Pobieranie rannych żołnierzy z maszyny Bell H-13. / olive-drab.com
Pobieranie rannych żołnierzy z maszyny Bell H-13. / olive-drab.com

Rozwój lotniczej ewakuacji medycznej podczas wojny koreańskiej

Wojna w Korei (1950?1953) położyła podwaliny pod współczesny amerykański system powietrznej ewakuacji medycznej, który z niewielkimi modyfikacjami funkcjonuje po dziś dzień. Wojna koreańska stanowiła także początek wykorzystywania śmigłowców na potrzeby ewakuacji medycznej rannych żołnierzy. Konflikt udowodnił, że śmigłowiec może odgrywać na polu walki istotną rolę, również w zakresie ewakuacji powietrznej. Zdolność do lądowania w prawie każdych warunkach terenowych pozwalał na ewakuację żołnierzy bezpośrednio z miejsc, gdzie zostali ranni, co znacznie skracało czas ewakuacji i zwiększało bezpieczeństwo poszkodowanych.

TŁO HISTORYCZNE I PRZEBIEG KONFLIKTU

Nie sposób podjąć się analizy wybranych aspektów lotniczej ewakuacji medycznej w konflikcie Koreańskim jaki miał miejsce w latach 1950-1953 bez nakreślenia kontekstu i tła historycznego. Wojna w Korei toczyła się pomiędzy komunistycznymi siłami KRLD (północnokoreańskimi) i wspierającymi je wojskami ChRL, a siłami ONZ (w większości z siłami amerykańskimi) wspierającymi wojska Republiki Korei (południowokoreańskie)[1]. Istotny jest kontakt omawianego konfliktu, który miał miejsce w czasach zimnej wojny. W okresie  zimnowojennego  podziału  Europy  i  świata  bezpieczeństwo  międzynarodowe  było  bardzo  zmilitaryzowane  i  w  zasadzie  zależne  od  stanu  stosunków  między  dwoma  mocarstwami. W literaturze przedmiotu termin ?zimna wojna? definiowany jest, jako (?) Stan politycznego napięcia między USA i innymi krajami kapitalistycznymi a ZSRR i państwami, które znalazły się w sferze jego wpływów po II wojnie światowej[2].

Niemniej jednak termin zimna wojna nie wydaje się uzasadniony naukowo. Jak podkreśla bowiem R. Smith, wojna ma miejsce wówczas gdy dochodzi do przemocy zbrojnej, a strony dążą do zniszczenia siebie nawzajem. Tym samym wojna Koreańska stanowiła konflikt w ramach szerszej konfrontacji między blokami. Zimna wojna była zatem okresem nadrzędnej konfrontacji podtrzymywanej przez struktury przemysłowe, lecz obejmującej także konflikty o charakterze nieprzemysłowym, wojny równoległe[3].  Konflikt Koreański stanowił zatem jedynie element szerszej rywalizacji geopolitycznej pomiędzy dwoma blokami. Po II wojnie światowej, 10 maja 1948 r. Korea Pd. stała się uznanym przez ONZ reprezentantem całego narodu koreańskiego. Moskwa oraz przychylna jej północ nie zaakceptowała takowego stanu rzeczy  i 9 września 1948 r. powołano tam Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną, rządzoną przez Kim Ir Sena. Amerykanie uznali wówczas, iż sytuacja na półwyspie stabilizuje się i wycofali swoje wojska. W Moskiewskich planach Korea stanowiła bufor między ZSRS, komunistycznymi Chinami a, Japonią[4].

Załoga amerykańskiego czołgu M24 Chaffee / wikipedia.pl

Załoga amerykańskiego czołgu M24 Chaffee / wikipedia.pl

Od wycofania mocarstw oba państwa koreańskie budowały własne siły zbrojne. W literaturze wyróżnia się dwie wersje przyczyn konfliktu. Według jednej wersji bojowy, przekonany o swoim posłannictwie, Kim Ir Sen podczas wizyty w Moskwie przedstawił Stalinowi swój plan dotyczący opanowania Korei Południowej w jednej błyskawicznie przeprowadzonej kampanii. Stalin okazał się jednak sceptyczny, gdyż nie bardzo wierzył w możliwości armii KRL-D i obawiał się reakcji mocarstw zachodnich. Pozostawił  zatem decyzję w rękach ?towarzyszy koreańskich”, co Kim Ir Sen uznał za zgodę na atak. Inna wersja zakłada, że to Stalin zachęcił, Kim Ir Sena do ataku. Natomiast zgoda panuje co do tego, że agresorem była Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna[5].

