Dogorywająca III Rzesza przeprowadziła wiosną 1945 roku swoją ostatnią ofensywę. Jej terenem były Węgry, a kryptonim, który nadali jej niemieccy sztabowcy to ?Wiosenne Przebudzenie? (?Frühlingserwachen?).
Po porażce ofensywy w Ardenach, wydawałoby się, że niemieckie wojska nie będą już w stanie podjąć szeroko zakrojonych akcji zaczepnych. Jednak wódz III Rzeszy nie rezygnował. Generałowie z Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu byli zaskoczeni nowym pomysłem Hitlera. F?hrer postanowił uderzyć na znajdujące się na terenie Węgier oddziały Armii Czerwonej. Celem operacji ?Wiosenne Przebudzenie? było zabezpieczenie ostatnich pól naftowych pozostających pod kontrolą Niemiec, w węgierskim Nagykanizsa, odcięcie i zniszczenie radzieckich jednostek na północ od jeziora Balaton oraz wyzwolenie Budapesztu. Hitler liczył, że skuteczna operacja zmusi ?Stawkę” do przegrupowania swoich wojsk i odciąży odcinek na Odrze. Generałowie niemieccy uważali, że pozostałe Niemcom środki powinny być użyte podczas walk obronnych na terenie Rzeszy, a nie na przeprowadzenie śmiałej i ryzykownej operacji. Do wypełnienia zadania miała zostać użyta m.in. 6. Armia Pancerna SS (d-ca. SS-Oberstgruppenf?hrer Joseph ?Sepp? Dietrich), w której skład wchodziły: I Korpus Pancerny SS (d-ca. SS-Obergruppenf?hrer Hermann Priess), II Korpus Pancerny SS (d-ca. SS-Obergruppenf?hrer Wilhelm Bittrich) oraz I Korpus Kawalerii (d-ca. generał Gustav Harleneck). W tym tekście interesuje mnie działalność II Korpusu Pancernego SS i na jego losach będę się skupiać.
W składzie II Korpusu Pancernego SS znajdowały się dwie dywizje: 2. Dywizja Pancerna SS ?Das Reich? (d-ca. SS-Gruppenf?hrer Werner Ostendorff) oraz 9. Dywizja Pancerna SS ?Hohenstaufen? (d-ca. SS-Brigadef?hrer Sylvester Stadler). Obie dywizje, wycieńczone walkami przeciwko wojskom amerykańskim w Ardenach potrzebowały odpoczynku, uzupełnień zarówno wśród żołnierzy jak i jeśli idzie o sprzęt. Wysiłek niemieckiego przemysłu podołał zadaniu, chociaż nie były to już te same jednostki, które walczyły we wcześniejszym okresie wojny. Esesmani z 2. Dywizji Pancernej SS posiadali 24 czołgi PzKpfw IV, 34 ?Pantery?, 19 Jagdpanzer IV, 29 StuG-ów różnych typów, 258 transporterów opancerzonych, 10 ciężkich dział przeciwpancernych oraz 10 baterii artylerii. 9. Dywizja Pancerna SS posiadała: 19 czołgów PzKpfw IV, 24 ?Pantery?, 10 Jagdpanzer 16 StuG-ów, 167 transporterów opancerzonych, 15 ciężkich dział przeciwpancernych oraz 5 baterii artylerii. ?Das Reich? liczyła w momencie rozpoczęcia ofensywy 19 500 żołnierzy, a ?Hohenstaufen? 17 300. Obu dywizjom doskwierały szczególnie braki kadry podoficerskiej (50% stanu) i oficerskiej (30% stanu). Do obu jednostek wracali rekonwalescenci ze szpitali. W składzie niedawno elitarnych dywizji Waffen SS znaleźli się ex-marynarze z Kriegsmarine czy członkowie Luftwaffe. Ich doświadczeni koledzy narzekali na ich braki w wyszkoleniu i złym reakcjom na polu bitwy.
