Finansowanie terroryzmu i międzynarodowa przestępczość stanowią jeden z podstawowych problemów zglobalizowanego świata. Terroryści obracając środkami pieniężnymi, wykorzystują przede wszystkim nieformalny system finansowy hawala, działający w pełni poza systemem bankowym.
Przedsięwzięcia terrorystyczne należą do względnie tanich inwestycji, w stosunku do wywołanych strat oraz wzbudzonej paniki. Badania dotyczące finansowania terroryzmu, wskazują iż przeprowadzenie zamachu na przystanku autobusowym w Tel Awiwie, wynosi około dwustu dolarów amerykańskich1, zaś zamach w Madrycie w 2004 roku, kosztował nie więcej niż dziesięć tysięcy dolarów. Rodzina zamachowca samobójcy, może otrzymać nawet trzydzieści tysięcy dolarów odszkodowania od islamskich fundacji wspierających terroryzm. Przeprowadzenie ataku na World Trade Center i Pentagon w 2001 roku, wraz z opłaceniem zamachowców, wyniosło co najwyżej sześćset tysięcy dolarów2. Problem walki z finansowaniem terroryzmu jest problemem złożonym. Źródeł finansowania jest wiele, począwszy od terroryzmu wspieranego przez państwa tzw. state sponsored terrorism, poprzez datki od dżihadystów z całego świata, na przestępstwach kryminalnych kończąc. Przestępstwa terrorystyczne na ogół związane są z praniem brudnych pieniędzy i handlem narkotykami. Coraz częściej, zamachy przeprowadzane są przez tak zwanych samotnych wilków oraz nie znane wcześniej organizacje. Współpraca państw w walce z finansowaniem terroryzmu należy do tak zwanych środków przeciwdziałania i obejmuje zaangażowanie zarówno wojskowych i cywilnych służb specjalnych. W Polsce instytucjami odpowiedzialnymi za walkę z finansowaniem terroryzmu są między innymi Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu i Centralne Biuro Śledcze Policji, służby wywiadu skarbowego, działającego w ramach Urzędu Kontroli Skarbowej, Służba Wywiadu Wojskowego i Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Ministerstwo Finansów, Komisja Nadzoru Finansowego, inne ministerstwa i przede wszystkim departamenty banków, zajmujące się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu tzw. anti money laundering department. Współpraca międzyrządowa odbywa się w ramach powołanej w 1989 roku Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy3, która od 2001 roku, zajmuje się koordynacją działań w walce z finansowaniem terroryzmu4. W Polsce instytucją odpowiedzialną za gromadzenie informacji o podejrzanych transakcjach finansowych jest Polska Jednostka Analityki Finansowej PJAF ? Departament Informacji Finansowej w Ministerstwie Finansów, którego centralnym elementem jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Mimo szeregu wypracowanych procedur, rekomendacji5 i dyrektyw6 w sprawie prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu, wiele czynników istotnie obniża efektywność międzynarodowych wysiłków na finansowym froncie walki z terroryzmem7. Jednym z czynników utrudniających, przeciwdziałanie finansowania terroryzmu, jest istnienie nieformalnego systemu finansowego zwanego hawala lub hundi8. Termin hawala pochodzi z języka arabskiego i oznacza transfer lub przekaz9, pierwotnie wykorzystywany przez kupców w krajach południowej Azji, służący do bezpiecznego10 przekazywania pieniędzy. Hawala wykorzystywana była w handlu międzynarodowym, często na dużych odległościach. Prawdopodobnie system został wynaleziony w Indiach11 i rozpowszechniony przez kupców arabskich we wczesnym średniowieczu. Podobnym systemem12 jest system transferu fei qian, wymyślony w Chinach, w drugiej połowie rządów dynastii Tang, z którego korzystali kupcy podczas transakcji na Jedwabnym Szlaku. Istotą systemu hawala jest działanie na zasadzie kompensacji i oparcie się, wyłącznie na bazie zaufania, pomiędzy uczestnikami systemu13. Od początku międzynarodowej współpracy dotyczącej przeciwdziałania finansowania terroryzmu, system hawala pełni rolę nieformalnej bankowości14, wykorzystywanej przez terrorystów w rozliczeniach na całym świecie. Za pomocą hawali dokonywano między innymi transferów dla pilotów ? zamachowców podczas przygotowywania ataków na World Trade Center i Pentagon15 w 2001 roku czy w czasie organizowania zamachów na amerykańskie ambasady