Ofensywa Tet – ostatni etap wojny w Wietnamie

Końcówka lat 60. XX wieku to okres kiedy inicjatywa USA w Wietnamie traciła poparcie społeczeństwa, morale wojsk spadały, do mediów wyciekały zdjęcia ofiar wojny oraz nagrania brutalnych walk i egzekucji. Ruszyła machina propagandy, a po ulicach oglądanych w telewizorze walk spływała najprawdziwsza krew? Natomiast sam Vietcong szykował się do ostatecznego wyparcia Amerykanów z Półwyspu Indochińskiego.

Sytuacja w Wietnamie w ostatniej fazie wojny

Amerykańscy żołnierze w Wietnamie / Źródło: Wikimedia Commons

Lipiec 1967 roku. Rząd północnowietnamski zwołuje konferencje na wysokim szczeblu, której tematem przewodnim jest wojna na południu. Sytuacja komunistów nie wygląda zbyt dobrze, głównie ze względu na militarne zaangażowanie armii Stanów Zjednoczonych, które w przeciągu kilku ostatnich lat mocno osłabiły północny Wietnam. Po bliższej analizie wyłoniły się dwa podstawowe problemy całej wojny. Pierwszy, to wycieńczone ciągłymi walkami oddziały Wietnamu południowego, których skuteczność mimo wsparcia ze strony USA wyraźnie spadła. Drugim problemem była presja ze strony opinii publicznej. W USA wyraźnie spadło poparcie dla inicjatywy w Wietnamie (m.in. przez takie zdarzenia, jak masakra w M? Lai*).

Oba czynniki wystarczyły Północy do zaplanowania ataku, który miał osłabić armię Południa, sprowokować tam zbrojne powstanie, a także poważnie osłabić prestiż USA, tak by zniknęły resztki poparcia dla wojny. Pomimo iż Vietcong szukał zwycięstwa militarnego nie ulega wątpliwości, że cele Ofensywy Tet były czysto polityczne. Przygotowania rozpoczęto od zaraz. Przydatny okazał się szlak Ho Chi Minh, którym przerzucano zaopatrzenie, oraz żołnierzy. Taktyka Vietcongu zakładała odwrócenie uwagi Amerykanów od pomniejszych miasteczek i miast ? późniejszych celów ? poprzez stworzenie zagrożenia wokół oddalonych terenów (np. Khe Sanh). Dniem wybuchu powstania i rozpoczęcia ofensywy miało być święto Tet, podczas którego, jak ogłoszono w komunikatach radiowych, zarówno Północny jak i Południowy Wietnam zapowiedziały dwudniowe zawieszenie broni. Wybór takiej chwili na początek kampanii nie był przypadkowy. W Nowy Rok żołnierze południowowietnamscy powinni być na przepustkach i urlopach, co gwarantowało całkowite zaskoczenie wroga.

Niespokojny wietnamski Nowy Rok

Operacja rozpoczęła się o jeden dzień wcześniej, ze względu na wcześniejszy atak Vietcongu w Ban Me, Pleiku i Kontum, jednak stosunkowa łatwość z jaką odparto ataki wielu utwierdziła w przekonaniu, że to wszystko na co stać komunistów. Gen. Westmoreland postawił siły amerykańskie w stan gotowości i radził prezydentowi Thieu, aby zrobił to samo z armią Wietnamu Południowego. Jednak niewielu spodziewało się tak wycieńczających bitew jakie nastąpiły z końcem stycznia. 1 lutego zaatakowano Sajgon, a następnie 36 z 44 stolic prowincji, 5 z 6 miast autonomicznych i wiele innych miejscowości na południu. Wietnam północny zaangażował w sumie ok 84 tys. żołnierzy (łącznie z partyzantką), przy czym Pentagon oceniał liczbę bojowników Vietcongu na 300 tys., a CIA na 430 tysięcy.

