Admirał C. i K. floty wojennej Juliusz Ripper, rodem z Podgórza

Historycy marynarki austro-węgierskiej uznają go za jednego z najznamienitszych admirałów w jej dziejach. Jeśli chodzi o rangę swoich dokonań na polu zbrojeń morskich, to nie miał sobie równego wśród Polaków służących we flotach państw zaborczych, a jego pozycja pozostanie już niezagrożona w historii konfliktów i zbrojeń morskich. Żaden Polak, ani wcześniej, ani potem, nie był dowódcą głównej eskadry floty, nie posiadał funkcji prezesa Komitetu Technicznego Marynarki i nie dosłużył się stopnia pełnego admirała w marynarce wojennej, która miała pozycję uznawaną w świecie wielkich mocarstw.

Dla drogiej Katarzyny

Odbudowa państwowości i nieśmiałe próby utworzenia floty wojennej, otworzyły Polakom służącym w c.k. flocie drogę do służby pod biało-czerwoną banderą. Ponieważ w roku 1918, po rozpadzie monarchii, większość z nich, dzięki energicznym staraniom Nowotnego¹ i Petelenza,  stosunkowo szybko pojawiła się w Warszawie, w przeciwieństwie do znacznie liczniejszych byłych oficerów z marynarki rosyjskiej, którzy musieli przedzierać się samodzielnie do ojczyzny przez ogarniętą wojną domową Rosję, oni właśnie stali zaczynem kadry morskiej II Rzeczypospolitej.

Jan Rydel, autor wartościowej monografii W służbie Cesarza i Króla. Generałowie i Admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918 (Kraków 2001), sugeruje że największy procentowo udział Polaków w marynarce wojennej na szczeblach oficerskich miał miejsce pod koniec XIX stulecia. Wiązać się to mogło zarówno z wysokimi wymaganiami stawianymi w szkole oficerskiej (Akademii Marynarki Wojennej w Fiume), jak też rozbudową floty, co powodowało liczniejszy do niej nabór, przy stosunkowo stałej liczbie zaciągających się na morze Polaków.
Spośród przedstawicieli pierwszego polskiego pokolenia w c.k. flocie trzech z nich zrobiło wielkie, admiralskie kariery (Juliusz Ripper, Mieczysław Pietruski, Louis Wawel.).

Juliusz Ripper w 1902 r. Źródło: wikimedia.org

Juliusz von Ripper (1847-1914) był synem przedsiębiorcy, który już po jego urodzeniu nabył majątek ziemski. Kariera takich ludzi jak Ripper, Mieczysław Pietruski, czy Louis de Wawel nie była z pewnością odosobnionym przypadkiem. W biografii rodziny Louisów jest zapis, że przyszły admirał poszedł do szkoły morskiej w związku z ustawicznymi kłopotami wychowawczymi i że był to sposób na jemu podobnych rozpowszechniony wśród mieszczan galicyjskich. Szkoła morska była uważana wśród rodzin mieszczańskich za doskonałą karierę w przypadku niesfornego, żądnego kontaktu ze światem syna – tak do marynarki trafił Ripper, który wyfrunął z domu do Fiume dość wcześnie, miał niespełna 15 lat. Wstąpił do floty w roku 1861 i w trzy lata później wziął udział w wojnie z Danią na pokładzie okrętu liniowego Kaiser w operacji przeciwko wyspom północno-fryzyjskim.

W roku 1869 został mianowany na pierwszy ówczesny stopień oficerski – czasem tłumaczony w literaturze jako chorąży (Linienschiffsfähnrich.).  W roku 1878 awansowany do stopnia porucznika (Linienschiffsleutnant 2. Classe), natomiast w roku 1880 otrzymał stopień kapitana (Linienschiffsleutnat 1. Classe.).

Czasy von Sternecka (Szef Departamentu Marynarki Ministerstwa Wojny 1883-1897) zakończyły zastój w budownictwie okrętowym². Admirał trafnie zauważał, że w związku z lawiną wynalazków i nowinek technicznych trzeba zmienić dotychczasowe kierunki rozwoju, dlatego w nowym programie rozbudowy sił morskich zakładał konieczność ich powiększania poprzez budowę jak największej liczby nowoczesnych okrętów. Wraz z doskonaleniem takich broni, jak torpedy i miny morskie, mniejsze floty miał szanse dokonania skoku jakościowego i zmniejszenia dystansu dziejącego je od silniejszych przeciwników. Okręty minowe, czy też torpedowce były nie tylko zdecydowanie tańsze w budowie od wielkich okrętów, ale też skuteczne w walce z nimi. Dlatego też we wszystkich ówczesnych flotach notuje się zdecydowany wzrost liczebności mniejszych okrętów, głównie torpedowców. Pojawiają się też jednostki przeznaczone do ich zwalczania. Były równie zwinne, szybkie i uzbrojone w torpedy, a ich głównym przeznaczeniem była osłona pancerników przed atakami torpedowców. Stąd też pierwotna ich nazwa – kontrtorpedowce.
Te dwie nowe klasy okrętów wojennych zburzyły dotychczasową strukturę flot wojennych. Admirał Sterneck doskonale wyczuwał nowe kierunki rozwoju sił morskich.

