Łemkowie, jedna z czterech mniejszości etnicznych, samookreślających się jako Rusini, zamieszkałych na obszarach południowo-wschodniej Polski i południowo-zachodniej Ukrainy. Jak sami przyznają są mylnie utożsamiani z Ukraińcami, z którymi większość jest nastawiona nieprzyjaźnie. Kim są? Jakie mają polityczne i religijne poglądy? Dlaczego byli prześladowani przez Austriaków, Niemców i ukraińskich nacjonalistów? Dlaczego padli ofiarą akcji pacyfikacyjnej „Wisła” i wysiedleń do Ukraińskiej SRR tuż po zakończeniu II wojny światowej? Na te i inne pytania odpowiada najnowsza książka Marka. A. Koprowskiego.
Książka, choć niedużych gabarytów, została wydana w miękkiej okładce ze skrzydełkami, na której widnieje zbudowana w 1837 roku dawna cerkiew greckokatolicka z trzema wieżami w Skwirtnem, a obecnie będąca kościołem rzymskokatolickim pw. św. Kosmy i Damiana. Stała się nim po akcji „Wisła”, gdy Kościół katolicki starał się ratować przed całkowitą destrukcją lub laicyzacją greckokatolickich i prawosławnych budowli sakralnych, co dobitnie symbolizuje, jaką tragedią i niesprawiedliwością dla Łemków było to działania władz komunistycznych. Wartym odnotowania jest również fakt, że publikacja zawiera 40 stron kolorowych zdjęć i ilustracji, w tym z bodaj najsłynniejszym Łemkiem w Polsce, czyli Nikiforem Krynickim, a właściwie Epifaniuszem Drowniakiem.
Książka składa się zasadniczo z dwóch części. Pierwszą, zajmującą ponad 40% objętości publikacji stanowi, jak sam autor podkreślił, ?subiektywna historia Łemków?, w której autor powołuje się na badania etnograficzne i historyczne prowadzone zarówno przez rodowitych Łemków, jak i badaczy z ?zewnątrz?. Opowiada jak wyglądało dawniej życie codzienne, jakie trudy znosili ci ?ludzie z gór?. Niemniej najważniejszym aspektem tego rozdziału są spory polityczne i religijne pomiędzy samymi Łemkami, jak i innymi narodowościami, takimi jak Austriacy, Niemcy czy Ukraińcy. Łemkowie, choć podzieleni na rusofilów (czy też moskalofilów) i będących w ogromnej mniejszości ukrainofilów, w niepodległej Polsce po 1918 roku zawsze byli wierni Polsce, a sympatie polityczne w czasie zagrożenia istnienia państwowości zawsze schodziły na plan drugi. Dlatego też tragedia całym pokoleń rodzin łemkowskich podczas akcji ?Wisła? po dzień dzisiejszy stanowi ranę, która jeszcze nie zagoiła się. W czasie pokoju z kolei, Łemkowie popierali tylko i wyłącznie te opcje polityczne, które były przychylne poprzeć ich postulaty, poprawiające byt zwyczajnych ludzi. Sami Łemkowie w większości grekokatolicy, po części prawosławni są ludźmi pobożnymi i w przeważającej opinii uważają się za Białych Chorwatów, czyli oddzielny naród, będący częścią wielkiej rodziny rusińskiej (z Rosjanami na czele, utożsamianymi jako ?przewodnim? narodem), a nie ukraińską grupą etniczną.
Drugą część książki obejmują trzy opowiadania rodzinne samych Łemków, co jest również cechą charakterystyczną książek Marka A. Koprowskiego, dotyczących historii różnych grup etnicznych czy narodowościowych dawnej Rzeczpospolitej. Otrzymujemy dzięki temu relacje Teodora i Marii Goczów z Zyndranowej koło Dukli w Beskidzie Niskim, twórców Muzeum Kultury Łemkowskiej oraz Bogdana Gambala, działacza Ruskiej Bursy w Gorlicach. Rozmówcy, choć także odnoszą się do burzliwej i tragicznej historii swoich pobratymców, skupiają się przede wszystkim na rodzinnych dziejach i własnym spojrzeniu na zmieniający się wokół świat.
?Łemkowie. Losy zaginionego narodu? to kolejna książka Marka A. Koprowskiego dotykająca dosyć niepopularnych i pomijanych w powszechnej świadomości Polaków aspektów historii naszego kraju. Mając na uwadze fakt, że czytałem już kilka książek tego autora, w tym epopeję wołyńską, jeszcze przed wzięciem jej do ręki wiedziałem, czego mogę spodziewać się: mianowicie intymnych historii tragedii ludzkich, pozostających w cieniu wielkiej polityki. I nie zawiodłem się. Moja dotychczasowa wiedza o Łemkach, nader skromna, od dziś została poszerzona o wiele aspektów, o których nie miałem pojęcia. Ciężko mi wskazać konkretnych odbiorców tej książki. Na pewno są to osoby zainteresowane historią i folklorem Polski południowo-wschodniej, lecz również znalazła ona czytelnika w mojej skromnej osobie, niepodchodzącej ze szczególną pasją do tej tematyki. Polecam!
MAREK A. KOPROWSKI – pisarz, dziennikarz, historyk i podróżnik zajmujący się tematyką wschodnią i losami Polaków na Wschodzie. Odbył ponad sto podróży po krajach byłego ZSRR, przemierzając różnymi środkami lokomocji setki tysięcy kilometrów, czego plonem jest kilka książek, w tym „Za Bajkałem”, „Przez stepy Kazachstanu”, „Wołynia dzień dzisiejszy”. W swoich publikacjach koncentruje się na życiu Polaków na dawnych Kresach Rzeczypospolitej, a także w ich skupiskach w dalszym regionach Rosji i Centralnej Azji. Towarzyszy też odradzaniu się struktur Kościoła katolickiego na dawnych postsowieckich terytoriach, od Brześcia po Władywostok. Książka „Po obu stronach Uralu” jest owocem jego przyjaźni ze Zgromadzeniem Słowa Bożego, którego działalności misyjnej na Wschodzie od wielu lat towarzyszy, starając się popularyzować jego dokonania. Za serię „Wołyń. Epopeja polskich losów 1939?2013” otrzymał Nagrodę im. Oskara Haleckiego w kategorii ?Najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku?. Jest też laureatem nagrody ?Polcul ? Jerzy Bonicki Fundation? za działalność na rzecz utrzymania kultury polskiej na Wschodzie.
Autor: Marek A. Koprowski
Tytuł: Łemkowie. Losy zaginionego narodu
Wydawnictwo: Replika
Oprawa: Miękka + skrzydełka
Rok wydania: 2016
ISBN: 978-83-7674-529-9
Liczba stron: 296
Format: 145 x 205 mm
>>>> Książkę można kupić u wydawcy tutaj <<<<