w Kenii i Tanzanii w 1998 roku16. Współcześnie system hawala opiera się na sieci pośredników zwanych hawaladare lub bankami hawala, działającymi zazwyczaj nieoficjalnie, pod przykryciem innej działalności gospodarczej np. biura podróży, kantoru wymiany walut, pralni, restauracji, barów typu kebab, firmy spedycyjnej i tym podobnych17. Wskazuje się iż niektóre typy działalności gospodarczej, bardziej niż inne mogą być zaangażowane w proceder hawala. Wskazać należy tutaj firmy typu eksport-import, biura podróży, jubilerów, wypożyczalnie samochodów, kantory czy sprzedaż dywanów18. Hawala istnieje na całym świecie, od Stanów Zjednoczonych po kraje Dalekiego Wschodu. Znana jest w Indiach, krajach arabskich, na Filipinach i w Hong Kongu. Szczególnie niebezpieczna wydaje się być w krajach Unii Europejskiej, gdzie ze względu na otwarte granice, przemieszczanie się przestępców jest niezwykle łatwe. W latach od 1998 do 2000 roku, niemiecki Federalny Urząd Kredytowy namierzył ponad 1000 filii systemu hawala19. Znaczącym ośrodkiem działalności pośredników hawala są Pakistan, Indie i Zjednoczone Emiraty Arabskie20. Pośrednik hawala prowadzi de facto podziemny bank, udzielając pożyczek, przyjmując wpłaty i realizując przelewy na całym globie, praktycznie bez użycia oficjalnego systemu bankowego, używając jednorazowych haseł, na przykład cytatów z Koranu, imion, umówionych słów lub kodu cyfr, które wpłacający w jednym państwie wskazuje pośrednikowi a odbierający pieniądze w innym państwie, podaje przy odbiorze przekazanej w ten sposób sumy21. Najważniejszą cechą systemu hawala jest szybkość dokonywanych transferów, anonimowość, możliwość przekazania praktycznie dowolnej kwoty, brak jakiejkolwiek formalności22 czy dokumentów oraz pozostawanie całkowicie niewidocznym dla oficjalnego systemu bankowego. Istotne są również opłacalność, niezawodność i uniknięcie opodatkowania23. W ten sposób na całym świecie miliardy dolarów przemycane są dzięki systemowi hawala24, omijając tym samym wszelkie obostrzenia, nałożone przez państwa i instytucje kontroli finansowej. Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 roku25 wskazuje na istnienie różnych typów pośredników26 hawala, począwszy od działających w miarę możliwości oficjalnie, poprzez model hybrydowy, często pozostających niewidocznymi dla odpowiednich służb oraz typowy kryminalny i nielegalny model pośredników.
Transakcje hawala dokonywane są niezwłocznie po przyjęciu gotówki u pośrednika i podaniu hasła. Pośrednik przyjmując gotówkę od wpłacającego, zleca natychmiast poprzez faks, pocztę elektroniczną, rozmowę telefoniczną, czat, wpis na portalu społecznościowym, ogłoszenie w Internecie, lub w inny nie budzący jakichkolwiek podejrzeń sposób, wypłatę środków w innym państwie. Przyjęte pieniądze nie wędrują przez żaden system bankowy, a kompensacja środków odbywa się na zasadzie dwóch garnków27. Zasada dwóch garnków polega na tym iż z przyjętej od wpłacającego kwoty, pośrednik będzie dokonywał następnie wypłat, ponieważ nie musi natychmiast przekazywać fizycznie pieniędzy innemu pośrednikowi. Dług wyrówna się wówczas, kiedy zrównoważy się suma wpłat i wypłat u pośredników. Całość oparta jest na zaufaniu pomiędzy pośrednikami a ewentualna kompensacja różnicy następuje co kilka lat. W przypadku wysokich różnic w przyjmowanych kwotach, banki hawala pokrywają chwilowe finansowe braki dzięki prowadzonej w sposób legalny działalności gospodarczej, z której finansują cały proceder oraz dzięki rozbudowanym sieciom międzynarodowych kurierów. Kurierzy systemu hawala zazwyczaj nie przewożą gotówki a jedynie złoto, diamenty, wartościowe antyki, które natychmiast po przewiezieniu mogą zostać spieniężone przez pośredników. Metale szlachetne i biżuteria są preferowanymi środkami płatniczymi tradycyjnych islamistów28. Co istotne, kompensacji jednej transakcji, może dokonywać nawet kilku kurierów. Pośrednik może również otrzymać w zamian legalny towar, którego sprzedaż całkowicie skompensuje różnicę. Pośrednicy hawala w danym kraju, oprócz udzielania pożyczek interesantom, wspierają również innych pośredników. To wszystko sprawia iż proceder przekazów hawala, pozostaje bardzo trudny do wykrycia.
