W ówczesnej c.k. flocie austro-węgierskiej oficerowie, zależnie od korpusu osobowego, w którym pełnili służbę, nosili stopnie oficerów morskich, oficerów lądowych lub cywilnej służby państwowej. Stopnie oficerów morskich przysługiwały absolwentom Cesarsko-Królewskiej Akademii Marynarki Wojennej we Fiume (ob. Rijeka w Chorwacji) [dowódcy okrętów i ich zastępcy, oficerowie wachtowi); oficerów lądowych – w korpusie inżynierów okrętowych, inżynierów mechaników, admiralicji, hydrografii, budownictwa morskiego, sądownictwa, twierdz nadmorskich, natomiast cywilnej służby państwowej – urzędnikom Departamentu Marynarki, lekarzom okrętowym i pracownikom kontraktowym.
Mojej cudownej i ukochanej Kasi
Kształcenie oficerów K.u.K. Kriegsmarine
Elitarną uczelnią kształcącą oficerów cesarsko-królewskiej marynarki była Akademia Marynarki w Fiume. Pośrednim efektem dziewiętnastowiecznej rewolucji technicznej stała się rewizja poglądów taktycznych, które musiano dostosować do „nowej floty okresu pary, żelaza i stali”, jak również przemiany w strategii i doktrynie wojny morskiej.
Wymienione powyżej czynniki sprawiły, że adm. Hermann von Spaun, wyznaczony zimą 1897 r. na stanowisko szefa Departamentu Marynarki Ministerstwa Wojny, powołał wiosną 1904 r. specjalną komisję, której zadaniem było dokonanie przeglądu i ewentualnej korekty w programach szkolenia realizowanych przez c.k. Akademię Marynarki Wojennej. Członkowie komisji skrupulatnie przeanalizowali treści i metodykę nauczania na kursach strategii i taktyki wojennomorskiej, teorii okrętu i architektury okrętowej, broni minowo-torpedowej, artylerii, elektrotechniki, łączności bezprzewodowej, prawoznawstwa, administracji morskiej oraz higieny morskiej. We wnioskach komisja odnotowała, że zajęcia teoretyczne są prowadzone na wysokim poziomie, ale zaleciła położenie większego nacisku na kształtowanie umiejętności wykorzystania zdobytej wiedzy teoretycznej w praktyce.
Na wniosek komisji szef Departamentu Marynarki specjalnym rozporządzeniem nakazał dyrektorowi c.k. Akademii Marynarki Wojennej pilne urządzenie i wyposażenie nowoczesnych pracowni i laboratoriów. W efekcie powstała nowa pracownia elektrotechniczna i laboratorium chemiczne, zmodernizowano też i wyposażono w nowoczesne pomoce dydaktyczne pracownie fizyki i broni minowo-torpedowej. Do programu szkolenia wprowadzono obowiązkowe zajęcia praktyczne z obsługi radiotelegrafu, kreślarstwa projekcyjnego oraz higieny morskiej. Zainicjowano także zmiany w metodyce szkolenia. Tradycyjny model zaliczania zajęć po ukończeniu kursu został zastąpiony tzw. systemem zaliczeniowym, w którym słuchacze byli zobowiązani do cotygodniowego zaliczania u wykładowcy kolejnych, cząstkowych partii materiału. Autorzy tego pomysłu uznali, że umożliwi to słuchaczom opanowanie wiedzy szczegółowej oraz łatwiejsze przyswojenie umiejętności kształtowanych na kursach specjalistycznych. Po tych zmianach egzamin z poszczególnych kursów stawał się de facto formalnością, gdyż egzaminator ograniczał się do podsumowania wyników cząstkowych uzyskanych przez słuchacza podczas zaliczeń cotygodniowych.