Mapa działań (walk) w czasie ofensywy Tet / Źródło: Wikimedia Commons

Sajgon przyjął ataki w sile 35 batalionów. Jedenaście z nich miało rozkaz objęcia punktów ważnych strategicznie, m.in pałac prezydencki, szefostwo połączonych sztabów ARW (Armia Republiki Wietnamu – Wietnamu Południowego), kwaterę główną marynarki wojennej Republiki Wietnamu i ambasadę amerykańską. Jednym z pierwszych zajętych punktów okazała się rozgłośnia radiowa, którą przejęto rankiem ok 3:00. Budynek oczyszczono (przy pomocy ciężkiego karabinu maszynowego), a po przejęciu ogłoszono komunikat wzywający do powstania w Sajgonie. Daremnie jednak, ponieważ w chwili otwarcia ognia w kierunku rozgłośni, radiotechnik zdążył wysłać zakodowany sygnał alarmowy, dzięki czemu udało się odciąć prąd jeszcze zanim Vietcong zdołał zająć budynek. W tym samym czasie próbowano zająć również ambasadę amerykańską, czy siedzibę dowództwa armii południowowietnamskiej. W obu przypadkach Vietcong został zdziesiątkowany i zmuszony do wycofania się, natomiast sama bitwa w Sajgonie zakończyła się sukcesem Amerykanów dopiero 7 marca. Wyjątkiem była rzeź w mieście Hue, gdzie Vietcong zabijał nie tylko Amerykanów, ale również ludność cywilną.

Choć wojskom amerykańskim wraz z ARW udało się odeprzeć ataki Vietcongu podczas ofensywy, to polityczne przegrali oni z kretesem. Do prasy wyciekły zdjęcia z publicznych egzekucji podejrzanych o kolaborację cywili, oraz amerykańskich śmigłowców równających dzielnice mieszkalne z ziemią. Jedna z najsłynniejszych fotografii przedstawiająca egzekucję cywila z rąk gen Nguyen Ngoc Loana stała się podstawą ruchu antywojennego w Stanach Zjednoczonych. Społeczeństwo straciło zaufanie do ówczesnego rządu i prezydenta Lyndona Johnsona.

„Generał Nguyen Ngoc Loan rozstrzeliwuje więźnia Wietkongu na ulicy Sajgonu” ? tak brzmi tytuł tego wstrząsającego zdjęcia, które do dziś jest symbolem wojny w Wietnamie.

Od roku 1969 w Paryżu toczyły się rokowania pokojowe USA z rządem północnowietnamskim zakończone podpisaniem paryskich układów pokojowych w styczniu 1973 r. Po roku 1969 USA zaczęło stopniowo wycofywać swoje wojska, natomiast rząd dążył do tego by wzmocnić armię Wietnamu Południowego, przekazując jej duże ilości uzbrojenia i zaopatrzenia w procesie zwanym ?wietnamizacją?. Wysiłki te przyniosły efekty gdy w 1972 r. ARW z minimalnym udziałem amerykańskich sił lądowych, lecz dalej z silnym amerykańskim wsparciem lotniczym zdołał odeprzeć poważną ofensywę sił komunistycznych. Równolegle lotnictwo USA przeprowadziło zmasowane naloty na Hanoi i Hajfong, przynosząc jednak marne rezultaty, gdyż pod kontrolą NFW (Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego ? Vietcong) nadal znajdowała się połowa terytorium. W przeciągu kolejnych kilkunastu miesięcy względnego spokoju Wietnam Północny prowadził intensywne przygotowania do ostatecznej ofensywy. Na terytorium Wietnamu Południowego przerzucono między innymi ponad 140 tysięcy żołnierzy, 400 czołgów i wielkie ilości zaopatrzenia i amunicji (pochodzące głównie z dostaw z ZSRR i Chińskiej Republiki Ludowej). Dodatkowo ZSRR przekazał znaczne kwoty na pomoc gospodarczą i wojskową dla Wietnamu Północnego ? w latach 1969 ? 1973 komunistyczny rząd w Hanoi otrzymał kolejno 1,82 mld dolarów i 1,12 mld dolarów.

W marcu 1975 rozpoczął się ostateczny atak armii północnowietnamskiej. Zdarzenie miało miejsce po Aferze Watergate i ustąpieniu prezydenta Richarda Nixona**. Jednak bez wsparcia lotniczego (które prawdopodobnie zapewniłby R. Nixon, a którego nie podjął się jego następca ? Gerald Ford) sytuacja ARW była beznadziejna, mimo wyraźnej przewagi w ludziach i sprzęcie w stosunku 1 miliona żołnierzy wspieranych przez 2000 czołgów i pojazdów opancerzonych, 500 samolotów bojowych i 1500 śmigłowców do 300 tysięcy żołnierzy i partyzantów NFW wspieranych przez kilkaset czołgów, ale bez lotnictwa. 25 marca zajęto Hue, natomiast w kwietniu do dymisji podał się Nguyen Van Thieu (Prezydent Wietnamu Południowego w latach 1965-1975) i wyemigrował, a ARW ulega rozkładowi. 30 kwietnia padł Sajgon, a Republika Wietnamu przestała istnieć. Zakończyła się wojna, w której od 5 sierpnia 1965 do 7 maja 1975 roku brało udział 9 087 000 jednostek militarnych, w tym 7 484 kobiety (83,5% to pielęgniarki).