Ważnym elementem systemu nieformalnej bankowości jest możliwość zachowania pełnej anonimowości oraz wykorzystania kilku pośredników przy zlecaniu przekazu. Wpłacający gotówkę nie jest proszony o żaden dokument29 i z reguły pozostaje słabo lub wcale nie znany dla danego pośrednika. Podobnie wypłacający, może odebrać pieniądze podając jedynie ustalone hasło. W ten sposób bank hawala z reguły nie wie, od kogo, za co, i komu dokonuje transakcji, dzięki czemu może pozostać nawet niezaangażowany w system międzynarodowego terroryzmu. Najważniejsze jest zaufanie pomiędzy pośrednikami, którzy najczęściej stanowią członków jednej rodziny, przyjaciół lub osoby polecone i działają w kilku lub kilkunastu krajach30. Warto zwrócić uwagę na fakt iż wpłacający i wypłacający pieniądze, nie muszą wcale posiadać konta bankowego, a często z uwagi na restrykcyjne przepisy bankowe, nie mogą otworzyć konta w danym kraju. W Polsce banki często stosują własne, uznaniowe procedury w tym zakresie31.
Ponadto banki hawala oferują możliwość przekazania praktycznie dowolnej kwoty. W systemie rozliczeń międzybankowych podejrzane transakcje i duże kwoty przekazów, nigdy nie pozostaną niezauważone. W wielu polskich bankach maksymalna kwota jednorazowego przelewu wynosi dwadzieścia tysięcy złotych. W uzasadnionych przypadkach, Generalny Inspektor Informacji Finansowej może badać przebieg dokonywanej transakcji. Posiada również ustawową możliwość wstrzymania transakcji oraz blokady rachunku32. Każdy bank jest ustawowo zobligowany do każdorazowej identyfikacji klienta oraz zgłaszania podejrzanych transakcji. Banki mają również obowiązek zachowania środków ostrożności przy zawieraniu umów z klientem, przy przeprowadzaniu transakcji której równowartość przekracza piętnaście tysięcy euro, bez względu na to czy odbywa się jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, których okoliczności wskazują iż są ze sobą powiązane. Specjalnej kontroli z uwagi na możliwość wspierania terroryzmu oraz możliwość prania brudnych pieniędzy podlegają osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne, ich krewni oraz współpracownicy. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zawiera szeroką definicję tych osób, w tym ich krewnych i współpracowników. Są to: szefowie państw, szefowie rządów, ministrowie, wiceministrowie lub zastępcy ministrów, członkowie parlamentu, sędziowie sądów najwyższych, trybunałów konstytucyjnych oraz innych organów sądowych, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu, z wyjątkiem trybów nadzwyczajnych, członkowie trybunałów obrachunkowych, członkowie zarządów banków centralnych, ambasadorowie, chargés d?affairs oraz wyżsi oficerowie sił zbrojnych, członkowie organów zarządzających lub nadzorczych przedsiębiorstw państwowych.