Cesarsko-Królewska Akademia Marynarki Wojennej w Fiume (ob. Rijeka w Chorwacji.).Źródło: kuk-kriegsmarine.at i lokalpatrioti-rijeka.com
Program szkolenia realizowany w rotach Akademii Marynarki Wojennej, oprócz przedmiotów ogólnych (geometria analityczna, rachunek różniczkowy i całkowy, geografia fizyczna, fizyka, astronomia, administracja morska, fotografia morska, prawoznawstwo, higiena morska, języki: (niemiecki, angielski i francuski, a także religia), z naciskiem na matematykę wyższą, obejmował przedmioty specjalistyczne. Można je podzielić na trzy grupy: przedmioty nawigacyjne (nawigacja, dewiacja kompasów), uzbrojenie i sztuka wojennomorska (broń minowo-torpedowa, artyleria morska, materiały wybuchowe, fortyfikacje, taktyka morska, historia sztuki wojennomorskiej) oraz przedmioty związane z budową i funkcjonowaniem okrętu (elektrotechnika, budownictwo okrętowe, mechanika okrętowa i teoretyczna, teoria okrętu.). Podchorążowie podczas szkolenia na lądzie utrwalali wiedzę teoretyczną zdobytą na wykładach i ćwiczeniach praktycznych w pracowniach i laboratoriach.
Dopiero po dwóch latach nauki zaczynały się przedmioty morskie i pływania. Po ukończeniu trzyletniego kursu ogólnokształcącego i złożeniu matury, kadeci otrzymywali tytuł Seefähnrich (odpowiednik podchorążego.). Po ukończeniu dalszego trzyletniego kursu specjalnego i egzaminach, kadeci otrzymywali pierwszy stopień oficerski Fähnrich (od 1905 r., po ukończeniu kursu otrzymywali stopień podchorążego okrętowego, natomiast stopień oficerski otrzymywali po 9 miesiącach praktycznego pływania na okrętach.). Można było również wstąpić jedynie na kurs specjalny po maturze w innej szkole. Od 1905 r. podchorążowie składali przysięgę służbową po rozpoczęciu kursu specjalnego (wcześniej ? po ukończeniu Akademii Marynarki Wojennej.).
Organizacja
Częstokroć można znaleźć określenie K.u.K. Flotte. Pytanie brzmi: czy K.u.K. Flotte było określeniem oficjalnym? Jak najbardziej – mowa o rozróżnieniu Flota/MW (K.u.K. Kriegsmarine.). Na tej samej zasadzie, co w II RP był Dowódca MW (w Warszawie) oraz Dowódca Floty (w Gdyni.).
C.k. Marynarką Wojenną (niem. Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine, węg. Császári és Királyi Haditengerészet) kierował Departament Marynarki Ministerstwa Wojny. Jego szef był równocześnie zastępcą ministra wojny ds. morskich i pełnił obowiązki głównodowodzącego floty wojennej. Jako najwyższy czynnik w sprawach morskich posiadał znaczną autonomię i mógł zwracać się w ramach swoich kompetencji do ministrów resortowych rządów Austrii i Węgier z pominięciem bezpośredniego przełożonego tj. ministra wojny. Również samodzielnie przedkładał on do zatwierdzenia parlamentom obu państw coroczny budżet marynarki.
Dawny gmach Departamentu Marynarki Ministerstwa Wojny w Wiedniu (odpowiednio 2006 i 1910.).Źródło: wikimedia.org
6 sierpnia 1913 r. siedziba Dowództwa Floty została przeniesiona z Wiednia do Poli (ob. Pula w Chorwacji.). Od tego momentu, miejsca stacjonowania Dowództwa Floty i Departamentu Marynarki Ministerstwa Wojny zostały rozdzielone. Urzędem Dowództwa Floty kierował de facto starszy oficer, który pełnił obowiązki jej inspektora. Od 24 lutego 1913 r. funkcję tę pełnił admirał Anton Haus.
Departamentowi Marynarki podlegało bezpośrednio dowództwo portu wojennego w Poli (Urząd Admiralicji), które stanowiło jednocześnie organ administracyjny, kontrolny i porządkowy. Na jego czele stał dowódca portu. Jego jurysdykcji podlegały także porty w Trieście i Sebenico (ob. Szybenik w Chorwacji.).
