6 sierpnia urząd Prezydenta Rzeczypospolitej obejmie Andrzej Duda. Zbliżająca się zmiana głowy państwa jest dobrą okazją, aby wyjaśnić jaką rolę pełni on jako najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych.
Zwierzchnictwo Prezydenta Rzeczypospolitej nad Siłami Zbrojnymi wynika z artykułu 134 Konstytucji:
Art. 134. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa. 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa. 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe. 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.
Należy również też przypomnieć, że Konstytucja nakłada obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego oraz sprawowanie ogólnego kierownictwa w zakresie obronności kraju na Radę Ministrów.
Ważnymi aktami prawnymi w dziedzinie funkcjonowania Sił Zbrojnych są ustawa o powszechnym obowiązku obrony oraz ustawa o urzędzie Ministra Obrony Narodowej. Zgodnie z ustawą o powszechnym obowiązku obrony Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów zatwierdza strategię bezpieczeństwa narodowego. Ponadto Prezydent na wniosek Ministra Obrony Narodowej główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych. Ustawa określa także zadania Rady Ministrów. Zgodnie z ustawą o urzędzie Ministra Obrony Narodowej działalnością Sił Zbrojnych w okresie pokoju kieruje Minister Obrony Narodowej, któremu bezpośrednio podlegają Szef Sztabu Generalnego, Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych. Są oni mianowani przez Prezydenta (przy czym wymagana jest kontrasygnata Prezesa Rady Ministrów).
Ponadto zgodnie z ustawą o o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa decyzję podejmuje Prezydent na wniosek Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów.
Powyższą krótka analiza pozwala stwierdzić, że prezydent nie posiada wiodącej pozycji w dziedzinie Sił Zbrojnych (pomimo pewnych istotnych kompetencji). Dla polityki obronnej państwa i funkcjonowania Sił Zbrojnych ważniejsza jest zatem obsada urzędu premiera i ministra obrony niż urzędu prezydenta, przy czym nie jest korzystną sytuacją, gdy głowa państwa i strona rządowa nie współdziałają w tym obszarze.
Źródła