Nieformalna bankowość nie pozostawia widocznych śladów, wskazujących na dokonanie transakcji. M. Madej stwierdza iż trudne jest jednoznaczne udokumentowanie pochodzenia lub odbiorcy przekazywanych środków finansowych33. Pośrednicy hawala nie prowadzą oficjalnych zestawień i nie podlegają kontroli, dopóki ich proceder nie zostanie ujawniony lub namierzony przez odpowiednie służby. Terroryści, międzynarodowe grupy przestępcze, osoby chcące pozostać anonimowe, imigranci i wszyscy korzystający z systemu hawala, nie podlegają bankowej biurokracji i urzędniczej kontroli.
Bardziej prozaicznym powodem korzystania na przykład przez imigrantów z systemu pośredników hawala jest opłacalność dokonywanej transakcji. Koszt dokonania transakcji jest znacznie niższy niż w tradycyjnym banku. Z reguły, przy niskich kwotach prowizja wynosi kilka lub kilkanaście dolarów, przy wyższych zaś ustalana jest indywidualnie. Różnica w wysokości prowizji między legalnie działającym bankiem a pośrednikiem hawala wynosi od 20 % do 50 %34. Co istotne, pośrednik hawala zapewnia z reguły bardziej opłacalny kurs wymiany, co przy przekazach nawet kilku tysięcy dolarów, pozwala znacznie zaoszczędzić35. W dodatku osoby zaufane lub należące do siatki przestępczej, mogą być całkowicie zwolnione z prowizji. Kurs wymiany walut między pośrednikami hawala, może być ustalony indywidualnie i nie być zależnym od zmieniających się oficjalnych kursów walut. Pośrednicy hawala mogą zaczekać z wymianą waluty kilka lub kilkanaście miesięcy, co w przypadku egzotycznych walut może dodatkowo zwiększać ich zysk.
Ważną cechą systemu hawala jest jego niezawodność. Dokonanie międzynarodowej transakcji bankowej z reguły może wiązać się z problemami, bowiem wiele banków korzysta z pośredników, którymi są inne banki. W dodatku transakcje z reguły zostają zaksięgowane w centrali a następnie potwierdzone w oddziale. Z uwagi na podejrzenie prania pieniędzy lub uzasadnione podejrzenie finansowania terroryzmu transakcja zawsze może się opóźnić. Ponadto w różnych miejscach na świecie, banki pracują w różnych godzinach a z uwagi na lokalne święta czy dni wolne od pracy, mogą być zamknięte. Pośrednicy hawala z uwagi na zaufanie, jakim są obdarzeni przez swoich interesantów, dokonają wszystkiego, aby przekazane środki w umówionym czasie, trafiły do rąk odbiorcy. Opisując fikcyjną transakcję hawala, Gerard De Villiers stwierdza iż można powierzyć kasjerowi w Peszawarze sto tysięcy dolarów do odebrania w dowolnym mieście przez odbiorcę posługującego się nieraz jedynie imieniem lub hasłem36. W przypadku wysokich kwot przekazów, interesanci korzystający z pośredników hawala mogą uniknąć opodatkowania przekazanej darowizny, co nie możliwe jest w przypadku dokonania transakcji w tradycyjnym banku. Ponadto różne systemy opodatkowania i przepisy skarbowe, nie muszą być znane interesantom korzystającym z podziemnej bankowości. Możliwość wytropienia takich transakcji przez służby skarbowe pozostaje znikoma.
