Ofensywa U-Bootów na Bałtyku w trakcie kampanii wojennej 1916 r.

Rok 1916 zapisał się w skali wojny na morzu toczonej przez U-Booty Kaiserliche Marine jako dalszy, prawie dwukrotny wzrost efektów wojny podwodnej przeciw żegludze Sprzymierzonych i państw neutralnych w porównaniu do roku 1915.
Dla niemieckich Flotylli grupujących U-Booty, rok 1916 to okres, w którym wojna toczyła się już od Morza Białego po Wyspy Kanaryjskie, od Odessy po Nowy Jork.
Sukcesy U-Bootów były w 1916 r. bardzo duże, a straty poniesione przez Sprzymierzonych i kraje neutralne bardzo znaczące, należy bowiem pamiętać, że wraz ze statkami tonęli ludzie i olbrzymie masy ładunków, koniecznych do prowadzenia wojny.
Prześledźmy działalność sił podwodnych Cesarskiej Marynarki Wojennej na odizolowanym i drugorzędnym teatrze działań wojennych, który stanowił Bałtyk jesienią 1916 r.

W przeciwieństwie do rosyjskich i brytyjskich okrętów podwodnych, których swobodę operacyjną krępowały rozkazy dowództwa Floty Bałtyckiej (de facto Stawki), U-Booty Kaiserliche Marine działające na rosyjskich liniach komunikacyjnych na Bałtyku otrzymały zezwolenie na przeprowadzanie ataków torpedowych bez ostrzeżenia na wszystkie statki napotkane w pobliżu wybrzeży przeciwnika.

Wojna podwodna prowadzona w 1916 r. przeciwko żegludze rosyjskiej z natury rzeczy miała jednak dość ograniczone rozmiary z uwagi na niewielką liczbę U-Bootów pozostających w dyspozycji dowódcy niemieckich sił morskich na Bałtyku (ich stan wahał się od 5 do 7 w zależności od rozwoju sytuacji na innych akwenach operacyjnych.).

Zarówno duże (oceaniczne) jak i małe U-Booty (typ UB) wysyłane były na patrole na podejścia do Zatoki Fińskiej, w rejon baz rosyjskich, z zadaniem prowadzenia rozpoznania oraz przeprowadzania ataków torpedowych na rosyjskie pancerniki i krążowniki.

Podwodne stawiacze min (typ UC) otrzymały zadanie stawiania łach minowych (12 – 18 min) na farwaterach w pobliżu baz przeciwnika.

W okresie od końca maja do końca sierpnia 1916 r. U-Booty nie odniosły jednakże żadnych sukcesów w walce z okrętami wojennymi przeciwnika, gdyż rosyjska obrona przeciw okrętom podwodnym oraz obrona przeciwminowa  funkcjonowały bez zarzutu. Każde wyjście dużych jednostek poprzedzane było pracami trałowymi, zaś podejścia do baz były regularnie patrolowane przez kontrtorpedowce.

Zatoka Botnicka.

W efekcie, dowództwo niemieckich sił morskich na Bałtyku wydało podwodnikom rozkaz patrolowania rosyjskich szlaków komunikacyjnych w Zatoce Botnickiej.
Na tym akwenie U-Booty odniosły latem i jesienią 1916 r. pewne sukcesy.

UB 26

UB 26 (Oberleutenant zur see Albrecht) zatopił 30 lipca idący pod szwedzką banderą żaglowiec Anna (172 BRT), zaś trzy dni później szwedzki parowiec Hudiksvall (481 BRT) oraz fiński Pehr Brahe (499 BRT.).
4 sierpnia zajął ponadto szwedzki parowiec Pitea (644 BRT), który po obsadzeniu załogą pryzową został doprowadzony do Libawy (Lipawa / Liep?ja) obecnie zajmowanej przez wojska niemieckie.
W świetle raportu dowódcy rosyjskiej Floty Bałtyckiej – adm. Kanina, Pehr Brahe był fińskim parowcem pocztowym idącym z Raumo (Rauma) do jednego ze szwedzkich portów nad Zatoką Botnicką z ładunkiem 24 000 paczek dla rosyjskich jeńców wojennych.
Statek został zatopiony dwoma pociskami z armaty pokładowej U-Boota, a załogę, która na rozkaz dowódcy niemieckiego okrętu podwodnego zmuszona była opuścić pokład, uratował przechodzący w pobliżu szwedzki frachtowiec Eland.

