16 maja 1940 r. we wczesnych godzinach porannych zakończyła się nieznana w polskiej historiografii bitwa pod Gembloux, położonego między belgijskimi miastami Ottignies-Louvain-la-Neuve i Namurem. Obszar ten miał strategiczne znaczenia dla aliantów, gdyż był uważany, jako naturalne i najłatwiejsze ?wrota? do wejścia w głąb Francji przez terytorium Belgii. Z tego też powodu do jego obrony skierowano jedne z najlepszych francuskich oddziałów wojskowych.
Zanim jednak doszło do bitwy pod Gemblux miało miejsce inne starcie bezpośrednio z nią związane ? było to wielka bitwa pancerna pod Hannut, gdzie naprzeciw siebie w dniach 12-14 maja stanął francuski Korpus Kawalerii gen. Priouxa i niemiecki XVI Korpusem Pancernym gen. Hoepnera. W bitwie tej siły niemieckie posiadały teoretycznie: 258 czołgów PzKpfw I, 240 PzKpfw II, 82 PzKpfw III, 50 PzKpfw IV, 44 PzKpfwBef, 112 samochodów pancernych, 159 dział ppanc., 72 działa plot., 166 dział artyleryjskich i prawie 30 tys. żołnierzy. Francuzi do walki wystawili: 160 czołgów S-35, 140 H-35, 80 H-39, 60 gąsienicowych pojazdów zwiadowczych AMR, 80 pojazdów pancernych Panhard 178, 40 dział ppanc., 12 dział plot., 72 działa artyleryjskie i ok. 22 tys. żołnierzy. Francuzi dostali też posiłki w czasie bitwy – łącznie ok. 50 czołgów/samochodów pancernych z trzech różnych grup rozpoznawczych dywizji piechoty 1. Armii.
Niemieckie Panzerwaffe w Belgii (1940 r.) / Źródło: Wikimedia
Głównym zadaniem strony francuskiej w tej bitwie było powstrzymywanie natarcia wroga jak najdłużej oraz niedopuszczenie do tego aby 2. i 3. Lekka Dywizja Zmechanizowana (a więc siły Korpusu Kawalerii) została rozbita w walce. Działania te miały dać czas korpusom 1. Armii francuskiej, aby te mogły się okopać w tzw. Luce Gembloux. Po ponad dwóch dniach ciężkich walk (które można nazwać częściowo walką pancerną na wyniszczenie) strona francuska opuściła region Hannut i rozpoczęła zaplanowany, aczkolwiek dramatyczny odwrót na główne pozycje 1. Armii. Zadanie to było o tyle trudne, iż wojska francuskie cały czas znajdowały się pod ostrzałem wroga, były regularnie atakowane przez wrogie lotnictwo, poruszały się drogami zapchanymi uciekinierami i ostatnimi wycofującymi się oddziałami Belgii, a przede wszystkim musiał osłaniać te wycofujące się tłumy. Mimo wielu trudności Korpus Kawalerii zdołał się wycofać, aczkolwiek był wtedy już bliski klęski. Francuską kawalerię pancerną uratowała francuska piechota.
Bitwa pancerna pod Hannut była największą w historii kampanii z 1940 r. i jedną z większych w historii. Zakończyła się dla wojsk francuskich utratą ok. 130 czołgów oraz ok. 80 samochodów pancernych i dział, podczas gdy straty wroga oscylowały w granicach 150 do 200 zniszczonych i uszkodzonych czołgów oraz samochodów pancernych. Ostatecznie jednak straty bezpowrotne wyniosły 49 czołgów i nieznaną ilość samochodów pancernych oraz dział.
Zniszczony pod Gembloux niemiecki czołg Panzer IV / Źródło: forum.axishistory.com
Mimo tych różnic to strona francuska wykonała wszystkie zakładane wcześniej zadania i dała czas siłom głównym 1. Armii na obsadzenie strategicznie istotnego dla operacji Dyle odcinka frontu w Belgii.
Przerwy między bitwą pancerną pod Hannut, a bitwą pod Gembloux de facto nie było gdyż niemieckie dywizje pancerne ścigające wycofujące się francuskie oddziały kawalerii pancernej wpadły na świetnie okopaną (w większości przypadków) francuską piechotę już w południe 14 maja 1940 r. Z tego też powodu nie wystąpiła tutaj pauza operacyjna i dość często te wydarzenia określa się, jako bitwę pod Hannut-Gembloux.