Pośrednicy hawala działają skutecznie z wielu powodów i konkurują z legalnymi instytucjami, zajmującymi się przekazywaniem pieniędzy, choćby z obecnym w wielu krajach Western Union. Po pierwsze banki hawala są opłacalne dla prowadzących je osób. Często kontakty między pośrednikami mają charakter osobisty, nie rzadko rodzinny i opierają się na pełnym zaufaniu. Mogą wynikać również z prowadzonej legalnie działalności gospodarczej i być częścią oficjalnych kontaktów biznesowych. Prowadzona działalność gospodarcza może wspierać działający często na zapleczu bank hawala albo w przypadku grupy przestępczej lub siatki terrorystycznej to bank hawala utrzymuje faktycznie często podupadającą firmę. Do bycia pośrednikiem hawala wystarczy telefon, faks lub dostęp do internetu. W celu pełnego kamuflażu, siatka terrorystyczna może składać się z kilku ogniw, których ślad, nawet w przypadku śledzenia przez służby specjalne, zawsze się gdzieś urywa. Brak jest większych kosztów, nie trzeba wynajmować dodatkowego lokalu, często terroryści działają wprost z domu, niewielkiego biura, sklepu czy kantoru wymiany walut. Pieniądze przekazane w taki sposób, mogą dotrzeć do najbardziej oddalonej wioski w Indiach, Pakistanie czy Afganistanie, nawet tam gdzie brak jest legalnie działających banków. W ten sam sposób, transfery od dżihadystów, mogą znaleźć się w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej, służąc do sfinansowania zamachu terrorystycznego. Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 roku37, wskazuje na szereg przyczyn istnienia systemu hawala i innych podobnych usługodawców. Są to przede wszystkim niższa cena przekazu, szybkość, przyzwyczajenie, brak dostępności banków w miejscu odbioru przekazywanych środków, większe zaufanie do pośredników hawala niż banków, brak dostępności banków w miejscu dokonywania przekazu, unikanie kontroli, unikanie podatków oraz przekazywanie pieniędzy pochodzących z przestępstwa38.
W wielu krajach Azji, chociażby w Indiach czy Pakistanie, wszelki obrót walutą poza oficjalnym systemem jest surowo zakazany. W dodatku obowiązują rygory dotyczące przekazów międzynarodowych oraz pobierane są wysokie prowizje. Indie i Pakistan oficjalnie zakazują procederu hawala, jednakże działalność pośredników tego systemu, jest bardzo rozpowszechniona. W Pakistanie, szacuje się iż niektóre transakcje poza oficjalnym systemem bankowym osiągnęły wartość nawet dziesięciu milionów dolarów, zaś wartość rynku pośredników hawala, szacowana jest na dwa do pięciu miliardów dolarów rocznie39. Walka z procederem hawala trwa w Pakistanie od dawna. W 2002 roku przyjęto ustawę nakazującą pośrednikom hawala rejestrowanie przekazów. W 2003 roku utworzono Biuro Wywiadu Finansowego, które analizuje dane na temat podejrzanych transakcji. Dzięki podjętym staraniom, przekazy za pomocą pośredników hawala spadły, wzrosła zaś wartość oficjalnych przekazów bankowych40. Według szacunków Interpolu, wartość rynku hawala w Indiach wynosiła w 1998 roku sześćset osiemdziesiąt miliardów dolarów rocznie, co stanowiło około połowy ówczesnego indyjskiego PKB41. Od wczesnych lat dziewięćdziesiątych Indie starają się ograniczyć działalność pośredników hawala. W 2003 roku przyjęto ustawę dotyczącą przeciwdziałania praniu pieniędzy. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich, z uwagi na ogromną liczbę imigrantów, pochodzących głównie z Indii, Filipin i Pakistanu, proceder hawala jest szeroko rozpowszechniony. Klientami pośredników są przede wszystkim pracujący imigranci z wielu krajów świata. W 2003 roku na około pięćdziesiąt znaczących banków, przypadało około osiemdziesięciu pośredników hawala42. Od 2002 roku, rząd Zjednoczonych Emiratów Arabskich, podjął szereg starań zapobiegających procederowi hawala i praniu brudnych pieniędzy. W maju 2002 roku odbyła się w Abu Dhabi pierwsza międzynarodowa konferencja dotycząca procederu hawala. W tym samym roku, przyjęta została Abu Dhabi Declaration on Hawala43w której określono podstawowe cechy określające proceder hawala. Od 2001 do 2003 roku zanotowano 429 podejrzanych przekazów pieniężnych do Kanady, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Portugalii, Włoch i Luksemburga44. Po zamachach z 11 września 2001 roku, operująca z Dubaju, somalijska, oficjalna sieć pośredników Al Barakat znalazła się na listach organizacji terrorystycznych45. W Europie, ze względu na liczną mniejszość muzułmańską, walka z procederem hawala, trwa od dawna. Zwłaszcza w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii istnieje wielu pośredników oferujących usługi podziemnej bankowości.
