Po krwawej i bratobójczej Wojnie Peloponeskiej (431-404r.p.n.e) hegemonię nad Grecją objęła Sparta, ale już niedługo po tym w 395 r.p.n.e doszło do wybuchu Wojny Korynckiej. Sparta wystąpiła przeciw Atenom, Argos, Tebom, Megarze, Koryntowi i innym poleis ze środkowej i południowej Grecji wspieranymi przez Persję. Przyczyną była niezgoda ważniejszych poleis Grecji na hegemonię Sparty po jej zwycięstwie nad Atenami w wojnie peloponeskiej oraz chęć wykorzystania faktu uwikłania się Sparty w konflikt z Persją. Także Ateny przyczyniły się do zaostrzenia konfliktu podejmując działania odwetowe względem Sparty. Jednakże dopiero Wojna Beocka, gdzie Teby na czele związku Beockiego wspieranego przez Ateny wystąpiły przeciw Sparcie, zakończyła hegemonię Sparty. Właściwie zmiana dominacji wśród greckich poleis zmieniła się po bitwie pod Leuktrami, w której armia tebańska zwyciężyła nad wojskami spartańskimi.
Bitwa burząca potęgę Sparty była o tyle ważna dla starożytności, jak i współczesności, ponieważ po raz pierwszy zastosowano zasadę ekonomii sił. Według niej, jeżeli nie można mieć wystarczającej przewagi na całym froncie należy ją stworzyć kosztem innych odcinków na kierunku, który ma decydujące znaczenie dla zwycięstwa. W ramach stosowania zasady ekonomii sił każda część ugrupowania bojowego może jednocześnie otrzymać odmienne zadanie, jak: obrona, wiązanie nieprzyjaciela walką oraz natarcie główne ? co wymaga ścisłej koordynacji działań między poszczególnymi elementami ugrupowania bojowego.
Starcie zbrojne pod Leuktrami stoczono w lipcu 371 r. p.n.e w Beocji. Rozegrało się ono między wojskami tebańskimi (6 tys. piechoty, 1,5 tys. jazdy) dowodzonymi przez Epaminondasa a armią spartańską ( 10 tys. piechoty , 1 tys. jazdy ) dowodzoną przez króla Kleombrotosa. W bitwie dzięki zastosowaniu przez Epaminondasa zasady ekonomii sił, w postaci nowego szyku bojowego tzw. szyku ukośnego (wzór słynnej falangi macedońskiej), udało się uzyskać zwycięstwo.
A teraz przyjrzyjmy się polu bitwy. Dokładne miejsce to dolina między państwem-miastem Leuktry a Eutresis. Miejsce to było idealne, aby rozwinąć falangę.
Mapa bitwy pod Leuktrami / Źródło: Wikimedia Commons
Lewe skrzydło Teban tworzyła kolumna głęboka na 50 szeregów, przeznaczona do wykonania natarcia głównego. Centrum i prawe skrzydło falangi Teban, w płytkim szyku (8 szeregów), osłaniane przez jazdę, stanęło naprzeciwko spartańskiego centrum i lewego skrzydła, złożonego z 12 szeregów, z początkowym zadaniem związania wroga walką.
Po rozpoczęciu boju kolumna wysunęła się do przodu, pociągając za sobą prawe skrzydło falangi i tworząc w ten sposób szyk skośny. Kolumna mając wielokrotną przewagę nad prawym skrzydłem Spartan rozbiła je, a następnie zwróciła się przeciwko centrum ugrupowania nieprzyjaciela. W końcowej fazie bitwy oddziały centrum i prawego skrzydła tebańskiego uderzyły od frontu na lewe skrzydło armii spartańskiej. Spartanie zaatakowani z obu stron podjęli odwrót. Straty spartańskie wyniosły od 1 do 4 tys. zabitych, podczas gdy tebańskie tylko 300 zabitych.
Skutkiem bitwy było nie tylko zakończenie hegemoni Sparty nad Grecją, ale również kolejna reforma falangi, która została przeprowadzona w IV w. p.n.e. przez Epaminondasa (i od jego imienia nazywana) – tebańskiego polityka i wodza. Polegała ona na wprowadzeniu szyku ukośnego w miejsce szyku linearnego, przesunięciu najlepszych formacji ze skrzydła prawego na lewe oraz zwiększeniu głębokości ugrupowania falangowego do 50 szeregów hoplitów.
>>> Czytaj także: Falanga w świecie greckim <<<
Źródło fot.: Wikimedia Commons