Echa wietnamskiego konfilktu

Głównym efektem zakończenia wojny w Wietnamie było narzucenie społeczeństwom Wietnamu Południowego, Laosu i Kambodży komunistycznych metod rządzenia, oraz zajęcie terytorium Wietnamu. Uwolniono kilkadziesiąt tysięcy więźniów, w ciągu kilku miesięcy od zdobycia Sajgonu w obozach zamknięto ponad 300 tysięcy ludzi. Szacuje się iż przez kompleks wietnamskich obozów ?reedukacyjnych? przewinęło się od 500 tysięcy do 1 miliona ludzi do roku 1986 (średnia populacja w Wietnamie w tamtym czasie to ok. 20 mln ludzi). Jednocześnie rezultatem zastosowania marksistowskich metod gospodarczych, kosztownego konfliktu zbrojnego z Kambodżą i w mniejszym stopniu sankcjami gospodarczymi państw zachodnich oraz wojny z Chińską Republiką Ludową w 1979 r. (wojna Chińsko-Wietnamska) był gwałtowny spadek poziomu życia. W efekcie w ciągu następnych kilkunastu lat miliony mieszkańców Wietnamu podejmowały próby ucieczki z socjalistycznego Wietnamu, w większości drogą morską. Liczba uciekinierów zarejestrowanych przez Wysokiego Komisarza ONZ do spraw uchodźców wyniosła ponad 1,5 miliona ? wśród nich były także liczne mniejszości narodowe. Wietnam w 1986 r. odszedł od gospodarki planowanej zaś w 1989 r. wycofał się z Kambodży co wyraźnie poprawiło sytuację gospodarczą. W 1995 r. nawiązano stosunki dyplomatyczne z USA, a później uzyskano członkostwo w ASEAN. Po stronie NFW w trakcie wojny zanotowano 47 359 ofiar, natomiast po stronie ARW 10 797 (łącznie 58 156 ofiar). Łącznie zaginionych oraz martwych żołnierzy po obu stronach było poniżej 2 milionów. 82% weteranów wojny uważa wojnę za przegraną ze względów politycznych (brak politycznego wsparcia w Indochinach), 75% społeczeństwa USA zgadza się z tym. Przeciętny wiek żołnierza armii amerykańskiej powołanego do walki w Wietnamie to 19 lat. Wielu żołnierzy do dziś nie odnaleziono w gęstych i bezlitosnych lasach Wietnamu.

* 16 marca 1968 roku Kompania C 1. batalionu 20 Pułku piechoty z 11 brygady piechoty, która przybyła w rejon M? Lai dokonała masakry, gwałcąc, torturując i zabijając ponad 350 cywilów. Sprawę próbowano zatuszować, jednak jak stwierdził ówczesny doradca ds. bezpieczeństwa Henry Kissinger, zdjęcia przedstawiające oczywistą zbrodnię były zbyt szokujące, aby można było je zatuszować. Więcej informacji na ten temat znajduje się w artykule Seymoura M. Hersh ?Lieutenant accused for murdering 109 civilians?, który dostępny jest pod tym adresem: http://pierretristam.com/Bobst/library/wf-200.htm

** Skandal polityczny, którego głównym ogniwem stał się ówczesny prezydent Richard Nixon. Przyczyną afery były nielegalne działania administracji Nixona skierowane przeciwko jego przeciwnikom politycznym np: próba kompromitacji Daniela Ellsberga, próba zainstalowania podsłuchu w sztabie wyborczym czy utworzenie specjalnego Komitetu Reelekcji Prezydenta.

Przeczytaj pozostałe artykuły z serii „Wojna w Wietnamie”:

1. Dien Bien Phu ? początek wojny w Wietnamie

2. Wietnamski atak na obóz Zielonych Beretów w Plei Me

3. Bitwa w dolinie Ia Drang

4. Operacja Attleboro ? ?Search & Destroy? w Wietnamie

5. Oblężenie Khe Sanh

6. Ofensywa Tet ? ostatni etap wojny w Wietnamie