Stopnie oficerskie w austro-węgierskiej marynarce wojennej i odpowiedniki polskie.
* Stopień wprowadzony w roku 1915. ** W Korpusie Inżynierów Morskich, w Korpusie Artylerii Morskiej, w Korpusie Elektrotechnicznym, w Korpusie Budownictwa Lądowego i Wodnego, oraz w Korpusie Administracyjnym, odpowiednio: Oberster Maschinenbauingenieur, Maschinenbau-Oberingenieur 1, 2 i 3 klasy, Maschinenbauingenieur 1 i 2 klasy; Oberster Marineartillerieingenieur, Marineartillerie-Oberingenieur 1, 2 i 3 klasy, Marineartillerieingenieur 1 i 2 klasy; Oberster Elektroingenieur, Elektrooberingenieur 1, 2 i 3 klasy, Elektroingenieur 1 i 2 klasy; Oberster Land- und Wasserbauingenieur, Land- und Wasserbau-Oberingenieur 1, 2 i 3 klasy, Land- und Wasserbauingenieur 1, 2 klasy; Marinegeneralkomissär, Marineoberkomissär 1, 2 i 3 klasy, Marinekomissär 1 i 2 klasy. Nieco inaczej było w Korpusie Chemicznym, oraz Korpusie Inżynierów Mechaników, bowiem było tam mniej stopni: Marineoberchemiker 1 i 2 klasy, względnie Ober-Maschinenbetriebsleiter 1 i 2 klasy (odpowiednik komandora i komandora porucznika), oraz Marinechemiker 1 i 2 klasy, względnie Maschinenbetriebsleiter 1 i 2 klasy (odpowiednik kapitana i porucznika.). *** Komodor bywa często mylony ze stopniem oficerskim, którym w rzeczywistości nie był. W marynarce brytyjskiej, amerykańskiej, niemieckiej, austro-węgierskiej i szwedzkiej stosowany był jako tytuł funkcyjny. Przysługiwał pełnym komandorom, którym powierzono dowodzenie grupą jednostek, a okręt flagowy komodora miał prawo nosić specjalny proporzec. Komodorami zostawali zwykle komandorzy o dużym stażu lub doświadczeniu.
Źródło: mateinfo.hu
Polacy – absolwenci Akademii Marynarki Wojennej w Fiume (Rijeka)
Cesarsko-Królewska Akademia Marynarki Wojennej we Fiume w latach 1866?1918 wykształciła wielu oficerów, którzy na trwałe zapisali swoje imię w historii wojen morskich. W adriatyckiej uczelni, wiedzę zdobywali reprezentanci licznych grup narodów, wchodzących w skład C.K. Austro-Węgier.
Komandor Bogumił Nowotny we Wspomnieniach napisał: Wieczorami, gdy przy spokojnym morzu sunęliśmy wolno pod wszystkimi żaglami, i gdy słychać było tylko lekkie bicie fal o dziób, wówczas na pokładzie zaczynali śpiewać marynarze. Zbierali się, tworzyli grupki i oddzielne chóry zależnie od narodowości zamustrowanych na okręcie. W przedniej części bakburty siedziała grupka Dalmatyńczyków, śpiewających smętne kroackie pieśni. Na przedniej części sterburty popisywali się Węgrzy, w środkowej części pokładu śpiewano po włosku, nieco dalej rozlegały się wiedeńskie i styryjskie pieśni. Na rufie zarówno Polacy jak i Czesi posiadali swoich śpiewaków. Całą mozaikę językowa monarchii austro-węgierskiej można było takim sposobem podziwiać w najlepszej zgodzie. Wszyscy ładnie śpiewali, Nigdy nie było też najmniejszej dysharmonii pomiędzy ludźmi tylu rozmaitych narodowości. Ponadto, jak długo szanowało się każda narodowość i jak długo każdy żył według swego upodobania, nie było także najmniejszej dysharmonii pomiędzy ludźmi różnych narodowości. Mały pokład Saidy był wzorowym przykładem europejskiej Ligi Narodów, którą starali się utworzyć sławni dyplomaci przed i po wojnie światowej. Jestem pewny, że znaczna liczba ? jeśli nie wszyscy służący w marynarce ? kiedy po upadku monarchii w roku 1918 stali się obywatelami nowo powstałych państw, nie mogli pojąć nienawiści, jaka wkrótce między tymi krajami wybuchła i mimo woli przypominali sobie z wdzięcznością wspólne harmonijne życie w byłej monarchii austro-węgierskiej.
