Przewrót 9 thermidora w Konwencie
Przewrót 9 thermidora w Konwencie

Terror jakobiński (1793)

 

Jakobini (Jacobins), nazwę tę przypisano lewicowemu klubowi politycznemu działającemu w rewolucyjnej Francji. Klub powstał w 1789r.  początkowo dążąc  do utrzymania monarchii konstytucyjnej, lecz z czasem zapałał chęcią do proklamowania republiki we Francji, przy jednoczesnym stosowaniu terroru w walce z kontrrewolucją wewnętrzną. Jakobini opowiadali się  za republiką burżuazyjną, swobodą życia gospodarczego i wolnością religijną, dążyli do rozprzestrzenienia idei  rewolucyjnych na inne państwa drogą wojny. Do działaczy tego klubu należy zaliczyć M. Robespierre, A. Saint-Just, J. L. Tallien i G. A. Couthon.

Anomalie pogodowe w roku 1791 zniszczyły większość plonów. Końcem roku 1792 kryzys gospodarczy coraz bardziej się pogłębiał. Nastąpiła dezorganizacja gospodarki, inflacja pieniądza i niskie zarobki. Będący w owym czasie rząd nie miał wyboru , z jego punktu widzenia, i dopuszczał się rekwizycji zboża, a także wprowadził karty na żywność. Jednostki mające prawo posiadania kart mogły kupować określone produkty, zaś ceny tych produktów nie podlegały zmianie. Jednakże takie wyjście z ciężkiej sytuacji nie przyniosło pozytywnych efektów. Może i sam zamysł racjonowania żywności nie był zły, ale był problem z dostawą środków żywności do miasta. Ludność miast, w tym i Paryża, głodowała. Następstwem były rozruchy mające miejsce przed piekarniami. Nie mające z resztą większego sensu ze względu na problem dostawy zboża do miasta. Od przywódców sankiulotów były wyprowadzane hasła, które dotyczyły wprowadzenia maksymalnych cen i konfiskaty majątku bogatych. W związku z postawą Piotra Chaumette i jego wpływem na Konwent dnia 11 kwietnia ograniczono swobodę dysponowania majątkiem, przymusowy kurs asygnat i ogólny cennik żywności.