Wojna koreańska ? odzyskanie Seulu przez wojska ONZ / wikipedia.pl

Wojna koreańska ? odzyskanie Seulu przez wojska ONZ / wikipedia.pl

W momencie eskalacji działań zbrojnych, siły Korei Południowej liczyły 150 000 żołnierzy, do 594 000 łącznie w całym okresie trwania wojny. Wraz z wojskami Amerykańskimi oraz sojusznikami pod egidą Wspólnoty Narodów oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych w całym okresie wojny siły te liczyły łącznie ok. 941 356?1 139 518. Natomiast siły KRLD, ChRL oraz ZSRS liczyły minimum 415 000 w chwili rozpoczęcia konfliktu, do przeszło 1 066 000 ? w chwili największego zmasowania i natężenia walk[6]. Potencjały stron konfliktu były do siebie zbliżone. Konflikt zakończył się 27 lipca 1953 roku po podpisaniu w Panmundżomie rozejmu i ustanowieniu strefy demarkacyjnej pomiędzy Koreą Północną a Południową, która obowiązuje po dziś dzień.

ROZWÓJ I ZASTOSOWANIE LOTNICZEJ EWAKUACJI MEDYCZNEJ W WOJNIE KOREAŃSKIEJ

Na wstępie wypada wyjaśnić pojęcie lotniczej ewakuacji medycznej, jako nieodzownego elementu zabezpieczenia medycznego wojsk. Poprzez lotniczą ewakuacje medyczną należy rozumieć transport mający na celu ratowanie życia i pomoc żołnierzom dotkniętych urazami spowodowanymi przez udział na danym obszarze działań wojennych. W zakresie szczegółowym działania te obejmują ewakuacje rannych z teatru działań zbrojnych do rozwiniętych punktów medycznych, udzielenie poszkodowanym pierwszej pomocy lekarskiej oraz zapewnienie stabilizacji zdrowia chorego bądź rannego do momentu przetransportowania do punktu docelowego[7].

Przechodząc do meritum rozważań należy zauważyć, iż podczas konfliktu w Korei użycie statków powietrznych jako ambulansów było szczególnie ważne ze względu na fizyczne właściwości terenu. Zróżnicowanie terenu i trudne trasy stały się zasadniczym problemem dla ciężarówek medycznych, a odległość do szpitali polowych sprawiała, że ewakuacja medyczna tradycyjnym sposobem nie spełniała wymagań efektywności.  Niejednokrotnie dochodziło do sytuacji, gdy stan poszkodowanych pogarszał się w wyniku transportu lądowego, a ponad to tracono dużo cennego czasu. Jak zaznaczali wówczas Oficerowie Medyczni: Człowiek umierał w czasie nie przekraczającym pokonania kilku kilometrów[8].

Ponad to, w początkowym okresie zaangażowania US Armed Forces w wojnę Koreańską, dysponowały wciąż niewielką liczbą helikopterów używanych podczas II wojny światowej.  Nie było również doktryny, która w aspekcie całościowym określała by ich użycie. Jednakże, co znamienne w przypadku konfliktów zbrojnych, zatriumfowały potrzeby praktyczne związane z koniecznością doskonalenia niesienia pomocy rannym żołnierzom. Wiele problemów zostało rozwiązanych, a ewakuacja rannych przy pomocy helikopterów stała się podstawowym  sposobem ewakuacji medycznej i transportu rannych[9]. Należy wyraźnie podkreślić, iż to właśnie podczas wojny w Korei po raz pierwszy do ewakuacji medycznej rannych żołnierzy użyto na masową skalę śmigłowców[10].

Nie było to jednak planowane, gdyż z początku śmigłowców używano w zakresie logistyki pola walki, do dostarczania zaopatrzenia, misji rozpoznawczych, przerzutu żołnierzy, czy wsparcia bojowego. Osoby odpowiedzialne za planowania ich wykorzystania nie uwzględnili ich potencjalnej roli w zakresie lotniczej ewakuacji rannych[11]. Ewakuacja za pomocą helikopterów była wówczas w opinii decydentów ostatni z metod w przypadku gdy zawiodła ewakuacja drogą lądową i morską. Wówczas polityka i doktryna armii zakładała opiekę nad poszkodowanymi najdalej jak to możliwe od linii frontu, aby w bezpieczny sposób mogli po okresie hospitalizacji powrócić na pole walki. Ówczesny system ewakuacji medycznej był zaprojektowany w harmonii z obowiązującą polityką armii[12].