UB 20

UB 20 (Oberleutenant zur See Sieberg) zatopił w dniach 2 – 3 sierpnia trzy szwedzkie frachtowce – Bror Oskar (368 BT), Vera (312 BRT) oraz Commerce (638 BRT.).
Dwa kolejne frachtowce płynące pod banderą szwedzką zostały przez niego zajęte: Vermland (213 BRT) oraz Themis. Pierwszy z nich, po obsadzeniu załogą pryzową, został doprowadzony do Libawy. Próba doprowadzenia frachtowca Themis do jednego z portów niemieckich zakończyła się niepowodzeniem, gdyż na statku zabrakło węgla. W efekcie został skierowany na Gotlandię i zwrócony władzom szwedzkim.

U 47

U 47 (Kapitänleutenant Metzger) zatopił 29 sierpnia w rejonie latarni Tenkär fiński parowiec Wellamo (1050 BRT.).
Dowódca U-Boota zezwolił załodze statku zejść do szalup i odpłynąć do pobliskiego brzegu.
U 47 zajął ponadto szwedzki frachtowiec Presto (1046 BRT), który po obsadzeniu załogą pryzową został doprowadzony do jednego z portów niemieckich.

UB 30

UB 30 (Oberleutenant zur See Montigny) zatopił podczas patrolu bojowego w dniach 21 – 24 października 5 żaglowców o łącznym tonażu 876 BRT oraz mały szwedzki kabotażowiec z napędem spalinowym Elly (84 BRT.).

U 22

Ostatni patrol bojowy na wodach Zatoki Botnickiej podczas kampanii 1916 r. przeprowadził U 22 (Oberleutenant zur See Scherb), który zatopił w okresie od 30 października do 15 listopada 7 małych jednostek o łącznym tonażu 2440 BRT.
U 22 zatopił 3 żaglowce, 2 parowce i 2 statki spalinowe. Jednym z zatopionych żaglowców był szkuner Tilisni. Jego załoga dotarła w szalupach do Raumo w dniu 8 listopada i powiadomiła kapitanat portu o zatopieniu statku przez U-Boota. Dwa dni później kapitan szwedzkiego frachtowca, który zawinął do Raumo podał dokładną pozycję niemieckiego okrętu podwodnego, który dostrzegł podczas rejsu na wodach Zatoki Botnickiej.
11 listopada U 22 zatopił szwedzki parowiec Astrid, na pozycji 30 Mm (mil morskich) na południowy zachód od Raumo.

Zatoka Fińska.

Na początku września 1916 r. niemieckie okręty podwodne ponownie podjęły aktywne działania na podejściach do Zatoki Fińskiej.

UB 20

3 września UB 20 przeprowadził atak torpedowy na rosyjski okręt podwodny Pantiera (starszyj lejtienant Gieorgij Palicyn) wychodzący z Rewla (Tallinn) w rejs ćwiczebny na wodach Zatoki Fińskiej.
Atak zakończył się niepowodzeniem, gdyż Pantiera zdołała wymanewrować torpedę.
Dowództwo rosyjskiej Floty Bałtyckiej, obawiając się strat wśród dużych okrętów zwiesiło czasowo rejsy pancerników i krążowników na akwenie między Rewlem a Kronsztadem.

U 19

Pierwszym sukcesem niemieckich okrętów podwodnych na wodach Zatoki Fińskiej było zatopienie w dniu 12 września rosyjskiego transportowca Jelizawieta (4400 BRT), wchodzącego w skład 2. zespołu transportowców (7 jednostek), idącego z Zatoki Ryskiej do Rewla.
Udany atak torpedowy przeprowadził w rejonie ławicy Grasgrund (Krässgrund) U 19 (Oberleutenant zur See Spiess.).
Transportowiec trafiony dwiema torpedami na wysokości grodzi między maszynownią a kotłownią doznał poważnych uszkodzeń i w obawie przed zatonięciem został wprowadzony na mieliznę.
Pozostałe sześć jednostek 2. zespołu transportowców bezpośrednio po ataku skierowano do Portu Bałtyckiego (Paldiski.).
Kolejny sukces U 19 odniósł 22 września zatapiając przy wejściu do Zatoki Fińskiej, w odległości 8 Mm na północny wschód od latarni Kökarsoren, brytyjski frachtowiec Kennett (1680 BRT.).
Zginęło 23 członków załogi, w tym kapitan frachtowca. Rosyjskie kontrtorpedowce uratowały 8 ludzi.