Kościół przekształcony w Świątynię Rozumu

Kościół przekształcony w Świątynię Rozumu

Sytuacja polityczna wewnątrz kraju była nie tyle zła co tragiczna. Rozgoryczenia panujące wśród mas społecznych nie skłoniło rządzących do poprawy sytuacji bytowej. Wręcz przeciwnie, stan trzeci był niczym, nastroje ludu zostały wykorzystane w grze politycznej. W walce między poszczególnymi ugrupowaniami politycznymi. Dochodziło to sytuacji kiedy to rozgoryczenie ludu, jedno stronnictwo kierowało przeciw drugiemu, a także rządy rewolucyjne przeciw wrogowi zewnętrznemu.  Odpowiedzialność za stan rzeczywisty w państwie była kierowana na zewnątrz, nikt nie widział problemu w wewnątrz co było błędem. Uważano że czynnik zewnętrzny działa za pomocą jednostek umieszczonych w wewnątrz tak zwanych zdrajcom wewnętrznym, czyli agentom obcych mocarstw. Przypisano im wybitne osiągnięcia, do których zaliczano trudności ekonomiczne i niepowodzenia wewnętrzne i zewnętrzne. Za zdrajców uważano tych, którzy byli nie przychylni Konwentowi i Jakobinom. Panowała atmosfera, w której wyczuwało się strach. Strach przed porażką militarną, zwycięstwem sił będących przeciw rewolucji. W pamięci pozostawały nadal groźby z Proklamacji Brunszwickiej, która miał  „(…) zakończyć anarchię we Francji, powstrzymać ataki na tron i ołtarz, przywrócić legalną władzę, dać swobodę i bezpieczeństwo królowi, których jest obecnie pozbawiony i umieścić go w pozycji umożliwiającej ponowne sprawowanie legalnej władzy, która do niego należy.” Wydarzenia mające miejsce  w Wandei, Bretanii, Lyonu, Tulony w pewnym sensie zagrzewały do walki jakobinów, dążących do utrzymania obecnego stanu faktycznego. Wszystko to było podsycane przez jakobińskie czasopisma i tylko one ponieważ od roku 1792 inne nie były dopuszczane do obiegu. Ponad to wpływ miały takie czynniki jak nędza, ambicja czy strach przed ludem. W pewnym sensie istniała opozycja. Nie wspominając już monarchistów i katolików stanowili ją żyrondyści, którzy byli przeciwni rozwojowi rewolucji. Jednakże było to stronnictwo stojące za daleko idącą autonomią. Właśnie to zadecydowało że nie znaleźli się  w Komitecie Ocalenia Publicznego z 5 kwietnia 1793r, przetrwał do 1795r. Był to faktyczny rząd Francji. Co prawda Rada wykonawcza nie skupiająca żadnej władzy w swym ręku istniała do 2 kwietnia 1794r. Przejdźmy teraz do struktur Komitetu. Składał się on z siedmiu członków, był to Georges Danton, Jean-François Delmas, Jean-Jacques Bréard, Bertrand Bar?re de Vieuzac, Pierre Joseph Cambon, Jean Antoine Debry, Louis-Bernard Grgan uyton de Morveau, Jean Baptiste Robert Lindet, Jean Baptiste Treilhard i Jean-François Delacroix.  Miał to być organ wykonawczy konwentu, rzeczywiście zastraszony przez niego parlament zatwierdzał wszystko.  Odpowiedź na zniewagę żyrondystów nastąpiła w 1793 gdy  Hébert,  a także inni radykałowie zostali na krótko aresztowani pod wpływem żyrondystów. W stronę Paryża posłane zostały pogróżki, wypowiedzią Isnarda Gdyby doszło do znieważenia Konwentu to oświadczam w imieniu całej Francji, że Paryż będzie zburzony tak, iż na brzegach Sekwany trzeba się będzie dopytywać, w którym stał miejscu.  Obawiali się oni , grożącej im zagłady, w postaci ataku ze strony skrajnej lewicy. Powyższe wydarzenia doprowadziły dnia 2 czerwca 1793 do zamachu stanu. Konwent został otoczony przez Gwardię Narodową, zażądano wydania 22 zdrajców. Aresztowano 29 członków, w tym przedstawicieli żyrondystów. Był to początek dyktatury jakobinów, choć można przyjąć określenie  rewolucji  drobnomieszczańskiej w szatach demokratycznej rewolucji.  Następstwem uzyskania przewagi w konwencie przez Jakobinów było 11 czerwca 1793 podjęcie prac nad Konstytucją roku I . W konstytucji znalazły się takie postulaty jak: zyskanie prawa wyborczego po ukończeniu 21 lat; władzę wykonawczą sprawowała Rada Wykonawcza składająca się z 24 członków; odnośnie procesu ustawodawczego, akt Ciała Prawodawczego, wybieranego na roczną kadencję, musiał być potwierdzony w drodze referendum; państwo zyskało obowiązek a obywatele prawo przejawiające się w postaci zobowiązania państwa do zapewnienia oświaty i pomocy biednym poprzez zapewnianie zajęcia bezrobotnym. Akt o najwyższej randze został poddany procedurze referendum, w którym   1 301 918 obywateli przeciw 17 410 opowiedziało się za. Miała wejść w życie po zakończeniu wojny jednakże z powodu trudnej sytuacji, w jakiej znalazła się Francja, konstytucja została zawieszona.