Podczas wojny w Korei dowództwo US Army doceniło śmigłowce operujące na teatrze działań, które mogły podejmować rannych żołnierzy bezpośrednio z pola walki i transportować je omijając trudny teren do ośrodków pomocy medycznej. Warto podkreślić iż, nie pozostawało to bez wpływu na morale żołnierzy, mimo że wyposażenie medyczne śmigłowców było wówczas bardzo prymitywne i często brakowało na pokładzie wyszkolonego personelu medycznego[13]. Co ciekawe, misje powietrznej ewakuacji medycznej w Korei wykonywały także samoloty z sił powietrznych USA (US Air Force Military Air Transport System ? MATS), na których pokładzie znajdował się wykfalifikowany personel medyczny. Do końca wojny przetransportowano samolotami około 310 tysięcy pacjentów i około 43 tysiące do Stanów Zjednoczonych. Jak podkreśla płk dr T. Zieliński wojna w Korei położyła podwaliny pod amerykański system powietrznej ewakuacji medycznej, który z niewielkimi modyfikacjami funkcjonuje do dzisiaj[14].

http://atomic-annhilation.blogspot.com/

Douglas C-54-DC (DC-54) używany przez MATS do transportu rannych. Maszyna została dostosowana do pełnienia funkcji latającego szpitala. Tego typu maszyny wykonywały transport strategiczny z Korei, zazwyczaj do szpitali w Japonii, a nawet USA. / http://atomic-annhilation.blogspot.com/

Zdolność do lądowania w prawie każdych warunkach terenowych przy wykorzystaniu śmigłowców pozwalała na ewakuację  żołnierzy bezpośrednio z miejsc, gdzie zostali ranni. Śmigłowcami transportowano również żołnierzy w stanie krytycznym między poszczególnymi ośrodkami medycznymi, które oferowały lepszą pomoc medyczną w konkretnym przypadku lub do szpitali na okrętach. Pierwszy lot śmigłowca Bell 47 (Bell H-13 Sioux) z pomocą medyczną w trakcie wojny koreańskiej odbył się 4 sierpnia 1950 roku. Wówczas rannych  przewożono na noszach przymocowanych na górze podwozia do lądowania (płóz), co tworzyło wymóg zawijania rannych w koce, aby nie tracić ciepła podczas transportu. Szacuje się, że za pomocą śmigłowców do punktów pomocy medycznej przetransportowano blisko 20 tysięcy rannych żołnierzy[15].

Bell H-13 Sioux z widocznymi po bokach płozami wykorzystywanymi do transportu rannych żołnierzy. / wikipedia.com

Bell H-13 Sioux z widocznymi po bokach noszami przymocowanymi do płóz, wykorzystywanymi do transportu rannych żołnierzy. / wikipedia.com

Genezy organizacji lotniczej ewakuacji medycznej podczas konfliktu Koreańskiego należy upatrywać w 1950 roku. Wówczas w rejon konfliktu przemieszczono jednostkę przeznaczoną do transportu rannych  3rd Air-Sea Rescue (ASR) pod dowództwem Kapitana Oskara Tibbetsa. Pierwszy raz helikopter do tego typu misji użyto właśnie z zasobów przytoczonej jednostki[16]. Należy podkreślić, iż jednostka ta nie była pierwotnie przeznaczona do tego typu zadań. USAF były zdolne przydzielić dedykowane do CASEVAC helikoptery, dopiero gdy opór w przestrzeni powietrznej był znikomy. Następnie jeden z oddziałów należący do eskadry działającej w strefie walk podjął działania ewakuacyjne w odpowiedzi zapotrzebowanie wojsk lądowych[17].

Wskazując na efektywność wykorzystania helikopterów w ewaluacji medycznej, Kapitan L. A. Crosby przeprowadził demonstrację w 1950 roku na Taegu Teacher?s College, której istotą było ukazanie korzyści płynących z wdrożenia helikopterów do zadań MEDEVAC na linii front. Tydzień później dowódca Fifth Air Force zatwierdził projekt zakładający użytkowanie helikopterów do taktycznej ewakuacji z pola walki rannych żołnierzy z wojsk lądowych[18].

Ważnym momentem dla organizacji rozwiązań z zakresu lotniczej ewakuacji medycznej podczas konfliktu w Korei była wizyta Generała Blissa w 1950 roku i rozmowa na ten temat z Generałem Mc Arthurem. Po długiej rozmowie Generał Mc Arthur stwierdził, iż helikoptery powinny znaleźć się w Tabelach Organizacji i Ewkipunki ang. Tables of Orgainization and Equipment (TO&E) i powinny być częścią wyposażenia medycznego, tak samo jak ambulans[19]20 października 1950 roku wojska lądowa USA zakupiły 8 helikopterów na potrzeby Dowództwa Dalekiego Wschodu. Od 1951 roku Siły Powietrzne i Wojska Lądowe USA podjęły decyzję, wedle której od tej pory lotniczą ewakuacje medyczną przy pomocy helikopterów na szczeblu taktycznym będą realizowały jednostki podległe wojskom lądowym, a na szczeblu strategicznym Siły Powietrzne korzystając z mieszanych sił i środków, będą ewakuować rannych poza strefy walk[20].

