Hufce Polskie znane też jako harcerstwo narodowe to największa obok Szarych Szeregów organizacja harcerska działająca w czasie okupacji. Pomimo tego, że w czasie wojny harcerstwo narodowe odegrało istotną rolę jest ono niesłusznie zapomniane. Do jego tradycji nawiązuje tylko Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR).
27 października 1939 roku odbyło się zebranie, na którym powołano organizację harcerską zrzeszającą młodzież o poglądach narodowych i katolickich. Przyjęto wówczas nazwę Harcerstwo Polskie. Dopiero później, najprawdopodobniej w 1943 roku, przyjęto kryptonim Hufce Polskie.
W skład zarządu wchodzili m.in. harcmistrz Rzeczypospolitej Stanisław Sendlaczek ps. Sas, zastępca harcmistrza Witold Sawicki ps. Andrzej. Kapelanem został harcmistrz ks. Bolesław Kulesza. Została wybrana również Naczelna Rada Harcerstwa (NRH) w jej składzie znaleźli się m.in. Władysław Sołtan (przewodniczący) oraz dwaj adwokaci Mirosław Sawicki i Stanisław Dzierżykraj Małachowski (sprawowali funkcję wiceprzewodniczących). NRH składała się z osób zasłużonych dla harcerstwa przed wojną, lecz w czasie wojny nieodgrywających istotnej roli. Utworzenie NRH miało na celu podkreślać niezależność narodowo-katolickiej organizacji.
Fundamentem ideowym ruchu była wiara katolicka oraz tradycja narodowa. Aby podkreślić katolicki charakter formacji, na patronkę wybrano Najświętszą Maryję Pannę. Uważano, że praca harcerska wymaga jej łaski i pomocy. W momencie utworzenia, jak i przez całą działalność, Harcerstwo Polskie swoje zasady opierało na tezach jeszcze przedwojennej prawicy harcerskiej:
Działalność Harcerstwa Polskiego rozciągała się na teren Generalnego Gubernatorstwa oraz ziem wschodnich. W 1942 roku ruch podzielony był na cztery okręgi i czternaście obwodów. Działało w nim sto sześćdziesiąt drużyn. Uczestniczyło w nim tysiąc sześćset harcerzy powyżej szesnastego roku życia a do tego osoby młodsze. Istnieje prawdopodobieństwo, że liczby mogą być zawyżone. Najsilniejszy i najliczniejszy ośrodek był w Warszawie.
Dla HP od pierwszych lat istnienia była szczególnie ważna była praca wychowawcza. Naczelnictwo prowadziło kilkanaście kursów harcmistrzowskich i podharcmistrzowskich. Wymagania stawiane kandydatom były wyjątkowo wysokie, m.in. musieli mieć dużą wiedzę religijną, znać zasady ruchu narodowego, dobrze orientować się w sytuacji politycznej kraju. Typowa zbiórka zastępu, która odbywała się najczęściej w domu prywatnym harcerzy, lub rzadziej w terenie, rozpoczynała się modlitwą:
Boże Ojców naszych, błogosław Ojczyźnie naszej. Błagamy Ciebie przez Chrystusa i Matkę Najświętszą, szczególną Patronkę naszą, daj Narodowi Polskiemu co rychlej zwycięstwo, a nam przebacz grzechy nasze i daj łaskę współdziałania w budowaniu Polski Chrystusowej. Błogosław Boże wszystkim siostrom i braciom naszym. Tych, którzy polegli lub zmarli dla Ciebie i Polski przyjm do Swej Chwały i usłysz ich prośby za nami, a w szczególności za Druha Stanisława Sedlaczka. Strzeż od złego tych, którymi kierujemy, tych zaś, którzy nami kierują i rządzą, wspieraj w sprawach doczesnych, chroń ich w złej przygodzie, a nade wszystko daj im łaskę Twą potrzebną do zbawienia własnego i doprowadzenia nas, tu na ziemi, ku Wielkiej Polsce, a poprzez Polskę Chrystusową, ku Tobie w wieczności. Amen.
W czasie zbiórki odbywały się gawędy przy świeczce bądź latarce imitującej ognisko i zajęcia praktyczno-sprawnościowe. HP angażowały się również w akcjach małego sabotażu. Członkowie rozlepiali ulotki. Malowali na murach antyhitlerowskie i antykomunistyczne hasła np. „Hitler + Stalin = dwaj bandyci”, „Katyń = Oświęcim”. Innym przejawem ich aktywności była działalność wywiadowcza i kolportaż prasy. Ich nakładem ukazywały się m.in. gazety ?Harcerz? i ?Patrol?. Harcerstwo Polskie w odróżnieniu od Szarych Szeregów wyrażało swój sprzeciw wciąganiu dzieci do działań dywersyjnych. Ale widząc, jak młodzi chcą walczyć, zaczęto wprowadzać starszych harcerzy do organizacji wojskowych. Większość członków ruchu weszła do Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) ? części wojska narodowego scalonego Armią Krajową (AK), tym samym formalnie harcerze należeli do AK.
HP miały również swój udział w Powstaniu Warszawskim. Weszły w skład batalionu ?Gustaw?. Walczyły na Woli, Starym Mieście i Śródmieściu. Właśnie w czasie walk powstańczych HP poniosły największe straty. Kampania Harcerska i Harcerski Pluton Łączników miały łącznie sześćdziesięciu sześciu poległych. Była to blisko połowa początkowego stanu.
Harcerstwo Narodowe i Szare Szeregi od 1942 do 1944 toczyło ze sobą rozmowy. Jednak nie wiadomo, czy udało się organizacjom dojść do porozumienia i w jakim stopniu miały się one połączyć.
Po wkroczeniu czerwonoarmistów do Polski HP kontynuowały swoją działalność. Komuniści zaczęli masowe aresztowania, w wyniku których na początku lat 50. doszło do rozwiązania HP. Do spadku ideowego ruchu nawiązał dopiero w latach 90. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR).
Upamiętnienie Stanisława Sedlaczka przy rondzie jego imienia w Warszawie | Fot. A. Grycuk (CC BY-SA 3.0)
————–||————–
Artykuł powstał na podstawie książki:
Grzegorz Ciura, Pełnić służbę Bogu i Polsce Harcerstwo Polskie ?Hufce Polskie? 1939-1945, wyd. Alfa Warszawa 1998.
