Bitwy Polskiego Września, Apoloniusz Zawilski

Bitwy Polskiego Września to nazwa pozycji będącej czymś więcej niż tylko książką. Jest to w istocie kompendium Kampanii Wrześniowej napisane przez jednego z uczestników tamtych wydarzeń, które rozegrały się we wrześniu 1939 roku. Warto do niej zajrzeć, aby pogłębić naszą wiedzę o tych dramatycznych wydarzeniach rozgrywających się w pierwszych dniach II Wojny Światowej.


Książka Bitwy Polskiego Września została napisana przez śp. Apoloniusza Zawilskiego ur. 1912, zm. 2004. Została wydana przez Społeczny Instytut Wydawniczy Znak w Krakowie w 2009 roku.
Autor po ukończeniu Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu w 1935 i awansie na podporucznika został przydzielony do 15. Wielkopolskiego Pułku Artylerii Lekkiej stacjonującego w Bydgoszczy. Tuż przed wybuchem wojny awansowany na porucznika brał udział w Kampanii Wrześniowej podczas której został ranny 20 września 1939. Po rekonwalescencji został oficerem Armii Krajowej. W latach od 1944 do 1951 oficer Ludowego Wojska Polskiego. Od 1951 był osadzony w więzieniu, początkowo z wyrokiem śmierci później zamienionym na dożywocie. Został zwolniony ze względu na zły stan zdrowia w 1956 roku. Przez wiele lat po wyjściu z więzienia pracował w teatrze. Absolwent polonistyki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Łódzkiego. W roku 1989 obronił pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim, nawiązującą do wydanej w 1972 książki Bitwy polskiego września. Odznaczony był m.in.: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Zawilski miał na swoim kocie bogatą twórczość literacką.
Książka Bitwy Polskiego Września zaczyna się od wstępu napisanego przez generała dywizji w stanie spoczynku Józefa Kuropieskę. Generał przedstawił w nim przyczyny klęski II Rzeczpospolitej w 1939 roku. Dodatkowo ukazał, że polski żołnierz pomimo rozbicia regularnej armii bił się dalej ze wszystkich sił za wolną Polskę, na każdym froncie walki z III Rzeszą. Przypomniał, że droga do zwycięstwa zaczęła się 1 września 1939 roku.
Książka składa się z siedmiu głównych rozdziałów: Pierwsze chwile wojny, Na wysuniętych szańcach Rzeczpospolitej, Na głównych kierunkach uderzeń agresora, Częściowe zahamowanie najazdu wroga i polskie próby ofensywne, Załamanie się frontu na południu Polski, Ogniska decydujących zmagań we wrześniu 1939 roku oraz Walki o przedłużenie oporu zbrojnego Polski.
Każdy został podzielony na podrozdziały opisujące działania bojowe poszczególnych związków taktycznych. Autor opisał kilkanaście bitew z około tysiąca pięciuset dziejących się na terenie II RP w 1939 roku. Tłem opisywanych tutaj wydarzeń są działania polityczne podejmowane w pierwszych dniach II Wojny Światowej. Autor wyraził negatywną opinię na temat dyplomacji naszych ?sojuszników? zarówno angielskiej jak i francuskiej. W podobny sposób potraktował nie tylko marszałka Rydza-Śmigłego, który w pośpiechu opuścił Warszawę lecz także całe ówczesne dowództwo Wojska Polskiego.
Kolejną zaletą książki Bitwy Polskiego Września jest to, że przytacza ona nieznane epizody i inne ciekawe informacje z Kampanii Wrześniowej. Dzięki takiemu zabiegowi narracja Zawilskiego staję się bardziej zrozumiała dla czytelnika. Autor oddaje emocje panujące zarówno wśród żołnierzy jak i ich dowódców. Książka szczegółowo opisuje taktyczny aspekt prowadzonych działań zbrojnych.
Słabszych stron książka praktycznie nie ma. Ewentualne różnice bądź błędy zostały sprostowane. Nastąpiło to na skutek tego, że kombatanci po pierwszej publikacji książki w 1972 roku podesłali Autorowi dodatkowe materiały pozwalające na pozamykanie niektórych poruszanych przez niego wątków.
Oprócz zmian spowodowanych napływem relacji uczestników wydarzeń Autor dodał jeszcze rozdział zatytułowany: Uzupełnienia i rekapitulacje. Omawia w nim kilka bardzo istotnych rzeczy potrzebnych by zrozumieć naszą tragiczną sytuację: potencjały zarówno gospodarcze jak i militarne obu stron konfliktu, skład polskiego Naczelnego Dowództwa w 1939 r., wykaz jednostek Wojska Polskiego, które brały udział w Kampanii Wrześniowej.
Dzięki dużym i bardzo wyraźnym mapom pól bitewnych w liczbie niemal siedemdziesięciu sztuk, możemy dokładnie prześledzić przebieg działań bojowych jakie były prowadzone przez poszczególne związki taktyczne na ich odcinkach operacyjnych. Bogata i szczegółowa bibliografia pozwala na znalezienie interesującego nas źródła, to samo dotyczy listy nazwisk, stanowisk czy nazw geograficznych.
Podsumowując książka stanowi bardzo cenne kompendium dotyczące Kampanii Wrześniowej, która jest jednocześnie swoistą dedykacją złożoną Żołnierzom Września wśród których znajdował się sam Autor. Opowiada ona o wielkim męstwie i odwadze żołnierzy Wojska Polskiego, którzy pomimo tego że wróg posiadał wielką przewagę odważnie stanęli z nim do walki.

Wydawnictwo: Znak
Oprawa: twarda z obwolutą
Data: 2009
Liczba stron: 904
Wydanie I
ISBN 978-83-240-1214-5

Student Instytutu Historycznego UW. Interesuję się historią wojskowości oraz techniką wojskową, w szczególności okres od początku II wojny światowej aż do dnia współczesnego.