Miny i łachy minowe.

Pierwsze sukcesy odniesione przez U-Booty na wodach Zatoki Fińskiej zachęciły dowództwo niemieckich sił morskich na Bałtyku do kontynuowania patroli bojowych na tym akwenie.
Trafnym pomysłem okazało się minowanie farwaterów na szlakach łączących porty Zatoki Ryskiej z Rewlem przez podwodne stawiacze min.

UC 27

W pierwszej dekadzie października podwodny stawiacz min UC 27 (Oberleutenant zur See Vesper) postawił 18 min między Odensholmem (Osmussaar) a Nargön (Naissaar.).
Dnia 28 października na północny wschód od Odensholmu na minach postawionych przez UC 27 zatonął kontrtorpedowiec Kazaniec.
Zginęło 2 oficerów (inżynier-mechanik starszyj lejtienant Erich Rosengren, miczman Michaił Szakiejew) oraz 71 podoficerów i marynarzy; 3 oficerów (w tym dowódcę okrętu – kpt. 2. rangi Aleksandra Jakubowskiego), 2 konduktorów oraz 20 marynarzy uratował kontrtorpedowiec Ukraina.

Ponieważ dowództwo rosyjskie uważało, iż przyczyną zatonięcia kontrtorpedowca był atak torpedowy U-Boota, miny postawione przez UC 27 pozostały przez wiele tygodni nie wykryte.
W efekcie, 22 listopada w rejonie Przesmyku Suropskiego w wyniku wejścia na minę zatonął trałowiec Fugas.
Lekko rannych zostało 2 marynarzy.

Ten sam los spotkał transportowiec Buki, który 18 grudnia wszedł na minę w rejonie wyspy Nargön.
Transportowiec Buki wraz z transportowcem Kalewa, pod eskortą okrętu łącznikowego Kunica, szedł z wyspy Worms (Vormsi) do Rewla.
Po wejściu na minę transportowiec doznał poważnych uszkodzeń, w wyniku których po 15 minutach zatonął.
Z raportu wiceadmirała Niepienina do szefa Sztabu Polowego MW wynika, iż dowództwo Floty Bałtyckiej uznało, iż przyczyną zatonięcia transportowca Buki było wejście na jedną z min pozycji centralnej, w wyniku błędu w nawigacji.

UC 25

Niezwykle śmiałego wyczynu dokonał UC 25 (Kapitänleutenant Feldkirchner), który w drugiej dekadzie października 1916 r. sforsował w zanurzeniu centralną pozycję minowo-artyleryjską i postawił miny (18) we wschodniej części Zatoki Fińskiej w rejonie wyspy Seskär.

UC 27 ponownie.

Jego wyczyn powtórzył w trzeciej dekadzie października UC 27, który postawił miny w rejonie wyspy Gogland oraz wyspy Wulf.

Dnia 7 listopada na miny niemieckie w rejonie wyspy Wulf wszedł kontrtorpedowiec Letun („nowik”) doznając poważnych uszkodzeń.
Wybuch spowodował duże przebicie na lewej burcie, od śruby okrętowej do tylnicy. Zginęło 5 marynarzy, a dalszych 4 zostało ciężko rannych. Lekkie obrażenia odniósł miczman Gieorgij Czechow, konduktor Kricki oraz 7 marynarzy. Kontrtorpedowiec został odholowany do Rewla, a po dokonaniu prowizorycznych napraw do Kronsztadu.

