W nocy z 16 na 17 maja 1943 roku w Zagłębiu Ruhry wybucha spora panika, zalane zostały doliny, zniszczone miasta oraz pojawiły się setki zabitych i rannych. Operacja Chastise weszła w fazę realizacji. Przeciążone sieci telefoniczne informowały o nowej sytuacji na zaporach, które zaatakowały Lancastery 617 Dywizjonu „Dambusters” uzbrojone w nowy typ broni – bomby „skaczące”.
617 Dywizjon Bombowy „Dambusters” była to specjalna jednostka składająca się z 18 Lancasterów z czerwonym oznaczeniem AJ, powstała 21 marca 1943 roku na lotnisku Scampton. Mottem dywizjonu stało się hasło: „Aprés moi, le déluge – 'After me, the flood”, które tłumaczyć można jako „A po mnie przyszedł potop„. Dywizjon powstał z myślą wykonywania nalotów na zapory wodne w zagłębiu Ruhry, dokładnym celem ataku podczas Operacji Chastise miały być w szczególności zapory w Möhne, Eder i Sorpe. Obiekty te planowano zniszczyć za pomocą najnowszego alianckiego wynalazku – „bomb skaczących” zaprojektowanych przez profesora Barnesa Wallisa specjalnie do tego typu akcji.
Według pierwotnego projektu Wallisa, bomba miała mieć kształt kuli, pierwsze prace nad prototypem podjęto już grudniu 1942 roku. Test drewnianego okrągłego modelu odbył się 23 stycznia 1943 roku. Zgodnie z założeniami bomba po spuszczeniu z samolotu miała się odbijać tak by przy tamie zsunąć się w dół i spowodować eksplozje pod wodą. Niestety nowa broń początkowo zawodziła i łatwo niszczyła się podczas uderzenia w cel.
W lutym 1943 roku, Główny Projektant Vickers Armstrong – Barnes Wallis, ujawnił swój pomysł na „atak lotniczy na zapory”, który pozbawiłby przemysł zbrojeniowy III Rzeszy zaopatrzenia w wodę oraz zatrzymałby niemieckie fabryki napędzające nazistowską machinę wojenną.
Diagram pokazujący jak bomba powinna się zachować przeciwko zaporom wodnym po korekcie prędkości i wysokości zrzutu. Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: 53/627
Lancaster z zmodyfikowanym lukiem specjalnie przystosowanym do bomby sferycznej zdjęcie / Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: AIR 14/840
Po raz pierwszy, gdy zrobiono bombę pełnych rozmiarów i nadano kuli walcowatego wyglądu po przez drewniane kształtki, tuż po zderzeniu z wodą rozpadła się na kawałki. Efektem wielu kolejnych prób bomba nabrała walcowatego wyglądu, który pozostał jej finalnym kształtem, aż do końca wojny.
Kolejne 3 przygotowane bomby zostały zmodyfikowane – mianowicie dwa egzemplarze pokryto specjalnym lakierem, zaś powłokę trzeciego modelu stanowiło drewno. W toku badań okazało się, że bomby pokryte lakierem nie były zbytnio udanym pomysłem – jedna rozpadła się na kawałki a druga zatonęła – oczywiście nie spełniając założeń.Trzeci model, którym była bomba z drewnianym pokryciem podołała zadaniu. Po uderzeniu w tafle wody pokrycie rozpadło się, a sam stalowy walec zaczął skakać po wodzie. Po kolejnych modyfikacjach i próbach Barnes Wallis doszedł do wniosku, że bomba musi być spuszczana z wysokości 60 stóp(18m) , z prędkością 232 mil/h (373 km/h) i w odległości 410 jardów(375 m) od ściany zapory.
Zdjęcie pokazujące zniszczenie Tamy Nant-y-gro w Walii. Test ten wykazał, że teoria Wallisa działał w praktyce / Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: CAB 118/84
16 Maja 1943 roku, godzina 15.00: na lotnisko w Scampton dociera depesza z dowództwa 5 Grupy Bombowej:
„Kryptonim operacji dla Piątej grupy. rozkaz B.976 to ,, Chastise”
15.10 – Wykonać ,,Chastise” 16 Maja 1943, godzina zero 11.48″
Zdjęcie lotnicze zapory Möhne przed rajdem / Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: 29/276
Dokładnie 28 minut to północy nastąpił atak na zaporę Möhne, pierwszy Lancaster G spuścił czarny walec do wody, odbił się raz…, drugi…, trzeci i uderzył w ścianę zapory, gdzie po chwili doszło do eksplozji ładunku, zapora dalej była jednak cała i nie przerwana. Wobec czego kolejna maszyna o nazwie M [jak Mother] otrzymała rozkaz do ataku. Gęsty ogień przeciwlotniczy nie powstrzymywał lecącego giganta przed wykonaniem swojej misji. Zaraz po zrzuceniu bomby doszło jednak do zapalenia silnika po bezpośrednim trafieniu przez wrogą jednostkę przeciwlotniczą i zmusiło to załogę do ewakuacji. Bomba przeskoczyła zaporę i spadła na budynek elektrowni. Trzecie podejście wykonane przez P [jak Popsie] powiodło się i bomba wybuchła w okolicy ściany tamy.
