Powstanie wielkopolskie jest jednym z nielicznych zwycięskich polskich powstań. Jednak we współczesnej Polsce pozostaje niedoceniane i marginalizowane, a przecież symbolizuje Polskę zwycięską i tryumfującą. Tym bardziej należy przybliżyć podstawowe fakty na ten temat i wyjaśnić znaczenie, jakie ono miało dla Polski.
Wielkopolska w XIX i na początku XX wieku była obiektem akcji germanizacyjnej, której elementami były m.in. walka z Kościołem katolickim czy usuwanie języka polskiego ze szkół i urzędów. Wielkopolanie oparli swoją pracę niepodległościową o idee samoorganizacji i przedsiębiorczości. Prekursorami tej działalności byli Dezydery Chłapowski i Karol Marcinkowski. Rozwijała się także polska spółdzielczość i bankowość, w czym wielki wkład mieli księża Augustyn Szamarzewski i Piotr Wawrzyniak. Ważną rolę odegrały także towarzystwa oświatowe i naukowe.
Koniec I wojny światowej umożliwiał utworzenia niepodległego państwa polskiego, zaś klęska Niemiec otwierała możliwość przyłączenia ziem zachodnich, w tym Wielkopolski. Korzystając z osłabienia zaborcy Polacy zwołali Polski Sejm Dzielnicowy (złożony z delegatów reprezentujących wszystkie ziemie polskie znajdujące się pod władzą Niemiec), który obradował 3-5 grudnia 1918. Głównym ośrodkiem politycznym była Naczelna Rada Ludowa. W tym czasie rozwijają się polskie organizacje paramilitarne stanowiące podstawę przyszłych oddziałów powstańczych.
Bezpośrednim impulsem rozpoczęcia powstania był przyjazd Ignacego Jana Paderewskiego do Poznania 26 grudnia 1918. Wizyta znanego w świecie artysty i obrońcy sprawy polskiej odbywała się w napiętej atmosferze pomimo sprzeciwu władz niemieckich i zarazem stała się okazją do wielkiej manifestacji patriotycznej Poznaniaków. Następnego dnia Niemcy zorganizowali kontrmanifestację dopuszczając się licznych antypolskich prowokacji. Tego dnia około 17 padły pierwsze strzały i rozpoczęły się walki. Polakom udało się zdobyć siedzibę policji, dworzec kolejowy i część fortyfikacji. Tego samego wybuchły walki na prowincji (w ciągu następnych kilku dni wyzwolonych zostaje wiele miejscowości). 28 grudnia Komisariat Naczelnej Rady Ludowej mianował kpt. Stanisława Taczaka dowódcą powstania.
Powstańcy wielkopolscy (styczeń 1919). Źródło: Wikimedia Commons
W początkowym okresie powstania Polakom udało się wyzwolić większość obszaru Wielkopolski, bardzo często bez większych walk. 6 stycznia 1919 ma miejsce jeden z najbardziej spektakularnych sukcesów Polaków ? zdobycie lotniska w Ławicy. W skutek trwających 20 minut walk w ręce powstańców trafiło kilkaset znajdujących się tam niemieckich samolotów, co okazało się bardzo istotne w formowaniu polskiego lotnictwa wojskowego. 16 stycznia 1919 dowódcą powstania został gen. Józef Dowbor-Muśnicki, który kontynuuje i rozwija prace Taczaka nad przekształceniem sił powstańczych w regularne wojsko.
Późniejszy okres walk to przede wszystkim obrona wcześniejszych zdobyczy w obliczu kontrofensywy niemieckiej. Szczególnie ciężkie walki toczyły się o Szubin i Rynarzewo (na północy), pod Rawiczem (na południu) oraz pod Kopanicą, gdzie w lutym powstańcy powstrzymali natarcie niemieckie z zachodu.
>>> Czytaj także: Gen. bryg. Stanisław Taczak ? pierwszy dowódca powstania wielkopolskiego <<<
16 lutego 1919 w Trewirze zawarty został rozejm. Na mocy rozejmu ustalono linię demarkacyjną. Ostatecznie podpisany w czerwcu 1919 traktat wersalski potwierdził zdobycze powstańców (ponadto do Polski przyłączono niewielkie obszary, których nie udało zdobyć się powstańcom). W ten sposób zakończył się ważny etap w kształtowaniu się niepodległego państwa polskiego i jego granicy zachodniej (obok powstań śląskich).
Powstanie wielkopolskie zakończyło się zrealizowaniem niepodległościowych aspiracji Wielkopolan i powrotem niemal całej dzielnicy w granice niepodległej Polski. Walka zbrojna stanowiła zwieńczenie długiej drogi do niepodległości prowadzonej przez kilka pokoleń Wielkopolan. Powstańcy wielkopolscy wzięli udział później także w III powstaniu śląskim oraz wojnie polsko-bolszewickiej. Powstanie wielkopolskie pozostaje największym, ponieważ zakończonym powodzeniem na największą skalę, polskim powstaniem.
>>> Czytaj także: Dali nam przykład Wielkopolanie <<<
Źródło fot.: Wikimedia Commons, NAC