Kilkanaście dni później, 19 listopada w rejonie południowego cypla wyspy Gogland na minę wszedł krążownik pancerny Riurik.
19 listopada Riurik wraz z pancernikiem Andriej Pierwozwannyj oraz krążownikiem pancernym Bajan wyszedł z Helsingforsu (Helsinki) do Kronsztadu.
Okręty powracały z manewrów połączonych z ćwiczebnymi strzelaniami artyleryjskimi, które przeprowadzono w szkierach na pozycji ?bo-alandzkiej.
Portem docelowym był Kronsztad, gdzie miały zostać przeprowadzone okresowe remonty. Wybuch miny nastąpił pod dziobową wieżą artyleryjską Riurika.
Ogromnych rozmiarów przebicie w kadłubie sprawiło, iż krążownik nabrał około 400 t. wody i miał lekki trym na dziób. Napór wody powstrzymały grodzie wodoszczelne wzmocnione stemplami przez sekcję awaryjno-ratunkową rosyjskiego krążownika.
20 listopada okręt zdołał samodzielnie dotrzeć do Kronsztadu, gdzie został wprowadzony do doku Aleksiejewskiego. W wyniku eksplozji miny ciężko ranny został inżynier-mechanik starszyj lejtienant Stanisław Raszewski oraz 5 marynarzy.
Lekkie obrażenia oraz kontuzje odniosło około 50 członków załogi.
Akcję ratowniczą po wejściu Riurika na minę zrelacjonował w swych memuarach naoczny świadek wydarzeń Siergiej Timiriew, ówczesny dowódca krążownika Bajan.
Mimo rysujących się wyraziście dowodów (w postaci ustaleń specjalnej komisji pod przewodnictwem gen. – lejtienanta Piotra Wieszkurcowa, szefa Wydziału Budownictwa Okrętowego Głównego Zarządu Budownictwa Okrętowego, dotyczących uszkodzeń, których doznał Riurik), iż niemieckie podwodne stawiacze min zdołały sforsować  rosyjskie pozycje umocnione w Zatoce Fińskiej i postawić miny na wschód od pozycji centralnej, Timiriew odnotował, że wersja ta miała również swoich przeciwników, do których zaliczał także siebie.

W jego opinii, bardziej prawdopodobna była opcja, iż miny postawiono z łajb fińskich, które zostały zakupione lub wynajęte przez agenturę niemiecką(S.N. Timiriew – Wospominanija morskogo oficera, St. Pietierburg 1998 s. 61-62.). (!)
Jak nadmienił Timiriew, dowództwo Floty Bałtyckiej podjęło pewne środki ostrożności na wypadek gdyby jednak wersja o wejściu U-Bootów na wschód od pozycji centralnej okazała się prawdziwa.
Wszystkie okręty otrzymały rozkaz chodzenia po akwenie bez świateł pozycyjnych, zaś trałowce miały prowadzić prewencyjne trałowanie farwaterów, każdorazowo przed wyjściem jednostek z tamtejszych baz.

Rezultaty działań Flotylli „Kurland.”

Podczas kampanii 1916 r. na Bałtyckim TDW, U-Booty operującej na Bałtyku 5. półflotylli (przemianowana 1 września 1916 na 5. Flotyllę, a 1 listopada na Flotyllę „Kurland”) zatopiły 4 jednostki alianckie (2 transportowce – 1 rosyjski, 1 brytyjski; 2 frachtowce fińskie) o łącznym tonażu 7629 BRT oraz 18 neutralnych (parowców, motorowców, żaglowców) o łącznym tonażu 5371 BRT.

Ponadto 2 statki szwedzkie z kontrabandą wojenną zostały doprowadzone do Libawy.

Na minach postawionych przez U-Booty zatonęło 5 jednostek rosyjskich –  kontrtorpedowiec Kazaniec, 2 trałowce (Fugas, Szczit*), transportowiec Buki oraz okręt hydrograficzny Jug**.

* Trałowiec Szczit zatonął 19 grudnia 1916 r. na zachód od Cieśniny Soela (Soela väin) podczas rutynowych prac trałowych.
Zginęło 3 marynarzy.

** Okręt hydrograficzny Jug zatonął 14 października 1916 r. w rejonie Fästorne (Wyspy Alandzkie.). W wyniku eksplozji miny zginęło 8 członków załogi.

Utrata U 10.

Podczas trzeciej kampanii wojennej na Bałtyckim TDW 1914 – 1917, Kaiserliche Marine utraciła tylko jeden okręt podwodny – U 10, który zaginął w trzeciej dekadzie maja podczas patrolu na podejściach do Zatoki Fińskiej.
U 10 nadał ostatni meldunek 27 maja 1916 r. będąc na pozycji 59°30” N, 21° O. Najprawdopodobniej zatonął wraz z całą załogą (29 ludzi) w wyniku wejścia na minę.

Rosyjskie przeciwdziałanie.

Dowództwo rosyjskiej Floty Bałtyckiej zaniepokojone wzrastającą od początku września aktywnością U-Bootów na wodach Zatoki Fińskiej podjęło działania na rzecz wzmocnienia obrony przeciwpodwodnej.