Tama dalej stała, przy kolejnym podejściu przez samolot A [jak Apple] na tamie w końcu pojawiło się pierwsze tąpnięcie, ostatni piąty nalot Lancastera J [jak Johnny] spowodował, że czterotonowy ładunek wybuchł w dobrym miejscu. Jednak woda oraz unoszący się nad zaporą dym zasłaniał widok, wobec czego alianckie dowództwo uznało podejście za niepowodzenie. Podczas jeszcze jednego przelotu nad tamą, zauważono, że środkowa część tamy została przerwana i podano przez radio długo wyczekiwane hasło „NIGGER” oznaczające przerwanie tamy.
Fotografia pokazuje zaporę Eder po nalocie / Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: AIR 20/4367
Inna część Dywizjonu leciała nad zaporę Eder, gdzie pierwszy z samolotów o nazwie Z [jak Zebra] trafił w górną cześć zapory powodując uszkodzenie maszyny, bombardowanie przeprowadzone przez samolot N [jak Nut] okazało się być skuteczne i doprowadziło do zniszczenia tamy. Szczęśliwe załogi samolotów po udanej akcji mogły w poczuciu szczęścia kierować się w stronę bazy.
Zapora Sorpe była trzecim celem jednostki Lancasterów z 617 Dywizjonu. Była ona najtrudniejsza do przełamania ze względu na swoją konstrukcje, a także niezwykle trudny dostęp do wykonania nalotu na nią. Dopiero dziesiąta bomba spuszczona z maszyn trafiła do celu powodując jednak niewielkie uszkodzenie tamy, dlatego też pozostawała dalej sprawna.
Fotografia przedstawia zaporę Sorpe / Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: AIR 34/609
Po nalotach Anglicy rozczarowali się, 3 czerwca Brytyjski wywiad wojskowy oznajmił, że nie spelniły się przewidywania – chaos. Wszelkie informacje odnośnie nacnego rajdu zostały utajnione i ukrywane przez III Rzesze. Do 27 czerwca Niemcy wznowili dostarczanie wody do zagłębiu Ruhry, w tym samym rozmiarze co wcześniej. Parząc z dystansem na tą operacje można stwierdzić, że była zbędna i nic za sobą nie przyniosła. Po wojnie w 1977 roku dodano niszczenie zapór wodnych do kategorii zbrodni wojennych.
Zapora Möhne po udanym rajdzie / Źródło: nationalarchives.gov.uk, Catalogue reference: AIR 20/4367
Po stronie angielskiej straty wynosiły: – 8 samolotów – 53 członków załogi
Lancaster III ED887, AJ-A – Celem była zapora w Möhne, po wykonaniu zadania kierował się nad zaporę w Eder. Zestrzelony przez Plot. nad wybrzeżem Holandii opodal Casrium aan Zee.
Lancaster III ED864, AJ-B – Celem była zapora w Möhne, rozbił się o słup wysokiego napięcia w pobliżu Marbeck- nie dotarł do celu.
Lancaster III ED910, AJ-C – Celem była zapora Lister, podczas lotu ostrzelany przez ogień lekkiej artylerii plot. rozbił się w Boselargerschen – nie dotarł do celu.
Lancaster III ED927, AJ-E – Celem była zapora Sorpe, rozbił się o słup wysokiego napięcia w Haldern. Niemcy zrobili z jego wraku nieuszkodzoną bombę „Upkeep” – nie dotarł do celu.
Lancaster III ED934, AJ- K – Celem była zapora Sorpe, zestrzelony nad Holenderską wyspą Texel, spadł do morza wattowego – nie dotarł do celu.
Lancaster III ED925, AJ-M – Celem była zapora Möhne, ostrzelany przez artylerie plot. podczas schodzenia nad cel, później dodatkowe uszkodzenia zadała eksplozja własnej pomby która spadła za daleko i eksplodowała poza koroną tamy.
Lancaster III ED865, AJ-S – Celem była zapora Sorpe, przez zboczenie z kursu został ostrzelany przez artylerie plot. rozbił się opodal lotniska Gilze-Rijen w Holandii.
Lancaster III ED937, AJ-Z – Celem była zapora Eder, odniósł uszkodzenie od wybuchu własnej bomby, a później ostrzelany przez artylerie plot. powrotu do bazy. Rozbił się opodal Netterden.
Pomnik poległych uczestników Operacji Chastise w Woodhall Spa, Lincolnshire / Źródło: Wikimedia Commons
Straty niemieckie: – 2 tamy przerwane, – 1 lekko uszkodzona, – ok. 1 750 zabitych
