Historia najnowsza Polski, z jednej strony klarowna i wyjaśniona ?kto był kim?, z drugiej jednak zagmatwana i wpływająca mocno na współczesność, wymaga szerszego spojrzenia i uporządkowania. Tejże próby podjął się Marek Gędek, który poznał ?na własnej skórze? jak relacje władza-obywatele kształtują rzeczywistość w jakiej przyszło nam żyć. Prawie 1000-stronicowa książka prezentuje najważniejsze aspekty polityki, gospodarki, społeczeństwa czy religii w ciągu ostatnich 73 lat, a oprócz treściwych opisów zdarzeń, danych statystycznych czy liczb, Czytelnik otrzymuje pokaźną liczbę tematycznych map Polski. Po lekturze tej publikacji, każdy może odpowiedzieć sobie na pytanie: czy dzieje naszego kraju były dla niego/niej znane na tyle, by móc obiektywnie ocenić zmiany polityczne, przed którymi dzisiaj stoimy. A może jednak nieznane?
Słowem wstępu należy zacząć od aspektów technicznych niniejszej publikacji. To najgrubsza książka, jaką w tym roku recenzuję (spośród równo 30 pozostałych tytułów), gdyż ma duży format i 925 stron, przez co waży nie bagatela prawie 2 kilogramy! Od strony graficznej jest naprawdę nieźle: prosta okładka, przyjemny papier, dwukolumnowy format treści, klarownie porozdzielany na poszczególne etapy historyczne, setki, jeśli nie tysiące kolorowych i czarno-białych zdjęć, ilustracji i map (tych ostatnich jest 141, w ogromnej większości Polski w różnych historycznych granicach, ale także pojedyncze mapy ZSRR, Europy, Afganistanu czy Iraku; co postanowiłem wyszczególnić ze względu na podkreślenie znaczenia tego typu zawartości w kontekście całej książki na stronie wydawnictwa).
Książka Marka Gędka składa się zasadniczo z trzech chronologicznych części: Okupacji sowieckiej do 1957 roku, protektoratu sowieckiego 1957-1989 oraz socjalizmu zamiast komunizmu po 1989 roku, a w dosyć obszernym wstępie ocenia, że Polska była największym przegranym po zakończeniu II wojny światowej, przechodząc spod jednej okupacji pod drugą. Streszcza również tytułowy okres, kreśląc podstawowe pojęcia polityczne, drogi rozwoju oraz osie podziałów w kraju.
Rozdział pierwszy skrupulatnie opisuje instalację okupacji sowieckiej na ziemiach polskich (1943-1947), następnie totalitarny stalinizm (1947-1954) oraz okres pomiędzy okupacją a protektoratem (1954-1957). Druga część dzieli się na pięć podrozdziałów: socjalizm z ludzką twarzą (1957-1967), totalitarny komunizm narodowy (1967-1970), gierkowski neostalinizm (1970-1980), okres tzw. dwuwładzy (1980-1981) oraz dyktaturę wojskową gen. Wojciecha Jaruzelskiego (1982-1989). Ostatnia część dotyczy historii najnowszej: solidarnościowo-postpezetpeerowskie współistnienie (1989-1991), od rządów solidarnościowych do rządów postkomunistycznych (1992-1997), oligarchię polityków (1997-2005) oraz okres państwa opiekuńczego, czyli populistycznym socjalizmem narodowym a populistyczną socjaldemokracją po 2005 roku.
O ile okres dwóch części ? od 1943 do 1989 roku ? skupia się na prawie wszystkich aspektach życia społeczno-politycznego oraz gospodarki, przez konflikty wewnętrzne, obce wpływy, podziemie niepodległościowe i Solidarność, walki wewnątrz partii władzy: PPR i PPS, a później PZPR, to w okresie III Rzeczypospolitej nie wiedzieć czemu Autor skupia się na politycznych animozjach pomiędzy nowymi partiami politycznymi, a pozostałe aspekty są w mojej opinii bardziej zmarginalizowane. Jednakże w obu okresach nie brakuje szczegółowych informacji na temat krajowych wyborów każdego szczebla oraz wizyt papieża Jana Pawła II w Polsce. Uwzględniono także równolegle aspekty działalności Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w Londynie.