24września wiceadm. Niepienin zatwierdził opracowaną przez sztab Floty instrukcję walki z okrętami podwodnymi.
Zgodnie z jej postanowieniami do poszukiwania i zwalczania U-Bootów zamierzano wykorzystać lotnictwo morskie oraz siły lekkie Floty.

W tym celu planowano utworzyć kilka specjalnych grup poszukiwawczo-uderzeniowych złożonych z kontrtorpedowców. W skład każdej z nich miało wchodzić 4 do 8 jednostek działających parami.
Instrukcja określała, iż podczas poszukiwań odstępy między parami okrętów mają wynosić 4 Mm, zaś między poszczególnymi grupami okrętów – 6 Mm.
Okręty miały poruszać się w szykach skośnych pod kątem 30°, z prędkością 12 w.

Po dostrzeżeniu peryskopu U-Boota kontrtorpedowiec miał natychmiast podjąć próbę jego staranowania, a podczas zbliżania się do nieprzyjacielskiej jednostki – ostrzeliwania.

W przypadku, gdy atak zakończy się niepowodzeniem instrukcja nakazywała zrzucić w miejscu, gdzie zauważono U-Boota pławę. Równocześnie drugi okręt z pary miał wykonać pełną cyrkulację i ostrzeliwać miejsce wykrycia U-Boota.

Po otrzymaniu informacji o wykryciu okrętu podwodnego pozostałe okręty grupy poszukiwawczo-uderzeniowej miały natychmiast skierować się na wskazaną pozycję i manewrować wokół niej w promieniu 4 Mm, przez 3 godziny.

Instrukcja nakazywała ponadto przydzielenie do dyspozycji każdej z grup okrętów 2 wodnosamolotów.
W przypadku zauważenia nieprzyjacielskiego okrętu podwodnego wodnosamolot miał zrzucić pławę, powiadomić okręty grupy poszukiwawczo-uderzeniowej, po czym do czasu ich przybycia krążyć nad miejscem dostrzeżenia U-Boota próbując go przy tym zbombardować.

Z uwagi na fakt, iż instrukcja została wprowadzona dopiero jesienią 1916 r., przed zakończeniem trzeciej kampanii wojennej, nie zdołano przeszkolić załóg okrętów i wodnosamolotów w nowej taktyce zwalczania U-Bootów.

Tym niemniej już pod koniec września 1916 r. dowództwo Floty Bałtyckiej podjęło działania na rzecz wzmocnienia obrony przeciw okrętom podwodnym.
Szczególny nacisk położono na zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu okrętów i statków na wodach Zatoki Fińskiej.

W tym celu zorganizowano na tym akwenie patrole kontrtorpedowców i kutrów strażniczych, a transportowce idące z Moonsundu (Archipelag Zachodnioestoński) do portów nad Zatoką Fińską był eskortowane przez okręty wojenne.
Z rozkazu obecnego głównodowodzącego Floty Bałtyckiej – wiceadm. Niepienina rozpoczęto ponadto wzmacnianie pozycji umocnionych sieciami przeciw okrętom podwodnym, do których podwieszano małe miny.

Uzbrojenie Floty Bałtyckiej służące do zwalczania okrętów podwodnych.

Do zwalczania okrętów podwodnych w zanurzeniu Rosjanie wykorzystywali ponadto niewielkie (6 kg) ładunki wybuchowe, które odpalane były za pośrednictwem wodoszczelnych lontów.
Ładunki zrzucane w miejscu wykrycia U-Boota stanowiły pierwowzór bomb głębinowych.

Podczas kampanii 1916 r. rosyjska Flota Bałtycka dysponowała także niewielką ilością bomb głębinowych (w czerwcu – 45 sztuk.).
Były to bomby typu 4 W, których produkcja została zainicjowana w końcu 1915 r. Ich konstruktorem był kpt. 2. rangi Boris Awierkijew, flagowy oficer minowy sztabu obrony minowej Floty Bałtyckiej.

Główne dane taktyczno – techniczne bomby typu 4 W: masa ładunku wybuchowego – 8 kg; promień rażenia – 2-3 m; bomba była detonowana przy użyciu zapalnika hydrostatycznego na różnych głębokościach: 9-11 m, 14-20 m, 18-27 m, 27-58 m.
W sierpniu 1916 r. Ministerstwo Marynarki zamówiło dla potrzeb Floty Bałtyckiej 3000 bomb głębinowych typu 4 W, jednakże przed końcem trzeciej kampanii nie weszły one do uzbrojenia Floty Bałtyckiej.