SS-Gruppenf?hrer Werner Ostendorff/ Źródło: Wikimedia Commons
Żołnierze II Korpusu Pancernego SS nie byli powiadomieni, dokąd są transportowani. Przypuszczali, że pociągi wiozą ich na pozycje nad Odrą, gdzie spodziewano się potężnej radzieckiej ofensywy. Aby ukryć swoje zamiary, rozkazem OKW poszczególne jednostki otrzymały zakodowane nazwy. I tak II Korpus SS był ?Sztabem Szkoleniowym SS?, ?Das Reich? stała się ?Grupą Treningową Północ? a ?Hohenstaufen?–?Grupą Treningową Półudnie?. Żołnierze i oficerowie otrzymali rozkaz odczepienia ze swoich rękawów naszywek z nazwami dywizji. Pod koniec trzeciego tygodnia lutego obie dywizje znalazły się na południe i południowy-wschód od Győr. Rejon koncentracji wyznaczono na południe od Sz?kesfeh?rvar. Pierwszym ważnym zadaniem żołnierzy Bittricha miało być pokonanie 60 km i zdobycie przyczółka pomiędzy Dunaujvaros a Dunafőldvar. Po drodze, obie dywizje miały atakować ramię w ramię na froncie szerokości 10 km i zająć Sarkeresztur i Sarosd. Przeciwko sobie Niemcy mieli żołnierzy radzieckich ze 155. Dywizji Strzeleckiej i 36. Dywizji Gwardii. Wchodziły one w skład III Frontu Ukraińskiego, marszałka Fiodora Tołbuchina. Ponadto, w Sarosd pozycje zajął XVIII Korpus Pancerny (75 czołgów i dział samobieżnych).
SS-Brigadef?hrer Sylvester Stadler (tutaj w mundurze SS-Sturmbanf?hrera/ Źródło: Wikimedia Commons
2 marca 1945 r. żołnierze II Korpusu Pancernego SS zostali postawieni w stan gotowości. Następnego dnia wyruszyły w rejon koncentracji, gdzie dotarły 4 marca. ?Das Reich? znalazła się w rejonie Varpalota a ?Hohenstaufen? w pobliżu Mor. Pogoda nie sprzyjała Niemcom. Temperatura wahała się w okolicach 0 stopni. Opady śniegu i deszczu powodowały rozmiękczanie terenu, co nie sprzyjało natarciom jednostek pancernych. Dietrich zwracał się do OKW, żeby odłożyć termin ofensywy, albowiem jego oddziały nie dotrą na czas na miejsca koncentracji, lecz jego prośba została odrzucona. Pojazdy niemieckie posuwały się wolno, a piechurzy dźwigali na swoich barkach sprzęt i amunicję. Doszło do tego, że w dniu 6 marca, kiedy ?Wiosenne Przebudzenie? rozpoczęło się, dywizje II Korpusu Pancernego SS nie posunęły się ani o krok do przodu. Następnego dnia pech nie opuszczał żołnierzy Bittricha, pogoda była tak zła, że dwa czołgi z ?Hohenstaufen? utonęły po wieżyczki w błocie. Poruszający się do przodu grenadierzy pancerni nie mieli wystarczającego wsparcia czołgów, a dodatkowo dobrze wstrzelana była radziecka artyleria dalekiego zasięgu. Tego dnia, Niemcy posunęli się jedynie 5 km do przodu. Żołnierze ?Das Reich? również odczuli ostrzał artylerii wroga, a jedynym sukcesem dywizji było wniknięcie, ale niezbyt głębokie w pozycje radzieckiej obrony. Do walki wszedł ponadto nieprzyjacielski 30. Korpus. 8 marca, żołnierze ?Hohenstaufen? zostali zatrzymani na linii Aba-Sarosd. Również marsz ?Das Reich? został zablokowany ogniem dział przeciwpancernych i atakami czołgów radzieckich. Brak postępów niepokoił dowództwo 6. Armii Pancernej SS. Kolejne dwa dni nie zmieniły nic w sytuacji 9. Dywizji Pancernej SS. Pewien sukces odniosły pododdziały ?Das Reich?. II batalion 2. Pułku Pancernego SS oraz żołnierze III batalionu 4. Pułku Grenadierów Pancernych zdobyli dwa ważne strategicznie wzniesienia oraz dotarli do wzgórza 159. Pech dopadł dowódcę ?Das Reich?, którego samochód został trafiony pociskiem. W wyniku tego zdarzenia, Ostendorff został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł na początku maja. Jego miejsce na stanowisku dowódcy zajął SS-Standartenf?hrer Rudolf Lehmann.
