Moskwa. Lata 30. XX wieku. W małym pokoiku na Kremlu, Razan Sztube, z pochodzenia Albańczyk, stara się opanować nerwy przed najważniejszym momentem w swoim dotychczasowym życiu. Razan jest golibrodą, mistrzem w swoim fachu. Za chwile zostanie poddany testowi. Na fryzjerskim fotelu ma zasiąść czerwony car, sam Josif Wissarionowicz Stalin!
Powieść amerykańskiego pisarza Paula M. Levitta, zatytułowana „Fryzjer Stalina”, to jedna z najnowszych pozycji książkowych wydawnictwa Fronda. Prezentuje ona losy albańskiego żyda, Awrahama Bahara (po przybyciu do ZSRR, Awraham zmienia imię i nazwisko na Razan Sztube) oraz jego bliskich.
Awraham jest fryzjerem w niedużym albańskim mieście, Tiranie. Pewnego dnia, zachęcony pięknymi opowieściami o tym jak dobrze żyje się w ZSRR (Sowieci sztukę propagandy opanowali celująco), wyrusza w poszukiwaniu lepszego życia. W sowieckim „raju” spotyka rodzinę Lipnowskich, której członkowie są bardzo wyrazistymi postaciami. Zwłaszcza trzej bracia: Paweł, kowal z zawodu, a zarazem mistrz w rzucie podkową. Dymitr, tajny agent GPU, starający się ukryć swoje skłonności homoseksualne oraz najmłodszy Grigorij, kleryk lenigradzki i członek Rosyjskiej Cerkwi Katakumbowej. Jest jeszcze Natasza, piękność o której względy zabiegać będzie wielu mężczyzn oraz Anna Lipnowska, matka całej czwórki.
Spokojny żywot rodziny zmienia się razem z listem przysłanym przez Dymitra z Moskwy. Awraham dowiaduje się, że ma szansę zostać fryzjerem Stalina. Nie wypada odmówić i wyrusza w podróż z Browieńska, prosto na Kreml.
Najmocniejszą stroną książki są ciekawe postacie oraz ich losy. W pewnym momencie odnosi się wrażenie, że głównym wątkiem tej książki nie jest historia albańskiego golibrody, bowiem to co się przydarza innym bohaterom jest często znacznie ciekawsze i bardziej pochłaniające niż opisy strzyżenia komunistycznych aparatczyków. Nie ulega jednak wątpliwości, że główną treścią książki jest przedstawienie Związku Sowieckiego takim jakim był naprawdę. Z całym jego okrucieństwem, zsyłkami, czystkami oraz wszechobecną inwigilacją.
Akcja książki, z racji dużej ilości bohaterów, często przenosi się poza obszar Związku Sowieckiego. Na przykład Paweł zawędrował razem z Armią Czerwoną do Polski, a Grigorij został wysłany do faszystowskich Włoch jako sowiecki agent.
W mojej ocenie, książka jest godna polecenia, zwłaszcza dla osób interesujących się historią ZSRR, jak również dla poszukiwaczy ciekawej, nieszablonowej fabuły oraz równie ciekawych postaci. Co prawda, powieść nie dorównuje takim dziełom jak „Rok 1984” Orwella, czy „Paragraf 22” Hellera, ale zdecydowanie warto po nią sięgnąć. Moja ocena to 8/10.