? B. Nowotny, Wspomnienia, Gdańsk 2006, s. 11.
Tablica pamiątkowa.Źródło: mw.mil.pl
Upłynęły dziesiątki lat. W dowództwie Marynarki Wojennej RP zdecydowano upamiętnić imiona tych absolwentów, którzy po roku 1918 trudzili się nad utworzeniem Marynarki Wojennej z jej pierwszym dowódcą, komandorem B. Nowotnym, na czele. Na tablicy pamiątkowej wyryto następujące nazwiska:
? Komandor Bogumił Nowotny, ? Wiceadmirał Napoleon Louis-Wawel, ? Kontradmirał Karol Korytowski, ? Kontradmirał Jerzy Zwierkowski, ? Kontradmirał Tadeusz Podjazd-Morgenstern, ? Komandor Czesław Petelenz, ? Komandor Otton Metzger von Edler, ? Komandor Karol Trzasko-Durski, ? Komandor Ludwik Ziembicki, ? Komandor Henryk Eibel.
Każda z tych postaci oraz wielu nie wymienionych znakomicie zapisało się w morskich dziejach Polski Odrodzonej. Trzeba było upływu prawie wieku, by móc utrwalić polskie ślady w Rijece. Dokonano tego w Gdyni. Tablicę pamiątkową wykonał Stanisław Śliwa z Gdyni. W ceremonii jej odsłonięcia na gmachu Akademii 2 grudnia 2010 r. uczestniczyła delegacja Polskiej Marynarki Wojennej z dowódcą adm. floty Tomaszem Matheą oraz komandorowie: Ryszard Sawicki i Ireneusz Hinc.
Źródło: ah.milua.org
Bibliografia
I. Literatura:
? K. Csonkaréti –Marynarka Wojenna Austro-Węgier w I Wojnie Światowej 1914-1918, Kraków 2004 ? H.Bayer von Bayersburg – Die k.u.k. Kriegsmarine auf weiter Fahrt, Wien 1958 ? H. Bayer von Bayersburg – Österreichs Admirale und bedeutende Persönlichkeiten der k.u.k. Kriegsmarine 1867-1918, Wien 1962 ? G. Janaczek – Tüchtige Officirs und rechtschaffene Männer. Eine historische Bilderreise zu den Militär-Erziehungs- und Bildungsanstalten der k.u.k. Monarchie, Mitterfels 2007 ? A. Sokol – The Imperial and Royal Austro-Hungarian Navy, Annapolis 1968 ? Cz. Petelenz – Organizacja marynarki austro-węgierskiej, [w:] „Przegląd Morski 1931, nr 35/36 ? Cz. Petelenz – Przed dziesięciu laty. Wspomnienia marynarza (1918-1919), [w:] „Przegląd Morski” 1930, nr 19 ? B. Nowotny – Wspomnienia, Gdańsk 2006 ? J. Rydel – W służbie Cesarza i Króla. Generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918, Kraków 2001
II. Źródła elektroniczne:
? http://www.kuk-kriegsmarine.at/fiume.htm
?http://en.wikipedia.org/wiki/Ranks_in_the_Austro-Hungarian_Navy
?http://www.globalsecurity.org/military/world/europe/at-kuk-kriegsmarine-personnel.htm
? http://ah.milua.org/k-u-k-marine-akademie
?http://www.mw.mil.pl/index.php?akcja=news&filter=&id=20262&limes=9
