Postacie żołnierzy 54. Ochotniczego Pułku Piechoty z Massachusetts na pomniku ku ich czci/ Źródło: Wikimedia Commons

Historia 54. Ochotniczego Pułku Piechoty z Massachusetts

1 stycznia 1863 r. weszła w życie Proklamacja Emancypacji, która znosiła niewolnictwo na terenach Skonfederowanych Stanów Ameryki. Jednym z jej następstw była możliwość tworzenia nowych jednostek Unii, w których składzie walczyliby murzyni. 54. Ochotniczy Pułk Piechoty z Massachusetts był jedną z pierwszym formacji wojsk Unii złożoną z czarnoskórych mężczyzn. Historię tej jednostki, którą spopularyzował film ?Chwała? chciałbym przedstawić w poniższym tekście.

13 lutego 1863 r. senator Charles Sumner podał pomysł zwerbowania 300 000 murzyńskich ochotników. Pomysł jednak przepadł, ale ideę podchwycił gubernator Massachusetts John Andrew, który zaproponował utworzenie murzyńskiego pułku. Dowództwo nad nową jednostką otrzymał pułkownik Robert Gould Shaw, członek rodziny bostońskich abolicjonistów. Shaw przerwał studia na Harvardzie, by pracować w firmie handlowej swojego wuja w Nowym Jorku. Tam wstąpił do 7. Pułku Gwardii Narodowej, a później został oficerem 2. Pułku Piechoty z Massachusetts. Walczył m.in. w bitwie pod Antietam, gdzie został ranny. Początkowo Shaw był niezdecydowany czy przyjąć ofertę gubernatora, ale po rozmowie z rodzicami zgodził się zostać dowódcą nowej jednostki.

Pułkownik Robert Gould Shaw - dowódca 54. Pułku/ Źródło: Wikimedia Commons

Pułkownik Robert Gould Shaw – dowódca 54. Pułku/ Źródło: Wikimedia Commons

Mimo, że 54. Pułk składał się w 99 % z czarnoskórych żołnierzy, dowództwo nad czarnoskórymi żołnierzami mieli sprawować jednak biali oficerowie. Zastępcą płk. Shaw?a został podpułkownik Norwood Penrose Hallowell. Obaj oficerowie zostali awansowani o trzy stopnie wzwyż. Przed objęciem swoich funkcji w 54. Pułku byli kapitanami. Pozostałych oficerów dobrali gubernator Andrew oraz Shaw i Hallowell. Wszyscy byli abolicjonistami. W pułku służył m.in. brat Norwooda, major Edward Needles Hallowell.

Ochotników do 54. Pułku rekrutowali amerykańscy abolicjoniści. Na ulicach Bostonu wywieszono informację o tworzeniu murzyńskiej jednostki Unii, a na wiecu w kościele Joy Street zachęcano do wstępowania w szeregi pułku wolnych Afroamerykanów. Nowi żołnierze rekrutowali się nie tylko z Massachusetts, ale także z Ohio, Nowego Jorku, Indiany i Pennsylvanii. Część ochotników pochodziła także z niewolniczych stanów południowych. W obozie w Readville, niedaleko Bostonu rozpoczęło się szkolenie blisko 1000 żołnierzy.

Dowodem szczególnej więzi łączącej oficerów ze swoimi podkomendnymi był protest przeprowadzony przez tych pierwszych, którego powodem była niesprawiedliwość jeśli chodzi o żołd, który otrzymywali ochotnicy 54. Pułku. Biali żołnierze Unii otrzymywali żołd w wysokości 13 dolarów tygodniowo, a ich czarnoskórzy towarzysze 10 dolarów. Oficerowie odmówili przyjmowania pieniędzy dopóki sprawa nie zostanie rozwiązana.

28 maja 1863 r. 1007 żołnierzy i 37 białych oficerów przemaszerowało przez ulice Bostonu, będąc gotowym do wyruszenia na front. Tego dnia 54. Pułk został załadowany na statki, które przewiozły go do Charleston. Na wieść o powstaniu murzyńskiego pułku, konfederaci wydali odezwę, w której stwierdzili, że każdy czarnoskóry żołnierz walczący w mundurze Unii, który zostanie schwytany stanie się niewolnikiem, a każdy biały oficer, który będzie dowodzić murzynami zostanie rozstrzelany.