Jako, że niemiecka ofensywa nieco pokrzyżowała plany ?Stawki”, ponieważ 15 marca Armia Czerwona miała rozpocząć swoją ofensywę na tym odcinku Frontu Wschodniego. Jej celem miało być zdobycie Wiednia, ale wskutek niemieckiego ataku, plany radzieckich sztabowców musiały częściowo ulec zmianie. Z czterech armii II i III Frontu Ukraińskiego, dwie (9. Armia Gwardii oraz 6. Armia Pancerna Gwardii z 5. Korpusem Pancernym Gwardii) zostały skierowane do walki przeciwko Niemcom.
Przeciwko pozycjom II Korpusu Pancernego SS stanęło sześć dywizji piechoty (21., 155., 206. oraz 36., 68. i 108. Gwardii) oraz 1. Korpus Zmechanizowany Gwardii i 18. Korpus Pancerny. Kolejne dni walki przyniosły całkowity zastój na liniach ?Hohenstaufen?. Jej dowódca meldował, że radziecka artyleria jest świetnie wstrzelana. Jego żołnierze ponosząc ciężkie straty odpierają ataki nieprzyjaciela. Lepiej radziła sobie druga dywizja II Korpusu SS. Jej oddziały zdobyły przyczółek 6 km na południowy-wschód od Sarkeresztur. Rosjanie, chcąc zlikwidować przyczółek, ponawiali atak za atakiem. Podczas jednego ze starć SS-Oberscharf?hrer Emil Seibold z II batalionu 2. Pułku Pancernego SS zniszczył swój 69 czołg podczas wojny. Między 15 a 16 marca, dywizja ?Hohenstaufen? tkwiła pod Sarosd, a ?Das Reich? utrzymywała pozycje wokół Sarkeresztur. 17 marca, obie dywizje były dywizjami już tylko z nazwy. ?Hohenstaufen? liczyła 13 ?Panter?, 16 PzKpfw IV, 11 StuG-ów i 1 Jagdpanzer. Jej siłę obliczano na jeden batalion czołgów. Z kolei ?Das Reich? miała siłę dwóch batalionów pancernych: 23 ?Pantery?, 21 PzKpfw IV, 26 StuG-ów, lecz tylko 26 % z nich było sprawnych. Niemcom dokuczały chroniczny brak paliwa i części zamiennych. Wyczerpani żołnierze nie byli w stanie dłużej przeciwstawiać się Armii Czerwonej. Tego dnia, Bittrich otrzymał rozkaz wycofania się i przejścia na południowy-wschód od Kisbar, gdzie jego żołnierze mieli zająć pozycje i powstrzymać ruchy Armii Czerwonej w kierunku Dunaju i Komarom. W kolejnym okresie nastąpił odwrót w kierunku Austrii, gdzie żołnierzy II Korpusu Pancernego SS zastał koniec wojny. Bardzo ciężko jest ustalić konkretnie straty sprzętowe II Korpusu Pancernego SS oraz straty w ludziach. Dzienniki dywizji i Korpusu uległy w trakcie odwrotu zniszczeniu. Warto jeszcze wspomnieć o jeszcze jednym wydarzeniu, które jest związane z dywizjami Waffen SS walczącymi na początku 1945 r. na Węgrzech. 27 marca w wyniku kolejnych fatalnych wieści z frontu, Hitler wysłał do Dietricha depeszę, w której polecił, aby wszyscy żołnierze 6. Armii Pancernej SS zdjęli opaski z nazwami dywizji, z rękawów. Uważał, że esesmani nie walczyli z pełnym zaangażowaniem i nie są godni noszenia dywizyjnych opasek. Jak głosi legenda, Dietrich stwierdził, że wszyscy jego żołnierze powinni zdjąć swoje odznaczenia bojowe, włożyć do nocnika i wysłać Hitlerowi.