Język książki jest bardzo przystępny i znalazłem niewiele, jak na pokaźne rozmiary książki, błędów, a pomimo swojej objętości czyta się ją szybko. Naprawdę godne uwagi są mapki, z których wiele nie zostało jak dotąd nigdzie publikowanych. Każdy podrozdział jest podzielony nagłówkami na podstawowe zagadnienia, które są w danym fragmencie opisywane, więc nawigacja pomiędzy nimi jest czytelna, a na górze każdej ze stron jest również odnotowany okres historyczny, w którym aktualnie znajdujemy się. Brakuje jednak na jej końcu indeksu nazwisk lub/i zagadnień, co byłoby jeszcze większym ułatwieniem w nawigacji.
Warto podkreślić, że Autor stara się być bezstronny politycznie, nie opowiada się za żadną ze stron, celnie punktuje sukcesy i porażki poszczególnych partii czy polityków pozostających w danym okresie u władzy, wyjaśnia genezę, znaczenie czy mity dotyczące kontrowersyjnych pojęć i zdarzeń takich jak ?żydokomuna?, domniemanych wpływów masonerii, ocen przyczyn i skutków stanu wojennego i Okrągłego Stołu na historię Polski, tajnych współpracowników SB w okresie PRL i ich wpływów politycznych w III RP. Należy też odnotować, że wbrew tytułowi książki, okres opisywanego życia politycznego w Polsce kończy się nie w 2015, a wraz z czerwcem 2016 roku i obecnym rządem PiS oraz prezydentem Andrzejem Dudą.
Najciekawszą, w mojej opinii, częścią książki są najnowsze dzieje polityczne III Rzeczypospolitej, które niejako przypominają ?zwykłym zjadaczom chleba?: kto był z kim, czy efektywnie rządził oraz gdzie są jego/jej polityczne korzenie. Piszę oczywiście o politykach, a w okresie kolejnego konfliktu ?na górze?, którego jesteśmy świadkami, pomaga to lepiej skonfrontować fakty z propagandą partyjną czy medialną.
Podsumowując, książka Marka Gędka ?Nieznane Dzieje Polski 1943-2015? to niewątpliwie kompendium wiedzy na temat Polski współczesnej i jej korzeni. Historii, których pokolenie świadków i prowodyrów żyje, niekiedy jeszcze aktywnie działając w życiu polityczno-społecznym naszego kraju. Historii, którą musimy zrozumieć i rozliczyć z krzywd i win, aby ruszyć do przodu. Polecam ją gorąco, a pomimo swoich rozmiarów, jak i wynikającej z tego ceny, to pozycja naprawdę godna uwagi, która powinna znaleźć się na półce każdego, kto uważnie śledzi naszą polską rzeczywistość.
MAREK GĘDEK (ur. 1965) ? medioznawca, historyk, dziennikarz, marketer, poeta. Pracownik Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej). W czasach PRL-u prześladowany za poglądy, działacz podziemnych struktur opozycyjnych w czasach komunistycznych (?Solidarność?, KPN, organizacje monarchistyczne). Współzałożyciel Towarzystwa Koronnego w 1991 r., członek Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich od 1993 r., członek Syndykatu Dziennikarzy Polskich od 1994 r., członek Konferencji Mediów Polski (1994-1998), członek Towarzystwa Miłośników Lublina (od 2006 r. wiceprezes). Autor książek, map i atlasów, m.in. Pierwsze cztery lata? Z doświadczeń samorządu terytorialnego na Lubelszczyźnie 1990-1994 (Lublin 1996), Stowarzyszenie Humanitarne ?Schlaraffia? w Krakowie 1909-1938 (Kraków 1996), Poznański Czerwiec (Warszawa 1996), Przełom. Polska 1976-1991 (Lublin 2002), Atlas historyczny wojen polskich (Warszawa 2009), Reklama ? zarys problematyki. Podręcznik akademicki (Lublin 2013), Wielki atlas historii Polski (Lublin 2013), Historie wojen i bitew polskich (Warszawa 2014), Tajemnica początków Polski. Fascynująca historia ludu Wenetów (Warszawa 2014), Wojny polsko-moskiewskie od XV do XVIII wieku (Warszawa 2015), Wojny polsko-rosyjskie od XVIII do XX wieku (Warszawa 2016).
Autor: Marek Gędek
Tytuł: Nieznane dzieje Polski 1943-2015
Wydawnictwo: Fronda Wydawnictwo
Oprawa: Twarda
Rok wydania: 2016
ISBN: 978-83-807910-5-3
Liczba stron: 925
Format: 20,5 x 28,7 cm
>>>> Książkę można kupić u wydawcy tutaj <<<<
