Rankiem, 18 kwietnia 1943 roku amerykańskie myśliwce P-38 ?Lightning? zestrzeliły nad wyspą Bouganville, będącą częścią Archipelagu Wysp Salomona, dwa japońskie bombowce. Na pokładzie jednego z nich znajdował się admirał Isoroku Yamamoto, dowódca japońskiej Floty Morskiej. Jak doszło do tego wydarzenia, opisuje poniższy tekst.
Kilka dni wcześniej, 13 kwietnia amerykański nasłuch radiowy przechwycił japońską depeszę. Jej rozszyfrowanie i przetłumaczenie otrzymał komandor porucznik Laswell ze sztabu admirała Nimitza na Hawajach. Treścią depeszy okazała się wiadomość o czasie i trasie przelotu admirała Yamamoto, twórcy planu japońskiego ataku na Pearl Harbor. Yamamoto miał odbyć inspekcję japońskich baz i oddziałów na Wyspach Salomona. Ówczesny dowódca amerykańskiego lotnictwa na Wyspach Salomona, wiceadmirał Marc Mitscher otrzymał od dowódcy wojsk amerykańskich na Południowym Pacyfiku, admirała Williama Halseya informację o locie Yamamoto. Halsey chciał również dowiedzieć się czy możliwe jest wysłanie myśliwców i zestrzelenie jego samolotu. Jedynymi maszynami, które były w stanie wykonać zadanie były myśliwce P-38 ?Lightning?. Z lotniska ?Henderson Field? na Guadalcanal do Bouganville było około 500 km, w obie strony 1000 km, więc piloci nawet po zabraniu dodatkowych zbiorników paliwa musieliby precyzyjnie zgrać się z przelotem maszyny Yamamoto. Trasa japońskiego admirała wiodła z bazy Rabaul do bazy lotnictwa morskiego Buin, na wyspie Bouganville.
Admirał Isoroku Yamamoto/ Źróło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yamamoto_h63430.jpg
Wiadomość o przewidywanym locie Yamamoto szybko dotarła do Waszyngtonu, gdzie sprawą pilnie zainteresował się Frank Knox, sekretarz marynarki USA. Zgodę na akcję musiał wydać jednak prezydent Franklin Delano Roosevelt. Mimo, że nie zachował się żaden pisemny rozkaz, wiemy, że udzielił poparcia dla operacji ?Vengeance?. Knox zaapelował do swoich podwładnych: ?Za wszelką cenę przechwycić i zniszczyć samolot Yamamoto. Prezydent przywiązuje do tej operacji wyjątkowo wielkie znaczenie?.
Realizacją planu zajął się oddział wywiadu marynarki ?OP-16-FE?. Czas naglił więc Amerykanie zabrali się ostro do pracy. Założono, że na spotkanie z Yamamoto zostanie wysłanych 18 myśliwców z 339. Dywizjonu. Dowództwo nad eskadrą objął major John Mitchell. Czterech pilotów: kapitan Tom Lanphier, porucznik Besby Holmes porucznik Jim McLanahan i porucznik Joe Moore miało stanowić grupę uderzeniową. Pozostałe weszły w skład osłony. O godzinie 700, 18 kwietnia 1943 r. myśliwce zaczęły startować z lotniska na Guadalcanal. Już po starcie, porucznicy McLachlan i Moore musieli wracać na Guadalcanal z powodu kłopotów z samolotami. Zastąpili ich: porucznik Rex Barber i porucznik Raymond Hine. Tak więc w misji brało udział już 16 myśliwców. Samoloty miały nadlecieć nad Bouganville, zataczając półkole od południowej strony Archipelagu Salomona, aby nie zostać wcześniej wykrytym. Atak miał być przeprowadzony z zaskoczenia. Amerykanie musieli lecieć nisko, żeby uniknąć wykrycia przez radary. Jak wspominali piloci, w czasie monotonnego lotu liczyli rekiny.
Tymczasem o godzinie 800 z bazy Rabaul wystartowały dwa bombowce Mitsubishi G-4M1 ?Betty?. Osłonę dla admirała stanowiło sześć myśliwców Mitsubishi A6M ?Zero?. W bombowcu Yamamoto znajdowali się: admirał Takata, komandor Ishizaki, komandor Toibana. W drugim: admirał Ugaki, admirał Kitamura, komandor Imanaka, komandor Muroi i porucznik Uno. Admirał Yamamoto odmówił większej osłony ze strony myśliwców, choć proponował mu to mający złe przeczucia admirał Kusaka.
Po dotarciu na miejsce, amerykańscy piloci pierwsi zobaczyli samoloty nieprzyjaciela. Amerykanie nabrali wysokości i o godzinie 934 grupa uderzeniowa opadła na samoloty wroga. Po spostrzeżeniu wroga, chorąży Hayashi, pilot bombowca Yamamoto gwałtownie skręcił w dół nad wyspę i kierował się w kierunku Buin. W tym czasie, kpt. Lanphier zestrzelił jeden ?Zero? i następnie otworzył ogień do bombowca, w którym znajdował się admirał Yamamoto. Admirał Ugaki wspominał: ?Nikt nie wiedział co się wydarzyło. Lustrowaliśmy z niepokojem niebo, szukając nieprzyjacielskich samolotów, które, wiedzieliśmy na pewno, przypuszczą na nas atak?. Atak na nurkujący bombowiec przypuścił także por. Barber. Po trafieniu w samolot, został zaatakowany przez dwa myśliwce, zdołał jednak umknąć. Porucznik Holmes strącił tymczasem drugi bombowiec, który runął do morza. Jednak trzem osobom znajdującym się na jego pokładzie udało się uratować: admirał Ugaki, admirał Kitamura i pilot, chorąży Kotani. Całe starcie trwało 20-30 sekund. Z Bouganville zaczęły startować japońskie myśliwce, więc Amerykanie rozpoczęli odwrót. Na Guadalcanal powróciło 15 maszyn. Jedynym, który nie powrócił z misji był porucznik Hine. Jego losy są nieznane.
Wrak bombowca admirała Yamamoto na wyspie Bouganville/ Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yamamoto%27s_airplane_crash.jpg
Trzem pilotom: Lanphier?owi, Holmes?owi i Barber?owi przyznano po jednym strąconym ?Zero? i zniszczeniu dwóch ?Betty?. Do dzisiaj jednak nie jest pewne, który z pilotów, Barber czy Lanphier strącił Yamamoto. W następnych dniach, Amerykanie postarali się, żeby wróg nie domyślił się, że czytają ich szyfry i stad wiedzieli o trasie przelotu admirała. Plotka, która dotarła do Japończyków sugerowała, że informacje mogła udzielić siatka wywiadowcza ?Coastwachers? lub że ?Lightningi? znalazły się nad Bouganville przypadkowo.
Bombowiec Yamamoto rozbił się kilkaset metrów na północ od tubylczej wioski Ako. Przybyli na miejsce japońscy żołnierze, pod dowództwem porucznika Hamasuny znaleźli wrak samolotu i odczytali numer 323, co potwierdziło, że tym bombowcem leciał admirał. 19 kwietnia 1943 r. zwłoki admirała Isoroku Yamamoto zostały skremowane w Buin. Dopiero 21 maja, radio tokijskie podało do wiadomości, że Yamamoto zginął. 6 czerwca odbył się uroczysty pogrzeb państwowy w Tokio, a dwa dni później część prochów admirała została pochowana w Nagaoka.