Efektem prac konstruktorów rosyjskich było wprowadzenie na początku 1917 r. do uzbrojenia Flot na akwenach operacyjnych (Bałtyk, Morze Czarne) bomb głębinowych o znacznie lepszych parametrach taktyczno-technicznych: typ 4 W-M, zmodyfikowany typ 4 W (masa ładunku wybuchowego – 16 kg, promień rażenia – 3-4 m, zapalnik hydrostatyczny, detonowana na głębokości 12, 14 m) oraz typ 4 W-B (masa ładunku wybuchowego – 115 kg, promień rażenia – 7-18 m, zapalnik reflinkowo-popławkowy, detonowana na głębokości 12, 24, 36, 48 m.).

Uzbrajanie kontrtorpedowców w „ciężkie” bomby głębinowe (typ 4 W-B) rozpoczęło się na początku 1917 r.

Równolegle począwszy od grudnia 1916 r. wodnosamoloty Floty Bałtyckiej wyposażane były w bomby głębinowe o masie ładunku wybuchowego 16 kg z zapalnikami hydrostatycznymi. Na wniosek wiceadmirała Niepienina Ministerstwo Marynarki Wojennej złożyło w grudniu 1916 r. zamówienie na 1000 sztuk bomb dla Floty Bałtyckiej.

Wykaz  jednostek rosyjskiej Floty Bałtyckiej utraconych i uszkodzonych od niemieckich torped i min podczas kampanii 1916 r.

KRĄŻOWNIKI PANCERNE
Riurik (Vickers, Armstrong – Barrow-in-Furness, 1906-1909): wyporność (normalna) – 16 933 t; prędkość (maksymalna) – 21 w; opancerzenie (mm) – pb 76-152, pp 25,4-38,1, sd 203, pag 203; uzbrojenie – 4 x 254 mm(2xII) / 50 kal. (armaty odtylcowe gwintowane), 8 x 203 mm(4xII) / 50 kal. (armaty odtylcowe gwintowane), 20 x 120 mm(20xI) / 50 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 4 x 47 mm(4xI) (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 2 wt. 457 mm.
Uwagi: W 1916 r. dozbrojony: 2 x 47 mm pl, 1 x 40 mm pl.

KONTRTORPEDOWCE
Kazaniec (Lange & Sohn – Ryga, 1905): wyporność (normalna) – 732 t; prędkość (maksymalna) – 25,6 w; uzbrojenie – 2 x 102 mm / 50 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 1 x 37 mm (armata gwintowana szybkostrzelna rewolwerowa), 2 wt. 457 mm (1912 r.).
Uwagi: Typ Ukraina; dozbrojony w 1916 r.: 1 x 40 mm pl; zatonął 28 października 1916 r. na północny wschód od wyspy Odensholm na minach postawionych przez UC 27.

Letun (Stocznia Ust’ Iżorskaja – Piotrogród, 1915-1916): wyporność (normalna) – 1260 t; prędkość (maksymalna) – 32 w; uzbrojenie – 2 x 102 mm / 60 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 1 x 40 mm pl, 3 x 3 wt.457 mm, 80 min.
Uwagi: Typ Orfiej.

TRAŁOWCE
Fugas (Stocznia Ust’ Iżorskaja – Petersburg, 1911-1912): wyporność  – 137 t; prędkość (maksymalna) – 11,3 w; uzbrojenie – 1 x 57 mm (armata szybkostrzelna odtylcowa gwintowana), 50 min.
Uwagi: Typ Minriep; zatonął 5 grudnia 1916 r. w rejonie przylądka Surop w wyniku wejścia na miny.

Szczit (Stocznia Rosyjsko-Bałtycka – Rewel, 1916): wyporność – 248 t; prędkość – 11 w. uzbrojenie – 1 x 75 mm (armata szybkostrzelna odtylcowa gwintowana), 50-60 min.
Uwagi: Typ Kapsiul; zatonął 19 grudnia 1916 r. na zachód od cieśniny Soela w wyniku wejścia na miny postawione przez niemiecki UC 25.

TRANSPORTOWCE
Jelizawieta (?): pojemność – 4400 BRT; prędkość – ?.
Uwagi: Zatopiony 12 września 1916 r. w rejonie ławicy Grasgrund (podejścia do Zatoki Fińskiej) przez niemiecki U 19.