Podziemna bankowość odgrywa znaczącą rolę w procederze prania brudnych pieniędzy, ponieważ środki finansowe, pochodzące z przestępstwa w danym kraju, mogą z łatwością trafić do innego państwa i tam zostać legalnie zainwestowane. Przestępcy dzięki systemowi hawala, mogą swobodnie wyprowadzić za granicę ogromne ilości pieniędzy, pozostając całkowicie niezauważonym. Środki z przestępstwa, mogą również za pomocą systemu hawala trafić do rajów podatkowych, gdzie zostaną bez zbędnych formalności wpłacone w bankach.
System hawala istnieje w wielu krajach świata, wszędzie tam, gdzie liczne są skupiska imigrantów z Bliskiego Wschodu, Indii, Pakistanu czy Filipin. Ze względu na ogromną mniejszość muzułmańską w Unii Europejskiej, walka z procederem hawala stanowi wyzwanie dla współdziałających razem służb państw członkowskich. W Polsce, wraz ze zwiększającą się liczbą imigrantów, proceder hawala będzie coraz bardziej rozpowszechniony i będzie wymagał zaangażowania wielu służb. Kodeks karny z 1997 roku surowo zakazuje finansowania terroryzmu. Artykuł 165a stwierdza iż kto gromadzi, przekazuje lub oferuje środki płatnicze, instrumenty finansowe, papiery wartościowe, wartości dewizowe, prawa majątkowe lub inne mienie ruchome lub nieruchomości w celu sfinansowania przestępstwa o charakterze terrorystycznym, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Ze względu na złożoność przestępstwa, szeroko rozbudowaną siatkę pośredników, często działania pod przykryciem legalnej działalności gospodarczej i transgraniczny charakter, udowodnienie powyższego procederu, pozostaje często niemożliwe.
Skuteczność walki z procederem hawala wymaga przede wszystkim roztropności służb specjalnych. Pośrednicy zajmujący się przekazywaniem pieniędzy w ten sposób, opracowali szereg metod i sposobów porozumiewania się, używając licznych kodów, haseł i wcześniej umówionych zwrotów, nie znanych nawet dla pracujących w służbach specjalnych analityków, posługujących się językiem arabskim czy urdu. Każda grupa zajmująca się procederem hawala posiada własne zwroty i hasła, często stanowiące idiomy i niezrozumiałe dla osób pochodzących z zewnątrz. W Polsce, proceder hawala jest słabo znany opinii publicznej. Literatura przedmiotu dotycząca prania brudnych pieniędzy i podziemnej bankowości jest niezwykle uboga, brak jest również poważnych badań na ten temat. Dla skutecznej walki z procederem hawala, konieczne wydaje się oszacowanie potencjalnej liczby osób, zaangażowanych w przekazywanie pieniędzy w ten sposób. Złożoność przestępstwa wymaga prowadzenia długotrwałego rozpoznania potencjalnych pośredników, szczegółowej analizy prowadzonej działalności gospodarczej, monitorowania prowadzonej komunikacji i częstych wyjazdów zagranicznych. Mimo iż większość pośredników hawala, nie korzysta z oficjalnego systemu bankowego46, wskazać można kilka czynników służących wytropieniu potencjalnych osób zaangażowanych w proceder. W Polsce istnieje obowiązek posiadania przez przedsiębiorcę rachunku bankowego. Typując wśród obcokrajowców, należy wziąć pod lupę znaczące depozyty, częste wpłaty i wypłaty pieniędzy, prowadzoną działalność gospodarczą, przekazywanie znacznych sum pieniędzy do dużych centrów finansowych świata na przykład do Szwajcarii, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Stanów Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii. Nie sposób, nie wytropić pośredników hawala, zwłaszcza wśród osób pochodzących z Indii czy Pakistanu, gdzie system hawala istniał na długo przed pojawieniem się oficjalnych banków i mimo wielu zakazów, jest nadal szeroko rozpowszechniony. Z uwagi na coraz bardziej liczne grupy imigrantów, pochodzące z wielu krajów, zdiagnozowanie pośredników hawala, stanowi z pewnością wyzwanie dla polskich służb.