Egzekucja przywódców jakobińskich ? 28 lipca 1794 roku

Egzekucja przywódców jakobińskich ? 28 lipca 1794 roku

Sytuacja wewnętrzna Francji w 1793r. stawała się coraz bardziej napięta. Miały miejsce zamachy na Jakobinów. W konwencie Górale opowiedzieli się za wzmocnieniem rządów centralnych i silniejszymi środkami przymusów. Jakobini usunęli opozycje w postaci żyrondystów z Paryża, jednakże żyrondyści, którym udało się uciec nawoływali do marszu na Paryż. Marie Joseph Chalier został obalony w czasie powstania żyrondystów i rojalistów w Lyonie, następnie aresztowany, osądzony i stracony. Konwent Narodowy śmiercią Marie Joseph Chalier?a  został zmuszony do podjęcia represji przeciw  miastu. W takim kierunku rozwoju rzeczy istotne znaczenie miały dwie instytucja. Komitet Ocalenia Publicznego i Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego. Komitet Ocalnia Publicznego sprawował najwyższą władzę podczas wojny, pokoju i zwalczaniu kontrewolucji, mianował generałów i ministrów. Komitet Bezpieczeństwa Powszechnego był podporządkowany Komitetowi Ocalenia Publicznego, jednakże jego kompetencje w dość istotnym zakresie zazębiały się z kompetencjami Komitetu Ocalenia Publicznego co prowadziło do sporów kompetencyjnych. Przestępcy polityczni byli sądzeni, w przyspieszonym trybie, przez Trybunał Rewolucyjny, a na prowincjach funkcjonowały specjalne komisje. Powyższy aparat administracyjny działał przede wszystkim na zasadzie terroru. Na prowincje wysyłał swych przedstawicieli wyposażonych w kompetencje do wykonywania kary śmierci.  Na podstawie uchwalonego 17 września prawa o podejrzanych, przeciwnicy rewolucji byli poddawani okrutnym represją. Każdy był zobowiązany do posiadania świadectwa pozytywnego stosunku do republiki. Tych, których uznawano za podejrzanych byli pozbawieni możliwości zyskania takiego świadectwa co skutkowało karą śmierci bądź pozbawienia wolności. Odzwierciedleniem wydarzeń mających miejsce w centrum kraju były również prowincje, gdzie wysłannicy Konwentu w sposób okrutny traktowali jednostki nie przychylne republice.  Ludność  gilotynowano, topiono, rozstrzeliwano, a także zapędzano w  wąskie uliczki i strzelano do tłumu z kul armatnich. Po powstaniu żyrondystów i rojalistów w Lyonie, miasto zostało zdobyte. Wydano dekret nakazujący zburzenie miasta, a jego nazwę skreślono z listy miast republiki. Rozpoczęto gwałtowną walkę z kościołem. Postępowe zabytki ciemnoty zmieniano na świątynie rozumu. Obrazy, posągi, groby królewskie, a zatem wszystko co stanowiło zabytek okresu barbarzyństwa zostało niszczone.  Tak gwałtowne zmiany przykuły uwagę ugrupowania z Dantonem na czele oraz grupę Robespierre?a.  Panowało przekonanie, że tak radykalne postępowanie zraża do siebie społeczeństwo ,  w większości katolickie, do Konwentu. Hebertyści i odłam sankiulotów zwanych wściekłymi wysunęli postulaty dotyczące podatku progresywnego i utrzymania maksymalnych cen. Ugrupowanie Hebertystów zostało rozbite pod pretekstem zarzucanego im  prowokatorstwa, dechrystianizacji i szpiegostwa. Ostatecznie z Hebertystami rozprawiono się po nieudanym powstaniu ludowym w Paryżu z dnia 4 marca 1794r. Klub sankiulotów po stracie głównych przywódców nie miał podstaw do swego istnienia. W te wydarzenia powiązany został Klub Kordelierów,  który po części został opanowany przez Hebertystów i w związku z tym rozbity.

François de Charette ? przywódca buntu w Wandei

François de Charette ? przywódca buntu w Wandei

U władzy utrzymali się jakobini, a raczej wewnętrznie rozdarty klub pomiędzy dantonystów i robespierrystów. Danton uważał, że sprzeciwiał się dalszemu terrorowi uznając go za zbędny. Propagował  zniesienie maksimum cen na żywność i zlikwidowanie utrudnień dla handlu i przemysłu. Jednakże jego postulat nie zostały zaakceptowane przez lud Paryża przez co ułatwiło to Robespierre aresztowanie i zgilotynowanie Dantona 16 germinala. Robespierre po obaleniu opozycji, w postaci skrajnych herbertystów i umiarkowanych dantonistów, w kwietniu 1794r. przybrał tytuł dyktatora. Robespierre wyznawał pogląd, iż państwo i religia to jedność  i jedno bez drugiego istnieć nie może. Co za tym idzie, nasuwało się pytanie jak pojednać masy ludu z rewolucją? Odpowiedzią była religia. Jednakże kościół, zarówno konstytucyjny jak i nie konstytucyjny był podborą dla kontrrewolucji. W związku tym został wydany dekret i wprowadzono kult Najwyższej istoty i postulat nieśmiertelności duszy. Polityka Robespierre?a utrzymywała  środki przeciw bogaceniu się , również nie było końca terroru i samej rewolucji co wynikało z przekonania dyktatora że rewolucja się nie skończyła i nadal jej zagrażają elementy monarchistyczne. Z upływem czasu jego rządy spotykały się  opozycją, szczególnie z burżuazji francuskiej dla której dotkliwe były ograniczenia wprowadzone w dziedzinie handlu. W konwencie zawiązała się opozycja, w której skład weszli dawni herbertyści i dantyści. Dnia 9 thermidora w konwencie mowa Saint Juste?a została przerwana a samego Robespierre?a nie dopuszczono do zabrania głosu. Wśród zgiełku i ogólnego zamieszania zostało ustanowione aresztowanie Robespierre?a. Doszło do zamieszek i uwolnienia dyktatora, którego następnego dnia aresztowano ponownie a 29 lipca został zgilotynowany.

Bibliografia :

Mieczysław Żywczyński. Historia Powszechna 1789-1870. Warszawa 1965. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Źródło fot.: Wikimedia Commons

Student Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji ( kierunek ? Prawo). Interesuje się historią, a szczególnie starożytnością, która dała początek cywilizacji. Ponadto militarystyką, botaniką, polityką międzynarodową oraz aktualnymi wydarzeniami politycznymi i gospodarczymi, a także bezpieczeństwem międzynarodowym.