3 czerwca żołnierze Shaw?a znaleźli się w Hilton Head, w Południowej Karolinie. W kolejnym tygodniu byli zmuszeni przez przełożonych pułkownika do wzięcia udziału wspólnie z żołnierzami 2. Ochotniczego Pułku Piechoty z Karoliny Południowej, którymi dowodził pułkownik James Montgomery w rajdzie na Darien w Georgii. Miasto zostało zniszczone i splądrowane. Wysłanie pułku do takiej akcji sfrustrowało jego dowódcę, który chciał pokazać, że jego żołnierze są gotowi do walki z wojskami konfederackimi. Poprosił swojego przełożonego, generała George?a Crocketta Stronga, aby pozwolił 54. Pułkowi wziąć udział w kolejnej akcji Unii w Południowej Karolinie. Celem miało być zdobycie konfederackiego Fortu Wagner. Wcześniej, 16 lipca podkomendni Shaw?a starli się z wojskami konfederackimi w potyczce na James Island.

Żołnierze 54. Ochotniczego  Pułku Piechoty na szańcach Fortu Wagner/ Źródło: Wikimedia Commons

Żołnierze 54. Ochotniczego Pułku Piechoty na szańcach Fortu Wagner/ Źródło: Wikimedia Commons

Atak na Fort Wagner w Południowej Karolinie przeprowadzono 18 lipca 1863 r. Pozycje wojsk konfederackich były silnie umocnione, a załoga posiadała silną obronę artyleryjską. Przed atakiem, gen. Strong powiedział do płk Shaw?a: ?Może Pan prowadzić kolumnę. Wiem, że Pańscy żołnierze są wyczerpani, ale niech Pan robi co uważa za słuszne!? (w armii Unii zazwyczaj wyżsi oficerowie prowadzili swoich żołnierzy jedynie do pola bitwy, nie brali udziału w walkach). Dla pułkownika był to zaszczyt. O godzinie 1945 Shaw ustawił się w pierwszej linii pomiędzy swoimi ludźmi, wyciągnął szablę i poprowadził atak na fort. Podczas ataku poległ płk Shaw oraz wielu z jego żołnierzy. W szturmie na Fort Wagner poległo, zostało rannych lub dostało się do niewoli 281 żołnierzy 54. Pułku. Aby pohańbić zwłoki białych oficerów, którzy polegli w walce ich ciała pochowano w zbiorowym grobie z ich murzyńskimi podwładnymi. Ciekawostką jest, że pierwszym czarnoskórym żołnierzem, który otrzymał amerykański Medal Honoru (maj 1900 r.) był William Carney, żołnierz 54. Pułku. W trakcie bitwy wielokrotnie ranny nie dopuścił, aby flaga amerykańska dotknęła ziemi. Męstwo jakim wykazali się żołnierze płk. Shaw?a stało się powodem tworzenia kolejnych murzyńskich pułków armii Unii. 54. Ochotniczy Pułk Piechoty z Massachusetts walczył w dalszej fazie Wojny Secesyjnej. Jego żołnierze brali udział w bitwach w Południowej Karolinie, Georgii i na Florydzie. We wrześniu 1865 r. po zakończeniu walk czarnoskórzy żołnierze wrócili do Bostonu. Na ich cześć w 1897 r. odsłonięto w Bostonie pomnik przedstawiający maszerujących żołnierzy 54. Ochotniczego Pułku Piechoty z Massachusetts. Wśród nich na koniu ukazana jest postać ich pierwszego dowódcy, pułkownika Roberta Gould Shaw?a.

Absolwent historii UMCS. Jego zainteresowania to historia XX-lecia międzywojennego, front wschodni podczas II Wojny Światowej, historia wojsk powietrznodesantowych oraz dzieje Waffen SS.