Na koniec warto przedstawić fikcyjny opis podziemnego banku. Gerard De Villiers tak opisuje stworzonego przez siebie pośrednika hawala, kantor Al Rashid Currency Exchange, wciśnięty pomiędzy afgańską restaurację i automatyczną pralnię, nie wiele większy od szafy, znajdował się w sercu Małego Pakistanu, dzielnicy Brooklynu […] wszystkie szyldy w tej części miasta były po arabsku lub w urdu[…] na chodniku stał ochroniarz uzbrojony w strzelbę. Gulbudin Al Rashid pod przykrywką ledwie prosperującego kantoru wymiany walut kierował w rzeczywistości prowadzeniem hawali dla Al Kaidy[…] Brat Gulbuddina, Amin prowadził podobne biuro w Peszawarze[…] dwaj inni jego kuzyni działali w Dubaju i Bahrajnie[…] kantor w Peszawarze awizował transakcje e-mailem lub przez telefon, a klient na drugim końcu świata mógł podjąć sumę w dowolny sposób i wybranego dnia47.
Podsumowując należy stwierdzić iż, hawala ze względu na złożoność zjawiska, długą tradycję i istniejące w kręgach imigrantów szerokie stosunki rodzinne i osobiste, stanowi znaczący problem, trudny do wytropienia przez odpowiednie służby. System hawala znany jest na całym świecie i odgrywa znaczącą rolę w kwestii finansowania terroryzmu i prania brudnych pieniędzy i wraz ze wzrostem liczby imigrantów, będzie stanowił coraz bardziej poważne wyzwanie, zarówno dla prawodawstwa, jak też organów ścigania.
Przypisy:
[1] W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven Terroryzm, Warszawa 2011, s. 309. [2] X. Raufer Atlas Radykalnego Islamu, Warszwa 2011, s. 368. [3] The Financial Action Task Force ( ang.) FATF, (fr.) GAFI, jest międzyrządowym ciałem zrzeszającym 36 członków, w tym 34 państwa i 2 organizacje ? Komisję Europejską i Radę Współpracy Zatoki Perskiej. FATF działa pod auspicjami OECD. Szerzej: http://www.fatf-gafi.org/pages/aboutus/membersandobservers/ [4] Polska nie posiada statusu członka FATF ale jest członkiem powołanego w 1997 roku w ramach Rady Europy Komitetu Ekspertów ds. Oceny Systemów Zwalczania Procederu Prania Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu ? Moneyval, który jest członkiem stowarzyszonym w FATF. [5] FATF wydała 40 rekomendacji dotyczących prania brudnych pieniędzy i 9 dodatkowych, dotyczących postępowania państw w kwestii przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu. Patrz: M. Madej Międzynarodowa walka z terroryzmem [w] Bezpieczeństwo międzynarodowe, A. Kaniewska [red.], Warszawa 2012, s. 256. [6] Najnowsza Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. uchyliła min. dyrektywę z 2005 roku. [7] M. Madej Międzynarodowa walka z terroryzmem [w] Bezpieczeństwo międzynarodowe, A. Kaniewska [red.], Warszawa 2012, s. 256. [8] Pojęcia te są stosowane zamiennie i oznaczają ten sam system nieformalnej bankowości. [9] Abu Dhabi Declaration on Hawala May 15-16, 2002, www.centralbank.ae/pdf/amiscu/Abu-Dhabi-Declaration-on-Hawala-2002.pdf [10] M. El Qorchi The Hawala System, http://www.gdrc.org/icm/hawala.html [11] P. M. Jost, H. Singh Sandhu The Hawala Alternative Remittance System and its Role in Money Laundering, Lyon 2000, s. 5. [12] W różnych krajach, system nosi różną nazwę np. Padala (Filipiny), Hundi ( Indie), Phei Kwan ( Tajlandia), Hui Kuan (Hong Kong). [13] W powieści Tajna broń Ben Ladena G. De Villiers podaje fikcyjny opis procederu. Patrz: G. De Villiers Tajna broń Ben Ladena, Warszawa 2003 s. 99 -101. [14] Tzw. IFT ? Informal Funds Transfer [15] W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven Terroryzm, Warszawa 2011, s. 313. [16]J. Wheatley Ancient Banking, Modern Crimes: How Hawala Secretly Transfers The Finances Of Criminals And Thwarts Existing Laws [w] University of Pensylvania Journal of International Law Vol. 26:2, Filadelfia 2005, s. 358. [17] W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven Terroryzm, Warszawa 