Buki (? 1891): pojemność – 2879 BRT; prędkość – 10,5 w.
Uwagi: Eks-niemiecki  frachtowiec Vaelsung zajęty przez rząd rosyjski 9 sierpnia 1914 r. w porcie petersburskim; 26 sierpnia tegoż roku przemianowany na Buki i wcielony do służby we Flocie Bałtyckiej; zatonął 18 grudnia 1916 r. w rejonie wyspy Nargön w wyniku wejścia na minę.

Stopnie oficerów morskich państw wymienionych w tekście, oraz ich polskie odpowiedniki według stanu na rok 1914.

Niemcy

Grossadmiral* ? Admirał floty
Admiral ? Admirał
Vizeadmiral ? Wiceadmirał
Kontreadmiral ? Kontradmirał
Kapitän zur See ? Komandor
Fregatten-Kapitän ? Komandor porucznik
Korvetten-Kapitän ? Komandor podporucznik
Kapitänleutenant ? Kapitan marynarki
Oberleutenant zur See ? Porucznik marynarki
Leutenant zur See ? Podporucznik marynarki
Fähnrich zur See ? Chorąży marynarki

* Rangę wielkich admirałów otrzymali przed rokiem 1914: Hans von Koester (1905), Henryk ks. Pruski (młodszy brat Wilhelma II, liniowy oficer floty) (1909) i Alfred von Tirpitz (1911.).


Rosja

Gienierał-admirał* ? Admirał floty
Admirał ? Admirał
Wiceadmirał ? Wiceadmirał
Kontradmirał ? Kontradmirał
Kapitan 1. ranga ? Komandor
Kapitan 2. ranga ? Komandor porucznik
Starszyj lejtienant** ? Komandor podporucznik
Lejtienant*** ? Kapitan marynarki / Porucznik marynarki
Miczman ? Podporucznik marynarki
Gardemarin ? Chorąży marynarki

* Jako ostatni stopień ten otrzymał wielki książę Aleksy Aleksandrowicz (1883 r.).
** Stopień wprowadzony w 1909 r. w miejsce dotychczas obowiązującego: kapitan-lejtienant
*** Brak polskiego odpowiednika. Stopień pośredni w PMW.

 

Bibliografia:

– L.Bengelsdorf ? Der Seekrieg in der Ostsee 1914 ? 1918. Bremen, 2009 r.
– R.Firle ? Wojna na Bałtijskom Morie, t. I, Moskwa 1937 r. [tłum. z nm.].
– B.Gomm – Die russischen Kriegsschiffe 1856 – 1917. Bd. I-III, V-VII, Wiesbaden 1992 r.
– Ju.W.Apalkow – Bojewyje korabli russkogo fłota 8.1914 – 10.1917 gg. Sprawocznik. Red. W.A. Korniuszko, St. Pietierburg 1996 r.
– R. Czeczott ? Wojna morska na Bałtyku 1914 ? 1918. Warszawa, 1935 r.
– E. Kosiarz ? Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk, 1979 r.
– A. Perepeczko ? U-Booty Pierwszej Wojny Światowej. Warszawa, 2000 r.
– J.Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat ? Pierwsza wojna światowa na morzu. Gdańsk, 1973 r.
– R.Greger – Die russische Flotte im ersten Weltkrieg 1914 – 1917. München, 1970 r.
– E.Gröner ? Die deutschen Kriegsschiffe 1815 ? 1945. Band I ? II, München 1966 r.
– D.Ju.Kozłow – Pierwyje otieczestwiennyje głubinnyje bomby. „Gangut” 1999, wyp. 20.
– S.N.Timiriew – Wospominanija morskogo oficera. St. Pietierburg, 1998 r.

Wyznawca teorii wojennomorskich Mahana, Colomba i Corbetta. Gorący orędownik propagowania doktryny Nawalizmu na gruncie medialnym i społecznym w naszym kraju. Zainteresowania: wszystko co związane z budownictwem okrętowym oraz strategią i taktyką wojen morskich wieku pary, od okresu wojny krymskiej do okresu interwencji British Baltic Force w trakcie rosyjskiej wojny domowej włącznie. Dla stosownej przeciwwagi umysłowej, pochłania go również tematyka alianckich bombardowań powietrznych na niemieckie ośrodki miejskie w toku II WŚ oraz historia i rozwój "skrzydła bombowego" Rządu JKM - RAF Bomber Command.