Sala operacyjna 44 Mobilnego Szpitala Chirurgicznego (MASH), Korea, Styczeń 1954 / http://olive-drab.com/od_medical_treatment_mash.php

Sala operacyjna 44 Mobilnego Szpitala Chirurgicznego (MASH), Korea, Styczeń 1954 / http://olive-drab.com/od_medical_treatment_mash.php

Oddziały przydzielone pod dowództwo 8 Armii zostały podzielone na mniejsze sekcje. Na każdą z nich składały się 4 osobowe zespoły, w tym pilot i mechanik. Do oddziału przydzielono cztery maszyny. Dwa Bell H-13s i dwa Hiller H-23s, które posiadały wyposażenie mające umożliwić pomoc lżej rannym żołnierzom. Helikoptery stacjonowały w mobilnych szpitalach polowych M.A.S.H. (ang. Mobile Army Surgical Hospital), które zapewniały dowodzenie, zaopatrzenie, naprawy, kwaterę i wyżywienie dla personelu śmigłowców[21]. Podczas wojny w Korei, rannych przewożono na noszach przymocowanych na górze podwozia do lądowania (płóz). Wynikiem tego była konieczność zawijania rannych w koce, aby nie tracili ciepła podczas transportu.  Pod koniec wojny wyraźnie spadła liczba zgonów wśród rannych żołnierzy co wynikało z szerszego stosowania antybiotyków, nowych technik medycznych oraz wykorzystania śmigłowców, które podejmowały rannych bezpośrednio z pola walki.

PRZYPISY

[1] L. Peter, Wojna Koreańska, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1986, s. 5-8.

[2] G. J. Lewis, Zimna wojna. Historia podzielonego świata, Kraków 2007, s. 244.

[3] R, Smith, Przydatność siły zbrojnej ? sztuka wojenna we współczesnym świecie, PISM, Warszawa 2010,  s. 243.

[4] P.Ostaszewski, Wojna koreańska w: Zarys dziejów Afryki i Azji 1869-1996, Warszawa 1996, s. 96.

[5] W. J. Dziak, Korea, pokój czy wojna, Warszawa 2003, s. 22.

[6] C. Blair, The Forgotten War: America in Korea, 1950-1953, Times Books; 1st edition , Washington D.C. ,December 12, 1987, s. 117.

[7] M. Brzeziński, Logistyka Wojskowa, Warszawa 2005, s. 39.

[8] http://olive-drab.com/od_medical_evac_helio_korea.php, dostęp: 14.06.2015.

[9] O. Apel, P. Apel, MASH: An Army Surgeon in Korea, University Press of Kentucky, Kentucky 1998, s.8.

[10] A. Szul, L. Davis, Aeromedical evacuation. [w:] Walter Army Medical Center (ed.). Emergency War Surgery. Third United States Revision. Department of the Army, Washington DC 2004, s.  133.

[11] G. William, History of aeromedical evacuation in the Korean war and Vietnam war, Edinboro University, Kansas 2003, s. 15

[12] Ibidem.

[13] F. Warner, Evacuating Wounded from Korea, Army Information Digest , Washington 1950, s. 47-54.

[14] płk dr Tadeusz Zieliński  Architektura systemu ewakuacji medycznej? op. cit., s. 10.

[15] Ibidem.

[16] G. William, History of aeromedical evacuation? op. cit., s. 18.

[17] P. Dorland, J. Nanney, Dustoff: Army Aeromedical Evacuation in Vietnam (Washington, DC: Department of the Army, 1982), 27-28.

[18] G. William, History of aeromedical evacuation? op. cit., s. 19.

[19] J. L. Cook, Dustoff: Illustrated History of the Vietnam?.s. 48.

[20] G. William, History of aeromedical evacuation? op. cit., s. 19.

[21] Ibidem.

Absolwent Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej w Warszawie (obecnie Akademii Sztuki Wojennej). Instruktor strzelectwa sportowego, instruktor kalisteniki i zagorzały fan wycieczek górskich. Zdobywca Wojskowej Odznaki Górskiej 21 Brygady Strzelców Podhalańskich i Odznaki Skoczka Spadochronowego Służb Ochrony. Członek grupy rekonstrukcyjnej SPAP Wojkowice i Stowarzyszenia "Głos bohatera". Do głównych zainteresowań naukowych autora należą terroryzm międzynarodowy, przestępczość zorganizowana, społeczne inicjatywy w obszarze bezpieczeństwa i obronności oraz zarządzanie kryzysowe.