Francuskich pozycji między Ottignies-Louvain-la-Neuve i Namur (bez samego bliskiego regionu miasta) broniły następujące siły (patrząc od północy): – 1. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej, – 1. Marokańska Dywizja Piechoty, – 15. Dywizja Piechoty Zmotoryzowanej, – 12. Dywizji Piechoty Zmechanizowanej, – wsparcia udzielały im elementy Korpusu Kawalerii, francuski 13. i 35. batalion pancerny.
Panzer I zniszczony przez francuską artylerię / http://forum.axishistory.com
Po stronie niemieckiej do ataku na pozycje francuskie ruszyła 3. i 4. Dywizja Pancerna wsparte przez 35. Dywizję Piechoty, 20. Dywizję Piechoty Zmotoryzowanej, 269. Dywizję Piechoty, liczne mniejsze pododdziały wsparcia oraz duży wysiłek operacyjny Luftwaffe. Francuzi w tym czasie nie mogli liczyć nawet na chwile próby wywalczenia równowagi w powietrzu nie mówiąc już o atakowaniu celów lądowych.
Od 14 maja do nocy z 15 na 16 maja między miastami Ottignies-Louvain-la-Neuve a Namur toczyła się ciężka i krwawa bitwa, gdzie szczególnie wyróżniła się francuska artyleria i dywizja marokańska, która przyjęła na siebie główny atak wroga. Strona niemiecka podjęła się kilku dużych prób przełamania frontu, lecz za każdym razem siły uderzeniowe dostawały się pod gwałtowny, ciągły, precyzyjny i silny ostrzał francuskiej artylerii polowej i przeciwpancernej. Mimo niemieckiej przewagi w powietrzu i ściągania coraz nowych jednostek artylerii Niemcy nie potrafili przełamać frontu i ponieśli na skutek walk pod Hannut, ale przede wszystkim Gembloux tak duże straty, iż korpus gen. Hoepnera wraz z częścią oddziałów piechoty go wspierających przez następne kilka dni nie był w stanie podjąć żadnej większej operacji ofensywnej i mógł zajmować tylko obszar, który oddawały mu cofające się wojska francuskie, co było skutkiem klęski francuskiej 9. Armii oraz przełamaniem frontu pod Sedanem. Po walkach Niemcy rano 16 maja, po zakończeniu bitwy, posiadali 234 nieoperacyjne/uszkodzone i zniszczone czołgi oraz 304 zabitych, 413 rannych i 29 zaginionych z samego tylko XVI Korpusu. Łączne straty wszystkich sił zaangażowanych w walki mogły wynieść ponad 1500 zabitych, rannych i zaginionych/jeńców. W tym czasie straty francuskie są trudne do ustalenia, ale ocenia się, iż wyniosły ponad 3 tys. zabitych, rannych i zaginionych.
Mapa bitwy pod Gembloux / Źródło: http://forum.axishistory.com
Mimo to walki pod Hannut, a następnie Gembloux ocenia się, jako francuski sukces, który przede wszystkim uratował brytyjski korpus ekspedycyjny i pozwolił przedłużyć agonie 1. Grupy Armii wykonującej manewr Dyle. Bez sukcesu pod Gembloux niemiecki XVI Korpus mógłby szybko połączyć się w natarciu z dywizjami Rommla oraz Guderiana i odciąć całkowicie alianckiej 1. Grupie Armii dostęp do francuskiego wybrzeża w regionie Dunkierki.
Walki te ? jak szereg innych ? są dowodem na to iż wojska francuskie potrafiły bić się dzielne i powstrzymywać wrogie ataki pancerne do tego stopnia, że wróg po szturmie nie miał sił aby go powtórzyć przez wiele następnych dni. Choć straty mające miejsce w tych dwóch starciach mogą nie imponować zważywszy na późniejsze wydarzenia czy to z frontu wschodniego, Afryki czy też Normandii i Ardenów to jednak zaliczyć można je wraz z bitwą pod Sedanem, Abbeville, Dunkierką, Flavion oraz rzekami Aisne i Sommą do największych i bardzo intensywnych starć w kampanii francuskiej.
