Źródło: Wikimedia Commons (Domena publiczna)

Karol Wojtyła w czasie okupacji

Jan Paweł II jest dla wielu Polaków autorytetem i powodem do dumy. Jego młodość przypadła na czasy bardzo trudne. Był to okres okupacji, wobec której nie pozostawał bierny: uczęszczał na tajne komplety, angażował się w kulturowy ruch oporu. To w objęciach tego terroru, łapanek, egzekucji zrodziło się w nim powołanie do kapłaństwa, które stało się początkiem drogi na Piotrowy tron.

Karol Wojtyła w czasie pierwszej komunii świętej / Źródło: Wikimedia Commons (domena publiczna)

W chwili wybuchu wojny Karol Wojtyła miał 19 lat. Po napadzie Niemiec na Polskę on i jego ojciec podzielili los tysięcy Polaków i uciekli z Krakowa. Ze względu na zły stan zdrowia taty musieli zawrócić. Na początku Karol nie zdawał sobie sprawy z okrucieństwa, jakie niosą Niemcy. W październiku zapisał się na drugi rok polonistyki na Uniwersytet Jagielloński. Jednak semestr nie trwał długo. 2 listopada aresztowano 183 profesorów Uniwersytetu. To był cios dla Wojtyły, który zobrazował mu oblicze nazizmu.

Z początkiem 1942 uczelnia otworzyła swoje struktury w podziemiu ? tzw. Tajne Komplety, działając konspiracyjnie na pięciu wydziałach. Nauczanie obejmowało wszystkie kierunki aktywne przed wojną. Przez trzy lata działalności Uniwersytetu 136 procesorów narażało swoje życie kształcąc 800 studentów, w tym przyszłego papieża. Warto podkreślić, że Tajne Nauczanie w Polsce było najsprawniejsze spośród wszystkim państw okupowanej Europy.

Sytuacja w domu Wojtyłów stała się trudna, jednak nigdy nie odebrała im godności. Podstawowym ich pokarmem były ziemniaki zaprawione margaryną. Młody Wojtyła wiedział, jak ważną kwestią w okupacyjnej rzeczywistości było posiadanie pracy, gdyż niepracujący mężczyźni między czternastym a sześćdziesiątym rokiem życia byli wywożeni do obozów koncentracyjnych lub wykonywano na nich egzekucje. Przez rok Karol pracował w restauracji u swojego ojca chrzestnego, Józefa Kuczmierczyka, pełniąc funkcję zaopatrzeniowca. Wtedy też zajął się intensywniejszą nauką języka francuskiego oraz czytaniem dzieł Conrada, Mickiewicza, Słowackiego i Wyspiańskiego. Ważne było dla niego również Pismo Święte.

Z czasem jednak hitlerowcy zaostrzyli swoje przepisy, co zmusiło Wojtyłę do rozpoczęcia pracy jako robotnik fizyczny w kamieniołomach na Zakrzówku. Trasę z pracy do domu pokonywał pieszo, codziennie przez pół godziny, co podczas zimy było bardzo uciążliwe. Aby uniknąć odmrożeń on i jego przyjaciel Juliusz Kydryński chodzili z twarzami wysmarowanymi wazeliną. Praca nie należała do łatwych. Pracownicy musieli każdego dnia napełnić wagonik wapienia. Choć przepisy pozwalały tylko na jedną przerwę trwającą piętnaście minut, to jednak przyjaciołom udawało się im wymykać, co parę godzin. Czasami nawet mieli możliwość skorzystać z żelaznego piecyka, dzięki czemu mogli zagrzać siebie i kawę. Po skończonej pracy Lolek ubrany w drelich i drewniaki udawał się do domu ze zdobyczami dla siebie i dla ojca. Był to najczęściej węgiel i coś na obiad: kilka ziemniaków, kapusta i fasola. Pensja, którą zarabiał, była mizerna, ale było to jedyne źródło dochodów w domu.

W październiku 1941 roku Karol został przeniesiony do fabryki chemicznej Solavy w Borku Łęckim. Co prawda nowe miejsce pracy było bardziej oddalone od domu niż kamieniołomy, ale gwarantowało dużo lepsze warunki zatrudnienia (między innymi codzienną rację żywności: pół litra zupy oraz parę kromek chleba). Pracował w oczyszczalni wody, często na zmianie nocnej.

Karol Wojtyła na ćwiczeniach wojskowych (1939 rok)

Przyszły Jan Paweł II od małego był niezwykle religijny. Podczas wojny duży wpływ na jego wiarę miało uczestnictwo w podziemnej katechizacji prowadzonej przez salezjanów. Tam poznał Jana Tyranowskiego, krawca ? mistyka, który na prośbę księży założył Duszpasterstwo Młodzieżowe, tzw. ?Żywy różaniec?. W czasie spotkań poruszane były tematy związane z odbudową Polski na płaszczyźnie chrześcijaństwa. Duszpasterstwo składało się z piętnastoosobowych grup, którym przewodniczyli młodzieńcy. Jednym z koordynatorów został właśnie Karol Wojtyła. Podejmując się takiego zadania, wziął na siebie bardzo duże ryzyko. Bycie odpowiedzialnym za życie piętnastu osób odegrało istotną rolę w jego szybkim dojrzewaniu.

Wojtyła nie chciał pozostawać bierny wobec wysiłków Niemców w likwidacji polskiej kultury. Zaangażował się Teatr Rapsodyczny, który wchodził w skład organizacji ?Unia?. Była to formacja o charakterze katolickim. Tam Karol podejmował się pisania sztuk, między innymi ?Hiob? i ?Jeremiasz?. Kulturowy ruch oporu związał go z reżyserem i aktorem Juliuszem Ostrzewą, któremu przekładał na współczesną polszczyznę arcydzieła takie jak ?Edyp? autorstwa Sofoklesa. Tam rozpoczął również swoją ścieżkę aktorską.

Karol Wojtyła w czasie okupacji

Okrucieństwo wojny dodatkowo spotęgowała śmierć taty, który był ostatnią najbliższą sercu osobą. Niezwykle bolesne było dla Karola to, że nie był obecny przy konającym ojcu. Osierocenie odegrało z pewnością istotną rolę na rozpoznanie swojego powołania do kapłaństwa. Dorastanie do tej decyzji trwało półtora roku.

Na jesieni 1942 zaczął prowadzić nowe potajemne życie. Został jednym z dziesięciu pierwszych seminarzystów włączonych do konspiracyjnej formacji kapłańskiej. Studiował teologiczną literaturę podczas nocnych zmian w pracy w Borku Fałęckim, dzięki czemu nie przyciągał specjalnie niczyjej uwagi.

29 lutego 1944 roku przyszły kapłan został potrącony przez niemiecką ciężarówkę. W wyniku wypadku doznał wstrząsu mózgu, obrażenia ramienia i licznych ran. To przeżycie spotęgowało jego rozmyślania nad sensem życia, ostatecznie utwierdzając w przekonaniu, że jego powołaniem jest kapłaństwo.

Znaczący wpływ na kształtowanie się moralności przyszłego papieża miały powojenne ustalenia jałtańskie, z którymi nie mógł się pogodzić. Jednak pomimo nowej komunistycznej okupacji, wyzwolenie z rąk Niemców pozwoliło na legalną kontynuację studiów teologicznych. 2 listopada 1946 Karol Wojtyła przyjął święcenia kapłańskie.

Bibliografia:
– George Weigel, Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, wyd. Znak, Kraków 2000.
– Jacek Moskwa, Droga Karola Wojtyły. Na tron Apostołów 1920-1978, wyd. Świat Książki, Warszawa 2014.