W 1926 r. Benito Mussolini przejął faktyczną władzę we Włoszech. Wiązało się to z rozwojem militaryzmu, a więc zwiększeniem liczebności sił zbrojnych, w tym floty. Postanowiono więc o budowie nowych okrętów liniowych, które miały zapewnić dominację, lub chociaż umożliwić równorzędną rywalizację z innymi potęgami Morza Śródziemnego ? Wielką Brytanią i Francją. Takich celów nie mogły spełnić starzejące się pancerniki typu Conte di Cavour i Caio Duilio. Poważną przeszkodę w realizacji tego planu stanowił traktat waszyngtoński podpisany w 1922 r. Zawierał on między innymi ograniczenia wielkości flot wojennych poszczególnych państw liczących się na arenie międzynarodowej ? Włochom, chociaż były państwem należącym do zwycięskiego obozu ententy, traktat zezwalał na budowę pancerników i krążowników liniowych o łącznym tonażu 178 tysięcy ton, z czego 70 tysięcy ton miały stanowić pancerniki.
Aby wykorzystać ten limit Włosi zaplanowali 4 warianty budowanych okrętów : – początkowo miały to być 4 mniejsze jednostki o wyporności 18 000 ton (czyli mniej więcej takiej samej co w przypadku niemieckich krążowników typu Admiral Hipper) z działami 343 mm. – kolejna opcja zakładała budowę trzech okrętów o wyporności standardowej* 23 000 ton i pełnej** 27 000 ton, uzbrojonych w działa 381 mm lub 406 mm – gdy Francuzi rozpoczęli budowę dwóch pancerników typu ?Dunkerque?, uzbrojonych w 8 dział 330 mm, opracowano trzeci projekt jednostki o wyporności 26,5 tysięcy ton, uzbrojonej w 8 dział 343 mm. Jak widać, aby dotrzymać postanowień traktatu waszyngtońskiego, Włosi mogliby zbudować maksymalnie dwie jednostki tego typu.
Pancernik typu Vittorio Veneto / Autor: D. Orlović, źródło: Wikimedia
Ostatecznie zdecydowano się na budowę dwóch jednostek o wyporności po 35 tysięcy ton, uzbrojonych w działa 343 mm lub 406 mm. Zakładano, że zasięg okrętu pozwoli na dotarcie do dowolnego miejsca na Morzu Śródziemnym i powrót do bazy. Opancerzenie miało chronić przed pociskami 381-406 mm z odległości 18,5-27,5 km. Przewidywano zamontowanie systemu biernej ochrony przeciwtorpedowej Pugliese***. Pracami nad projektem jednostki prowadził gen. Inż. Umberto Pugliese. Już w początkowej fazie projektu uznano, że niemożliwe jest utrzymanie tej wymagającej charakterystyki w zgodzie z ograniczeniami traktatowymi dotyczącymi wyporności, dlatego Włosi po prostu zataili informację o prawdziwej wyporności okrętu.
28 X 1934 r. w Trieście rozpoczęto budowę pierwszej jednostki, nazwanej ?Vittorio Veneto?, na cześć zwycięskiej bitwy, którą Włosi stoczyli (z pomocą Wielkiej Brytanii, Francji i USA) z Austro-Węgrami, bitwa przypieczętowała los habsburskiej monarchii i sytuacji na froncie włoskim. Tego samego dnia rozpoczęto budowę bliźniaczego okrętu ? ?Littorio?. Kiedy przestały obowiązywać limity zbrojeń zaplanowano budowę dwóch kolejnych jednostek ? ?Romy? i ?Impero?. Nowe okrety zaprojektowano bardzo starannie, a ich jedynym mankamentem zdawał się być niewielki zasięg ? 4000 mil przy prędkości 16 węzłów ( dla porównania, brytyjski HMS ?Nelson? miał zasięg 14 300 mil przy prędkości 12 węzłów, Niemiecki ?Tirpitz? 10 200 mil przy prędkości 16 węzłów, amerykański USS ?South Dakota? 15 000 mil przy prędkości 15 węzłów, nawet japoński ?superpancernik? – ?Yamato? miał zasięg rzędu 7200 mil przy prędkości 16 węzłów). Na jego korzyść przemawiały: – uzbrojenie: włoskie działa 381 mm o donośności 42,8 km przewyższały zasięgiem brytyjskie (32 km) i niemieckie (36,2 km). Oprócz artylerii głównej ( 9 dział 381 mm), okręt posiadał liczną artylerię średnią (12 dział 152 mm) i przeciwlotniczą (12 dział 90 mm, 20 dział 37 mm, 20 działek 20 mm). Wyposażenie dodatkowe stanowiły 3 wodnosamoloty IMAM Ro.43 , które zastąpiono później myśliwcami Re.2000. W 1942 r. dodano 4 działa 120 mm i 8-12 działek 20 mm (w zależności od okrętu), – opancerzenie. Burty między linią wodną a pokładem górnym miały grubość 350 mm (w przypadku brytyjskiego ?Warspite? to 279 mm, a niemieckiego Tirpitza 220 mm). Za pancerzem głównym, w odległości 2 metrów, znajdował się drugi pancerz grubości 36 mm, a jeszcze dalej ? kolejna warstwa opancerzenia o grubości 24 mm. Opancerzenie górnego pokładu miało grubość 70 mm ( w ?Warspite? do 51 mm). Co ciekawe ? pancerz pod linią wodną liczył zaledwie 40 mm. Był początkowo nachylony prostopadle do burty, następnie zaginał się, tworząc półokrąg i dochodził do dna. Tam też znajdował się system Pugliese ***.
Prezentacja 3D pancernika RM Roma, typu Vittorio Veneto / Autor: cbhierro, źródło: Wikimedia
Zbudowano łącznie 4 okręty typu ?Vittorio Veneto? ? ?Vittorio Veneto?, ?Littorio?, ?Roma? i ?Impero?.
