Ben Shephard „Powrót” – recenzja

W maju 1945 roku wraz z zakończeniem działań wojennych w Europie pojawił się szereg nowych problemów. Jednym z najpoważniejszych był los kilkunastu milionów ludzi, którzy w wyniku działań wojennych znaleźli się po za miejscem swojego zamieszkania. To właśnie historia ?długiej drogi do domu? wielu z nich stała się tematem książki ?Powrót? wydanej przez Wydawnictwo Wielka Litera.

Autorem książki jest Ben Shephard – absolwent historii na Uniwersytecie w Oksfordzie, który książką „Powrót” debiutuje na polskim rynku wydawniczym. Shephard jest cenionym producentem seriali i filmów historycznych, a także autorem kilku dobrze ocenianych w Wielkiej Brytanii książek.

Jak już zaznaczono na wstępie wojna doprowadziła do ogromnej fali przesiedleń ludności, najwięcej osób znalazło się na terenie tzw. Niemiec właściwych. Wraz z napędzaniem wojennej machiny Hitlera niemiecka gospodarka odczuwała ciągłe niedobory rąk do pracy. Aby zapobiec temu problemowi naziści sięgnęli po robotników, których zazwyczaj przymusowo wywożono z ojczystych krajów do niewolniczej pracy w III Rzeszy. To właśnie oni w 1945 roku stanowili jedną z najliczniejszych grup oczekujących na powrót do domu. Kolejne ważne grupy stanowili jeńcy wojenni oraz ocaleni więźniowie obozów koncentracyjnych. Inną grupę stanowili uchodźcy z terenów krajów bałtyckich, Ukraińcy czy przedstawiciele innych  narodowości, którzy podczas wojny postanowili opowiedzieć się po stronie niemieckiej. Pasmo sukcesów zarówno Armii Czerwonej jak i aliantów zachodnich spowodowało, że musieli salwować się ucieczką w głąb Niemiec licząc na uniknięcie kary i ocalenie życia. To właśnie repatriacja milionów tych ludzi do ojczystych krajów, lub zapewnienie im nowego miejsca zamieszkania stało się celem społeczności międzynarodowej. Alianci, aby uniknąć smutnych doświadczeń jakie nastąpiły po I wojnie światowej, tym razem przystępowali z planem, który zapobiec miał niepotrzebnym cierpieniom i śmierci. Zdanie to było niezwykle trudne i jak się miało okazać również trwające kilka lat. Publikacja brytyjskiego historyka opisuje rozwiązanie tego niezwykle skomplikowanego problemu.

Książka ?Powrót? składa się z dziewiętnastu rozdziałów uszeregowanych w porządku problemowym. Właściwą narrację uzupełniają wstęp, bibliografia oraz co ważne posłowie przygotowane do polskiego wydania. Całość liczy blisko 600 stron co pokazuje jak ogromną pracę wykonał Ben Shephard przy tworzeniu swojego dzieła.

Głównymi bohaterami książki są osoby określane w alianckiej nomenklaturze mianem dipisów [od słowa Displaced Persons, w skrócie DP]. W trakcie całej narracji poznajemy prawdziwą mozaikę narodowości, jednak nie da się ukryć, że historie Polaków, Żydów i przedstawicieli krajów bałtyckich przewijają się najczęściej na kartach książki. Shephard na podstawie bogatej bazy źródłowej przedstawia nam losy wielu osób dla których zakończenie wojny nie oznaczało życiowej stabilizacji. Poznajemy warunki jakie panowały w obozach dla dipisów, jak wyglądało ich życie codzienne oraz jak zapobiegliwi poprzez czarnorynkowy handel starali poprawić swój byt. Niezwykle ciekawym elementem jest przedstawienie żydowskich dipisów i ich zaangażowania jakie wywierali na państwa zachodnie po to by umożliwić im stworzenie własnego państwa.

Oczywiście cały program pomocy byłby niemożliwy bez działania Administracji Narodów Zjednoczonych do Spraw Pomocy i Odbudowy, czyli UNRRA oraz jej następczyni Międzynarodowej Organizacji Uchodźców (IRO). Relacje pracowników tych organizacji ze swej działalności w obozach na terenie Niemiec są niezwykle interesującą częścią narracji. Widoczna jest ewolucja poglądów wielu pracowników tych instytucji, którzy często od początkowej niechęci przeradzającej się w pogardę w stosunku do dipisów i ich sposobu zachowania, przechodzą do zrozumienia i współczucia, a wręcz przyjaźni.

Niezwykle ważnym elementem jest to, iż autor nie wystawia jedynie laurki aliantom w kwestii rozwiązania omawianego problemu. Podkreślając ogromne zasługi w rozwiązaniu problemu uchodźców, autor nie tworzy zasłony milczenia choćby na przymusowej repatriacji obywateli Związku Radzieckiego, czy też Jugosławii która dla dziesiątek tysięcy osób była skierowaniem ludzi na pewną śmierć. Shephard niezwykle ciekawie opisuje zabiegi zarówno władzy w Warszawie jak również samych przedstawicieli alianckich organizacji mające zachęcić Polaków do powrotu na łono ojczyzny. Działania te to m.in. propagandowe filmy przedstawiające dobrobyt w powojennej Polsce, czy też materialne próby zachęcenia do repatriacji.

Książka napisana jest niezwykle ciekawym językiem narracji. Styl autora oraz forma reportażu sprawia, że książkę czyta się z dużą przyjemnością. Również pod względem technicznym książka prezentuje się bardzo dobrze, otrzymujemy bowiem twardą oprawę, porządnie zszyte strony czy też przyjemny dla oka układ czcionki.

Podsumowując książka ?Powrót? jest niezwykle interesującą pozycją na rodzimym rynku wydawniczym opisuje bowiem mało znane, aczkolwiek niezwykle ważne zagadnienie jakim było rozwiązanie kwestii uchodźców po II wojnie światowej. Polecam książkę wszystkim miłośnikom historii XX wieku.


powrot-390Autor: Ben Shephard

Tytuł: Powrót

Wydawnictwo:  Wielka Litera

Oprawa: Twarda

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-8032-077-2

Liczba stron: 590

Format: 23 x 15 cm

>>>> Książkę można kupić u wydawcy tutaj <<<<

Absolwent historii na Uniwersytecie Marii-Curie Skłodowskiej w Lublinie. Interesuje się historią wojskowości XIX i XX wieku oraz dziejami Rosji. Był członkiem koła historyków krajów Europy Wschodniej.