2011, s. 313. [18] P. M. Jost, H. Singh Sandhu The Hawala Alternative Remittance System and its Role in Money Laundering, Lyon 2000, s. 14. [19] W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven Terroryzm, Warszawa 2011, s. 313. [20] J. Wheatley Ancient Banking, Modern Crimes: How Hawala Secretly Transfers The Finances Of Criminals And Thwarts Existing Laws [w] University of Pensylvania Journal of International Law Vol. 26:2, Filadelfia 2005, s. 364. [21] Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 roku, zwraca uwagę na to iż pośrednicy hawala nie tylko dokonują przekazów pieniężnych, ale często oferują pełne usługi bankowe, wraz z udzielaniem pożyczek i przechowywaniem pieniędzy. Szerzej : FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013, s. 19. [22] Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 roku zwraca uwagę na to iż wielu pośredników prowadzi odpowiednie księgi, w których zapisuje przekazywane kwoty. Szerzej : FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013, s. 19. [23] P. M. Jost, H. Singh Sandhu The Hawala Alternative Remittance System and its Role in Money Laundering, Lyon 2000, s.9. [24] W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven Terroryzm, Warszawa 2011, s. 313. [25] FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013 [26] Raport FATF wprowadza szereg nowych pojęć, często nieadekwatnych i nieznanych wcześniej w badaniach nad systemem hawala. [27] tamże. [28] W. Dietl, K. Hirschmann, R. Tophoven Terroryzm, Warszawa 2011, s. 313. [29] tamże. [30] M. El Qorchi Hawala, http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2002/12/elqorchi.htm [31] http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/1175421.html [32] Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, Dz.U. 2000 Nr 116 poz. 1216. [33] M. Madej Międzynarodowa walka z terroryzmem [w] Bezpieczeństwo międzynarodowe, A. Kaniewska [red.], Warszawa 2012, s. 256. [34] FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013, s. 17. [35] P. M. Jost, H. Singh Sandhu The Hawala Alternative Remittance System and its Role in Money Laundering, Lyon 2000, s.9. [36] G. De Villiers Tajna broń Ben Ladena, Warszawa 2003 s. 100. [37] FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013 [38] FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013, s. 17-18. [39] J. Wheatley Ancient Banking, Modern Crimes: How Hawala Secretly Transfers The Finances Of Criminals And Thwarts Existing Laws [w] University of Pensylvania Journal of International Law Vol. 26:2, Filadelfia 2005, s. 366. [40] Szerzej: J. Wheatley Ancient Banking, Modern Crimes: How Hawala Secretly Transfers The Finances Of Criminals And Thwarts Existing Laws [w] University of Pensylvania Journal of International Law Vol. 26:2, Filadelfia 2005, s. 367 ? 368. [41] Tamże. [42]Patrz: R. Looney Hawala: The Terrorist?s Informal Financial Mechanism [w] Middle East Policy, Marzec 2003, s. 164 ? 166. [43]Abu Dhabi Declaration on Hawala May 15-16, 2002, www.centralbank.ae/pdf/amiscu/Abu-Dhabi-Declaration-on-Hawala-2002.pdf [44] J. Wheatley Ancient Banking, Modern Crimes: How Hawala Secretly Transfers The Finances Of Criminals And Thwarts Existing Laws [w] University of Pensylvania Journal of International Law Vol. 26:2, Filadelfia 2005, s. 356. [45] W 2012 roku wszystkie spółki Al Barakat zostały usunięte z list organizacji terrorystycznych. [46] Raport Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z 2013 roku, zwraca uwagę na to iż niektórzy pośrednicy korzystają z własnych kont bankowych i często działają jawnie lecz nielegalnie. Szerzej : FATF Report, The Role Of Hawala And Other Similar Service Providers In Money Laundering And Terrorist Financing, Paryż 2013, s. 13-20. [47] G. De Villiers Tajna broń Ben Ladena, Warszawa 2003 s. 100.
Bibliografia:
