Rosyjsko-angielska ekspedycja wojenna przeciw Holandii w 1799 r.

Udział Rosji w II koalicji antyfrancuskiej miał pomóc siłom rojalistycznym w powstrzymaniu dalszej ekspansji rewolucji republikańskiej. Krajem, któremu najbardziej zależało w nakłonieniu Pawła I do koalicji, była Wielka Brytania. 

Dnia 22 lipca 1799 roku, car Paweł I obiecał wysłanie znacznych sił do Holandii. W zamian miał otrzymać subsydia od Anglii. Zdecydował wysłać siedemnaście batalionów piechoty, dwie kompanie artylerii oraz dwa szwadrony huzarów. Dawało to w sumie 17,5 tys. żołnierzy. Cały transport wzięła na siebie Anglia. Żołnierzy angielskich miało być ok. 13. tys. Ekspedycja miała na celu wzniecić rewolucję antyrepublikańską w Batawii i osadzić na tamtejszym tronie Williama V. Zamierzano też zniszczyć całą flotę batawską.

Początkowe sukcesy koalicjantów

Brytyjczycy nie ukrywali swoich planów inwazji, toteż Francuzi spodziewali się ataku. Nie wiedzieli tylko gdzie wylądują statki przeciwnika. Tymczasem 27 sierpnia, flota koalicyjna wylądowała w Callantsoog. Holendrzy nie przeszkodzili przeciwnikowi w lądowaniu ale szybko dotarli w to miejsce. Rozgorzała bitwa. Po stronie batawskiej dowodził generał Hermann Daendels, mający do dyspozycji korpus liczący 10 tys. żołnierzy. Koalicjanci mieli przewagę, ponieważ wspierała ich flota wyposażona w potężne działa. Daendels musiał się wycofać. Kiedy dowódcy floty holenderskiej dowiedzieli się, że w ekspedycji bierze udział William V (książę Holandii, który w 1795 roku uciekł do Anglii), oddali wszystkie okręty do dyspozycji Brytyjczyków i Rosjan.

Połączone siły angielsko-rosyjskie dawały łącznie liczbę 40 tys. żołnierzy. Siły francusko-batawskie wynosiły 25 tys. żołnierzy. Brytyjczycy liczyli dodatkowo na przyłączenie się do nich zwolenników rojalizmu, co miało im dać jeszcze większą przewagę. Armią koalicyjną dowodził książę Yorku Fryderyk. Oddziały rosyjskie znalazły się pod komendą Saksończyka, Jana Hermanna von Fersena,  służącego od 1770 roku Imperium Rosyjskiemu.

Dwie bitwy pod Bergen

Do dużej bitwy doszło 19 września pod Bergen. O godzinie 3 nad ranem atak rozpoczęli Rosjanie. Panowała okropna mgła, która przeszkadzała w rozpoznawaniu wrogich oddziałów. Wielu Rosjan strzelało do siebie nawzajem, nie widząc dobrze w amoku bitewnym i mgle. idący na prawym skrzydle generał Fersen musiał przeprowadzić odwrót pod naporem przeciwnika. Niestety został schwytany przez żołnierzy republikańskich i wzięty do niewoli. Brytyjczykom również się nie wiodło. Ich oddziały nie potrafiły sprostać silnej obronie przeciwnika.

2 października miała miejsce bitwa pod Alkmaar, określana mianem drugiej bitwy pod Bergen. Teren nie nadawał się do walki. Wszędzie było mnóstwo kanałów, które przeszkadzały w szybkim ataku lub odwrocie. Centrum wojsk koalicyjnych było złożone z żołnierzy rosyjskich, którzy mieli teraz nowego dowódcę, generała Iwana Essena. Bitwa polegała głównie na ściganiu wycofujących się oddziałów francusko-batawskich. Teraz cała północna Holandia była w rękach koalicjantów.

Bitwa pod Castricum /źr. wikimedia

Bitwa pod Castricum /źr. wikimedia commons

Koniec marzeń o podboju Holandii

Decydująca bitwa miała miejsce 6 października pod Castricum. Siły po obu stronach były wyrównane, wynosiły ok. 26 tys. żołnierzy. Była to najbardziej zacięta bitwa podczas tej ekspedycji. Miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk. Ostatecznie to armia republikańska zadała przeciwnikowi większe straty i właśnie ona wyszła z tej batalii zwycięsko.

Wskutek niepowodzeń, armia księcia Yorku została zmuszona do podpisania konwencji w Alkmaar. Ustanawiała ona status quo sprzed 19 sierpnia 1799 roku. Brytyjczycy musieli zwrócić Holendrom całą flotę. Żołnierze angielsko-rosyjscy mieli jak najszybciej opuścić Republikę Batawską (stało się to 19 października 1799 roku).

Bibliografia:

– Bartlett R., Historia Rosji, Warszawa 2010.
– Bazylow L., Wieczorkiewicz P., Historia Rosji, Wrocław 2005.
– Bogucka M., Balicki J., Historia Holandii, Wrocław 1976.
– Edelman N., Paweł I, Warszawa 1990.
– Zins H., Historia Anglii, Wrocław 1979.

Historyk. Specjalizuje się w dziejach Związku Sowieckiego. Pozostałe zainteresowania to: losy Polaków podczas II WŚ oraz samoloty II WŚ.