w polskich formacjach podczas Wielkiej Wojny miały u boku oficerów i podoficerów wywodzących się z armii zaborczych odegrać w nadchodzących wydarzeniach rolę pierwszoplanową; dzięki nim udało się w znacznej mierze zakończyć ją zwycięsko.

Szczęśliwy finał Wielkiej Wojny nie może przysłonić jej ponurego bilansu. Trzeba bowiem pamiętać, że w wyniku mobilizacji w roku 1914 do służby w armiach rosyjskiej, austriackiej i niemieckiej powołano około 3 mln Polaków. Wszyscy oni musieli bić się i ginąć w bratobójczej wojnie pod obcymi sztandarami i w obcej sprawie, często w najkrwawszych bitwach (pułki poznańskie pod Verdun.). Łączną liczbę ofiar wśród Polaków szacuje się na 530 tys.

"Bajończycy." Źródło: ioh.pl

„Bajończycy.”
Źródło: ioh.pl

Bibliografia

· P. Wieczorkiewicz – Wojsko Polskie w I Wojnie Światowej, [w:] A. Wiest – Historia I Wojny Światowej, Warszawa 2003
· W. Lipiński – Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905-1918, Warszawa 1990
· M. Wrzosek – Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990
· M. Wrzosek – Polskie formacje wojskowe podczas I wojny światowej, Białystok 1977

Wyznawca teorii wojennomorskich Mahana, Colomba i Corbetta. Gorący orędownik propagowania doktryny Nawalizmu na gruncie medialnym i społecznym w naszym kraju. Zainteresowania: wszystko co związane z budownictwem okrętowym oraz strategią i taktyką wojen morskich wieku pary, od okresu wojny krymskiej do okresu interwencji British Baltic Force w trakcie rosyjskiej wojny domowej włącznie. Dla stosownej przeciwwagi umysłowej, pochłania go również tematyka alianckich bombardowań powietrznych na niemieckie ośrodki miejskie w toku II WŚ oraz historia i rozwój "skrzydła bombowego" Rządu JKM - RAF Bomber Command.