Okręty torpedowe zamówiono w niemieckiej stoczni w Elblągu, gdzie w latach 1887-1888 powstały trzy jednostki: Meteor, Blitz i Komet oraz w angielskiej stoczni Yarrow, gdzie w latach 1888-1889 ukończono nieco większy od poprzedników Planet. Wzorując się na tym ostatnim, stocznia w Trieście zbudowała w latach 1889-1890 kolejną jednostkę – Trabant. W latach 1884-1891 szeregi floty powiększyło 29 mniejszych torpedowców, co wraz z jednostkami, które powstawały w czasach von Pöcka (Szef Departamentu Marynarki Ministerstwa Wojny 1872-1883), pozwoliło nie tylko na sformowanie flotylli torpedowców, lecz także uczyniło ją znaczącą siłą uderzeniową. Ostatni w tej klasie okręt (TB nr XXXIX), oznaczony, tak jak i poprzednie, rzymską cyfrą był gotowy w 1890 r.
Za czasów adm. von Sternecka, równolegle z budową małych torpedowców II klasy, oznaczanych najpierw cyframi rzymskimi, a następnie arabskimi, rozpoczęto budowę małych torpedowców przybrzeżnych, którym nadawano już nazwy. Były to typy Adler, Falke, Sperber i Elster. Łącznie w latach 1885-1891 powstały 22 okręty tej klasy. W latach 1897-1899 zbudowano następnie, nieco większe torpedowce typu Kigó (cztery jednostki), a w latach 1895-1896 dalsze dwa: Viper i Natter. W latach 1892-1896 flota powiększyła się o dwa krążowniki torpedowe Satellit i Magnet.

Przedstawiając nawet w krótkim zarysie historię rozwoju broni torpedowej marynarki austro-węgierskiej, nie można pominąć ogromnej roli, jaką odegrał w niej Polak, przyszły admirał Juliusz Ripper³. W trakcie długiej służby w marynarce wyróżnił się niezwykle aktywną działalnością w dziedzinie rozwoju broni torpedowej i budowy okrętów podwodnych. Pełniąc liczne funkcje, od instruktora do przewodniczącego komisji odbiorczej budowanych torpedowców, stał się wkrótce wybitnym i uznanym autorytetem. Był dowódcą wielu okrętów, m.in. kanonierki torpedowej Planet. Stworzył kadrę młodych i pełnych zapału oficerów, specjalistów i entuzjastów nowej broni, oraz dobrze wyszkolonych marynarzy, torpedystów.

SMS Kaiserin und Königin Maria Theresia. Wygląd po wejściu do służby, z masztami bojowymi i w „wiktoriańskim” malowaniu. Źródło: wikimedia.org

Bardzo dobrze znał się także na innych dziedzinach służby morskiej. Zdobywał wszechstronnie wiedzę kończąc nadprogramowo kurs nurków, podnoszenia wraków, fotograficzny dla oficerów. Rzecz charakterystyczna: w roku 1887 został już członkiem stowarzyszenia techniczno-lotniczego (Flugtechnische Verein.). W roku 1889 otrzymał nominację do stopnia komandora podporucznika (Korvettenkapitän.).
Okazał się wybijającym oficerem liniowym; renomę zdobytą jako dowódca pierwszych c.k. torpedowców ugruntował przeprowadzając w 1892 r. korwetę Fasana do Japonii podczas wielkiego tajfunu.

Skierowany do Departamentu Marynarki Cesarsko-Królewskiego Ministerstwa Wojny (Marinesektion der Kriegsministerium) był m.in. szefem kancelarii operacyjnej. Kolejno jako kierownik czterech oddziałów (referaty morsko-techniczny i administracyjny, kadłubowy, mechaniczny i uzbrojenia.). Był naczelnikiem II. grupy do spraw technicznych, a potem szefem Biura Operacyjnego, odpowiedzialnego za działalność marynarki w czasie pokoju i wojny.

Nobilitowany w roku 1894⁴, został dowódcą krążownika pancernego Kaiserin und Königin Maria Theresia, z którym pełnił z dyplomatycznym talentem służbę obserwacyjną podczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej (1898 r.) na wodach Indii Zachodnich (Karaiby.). Bitwa pod Santiago de Cuba (03 VII 1898) zakończona zniszczeniem hiszpańskiej eskadry karaibskiej, zaznaczyła się w historii wojen morskich jednym z najbardziej spektakularnych i totalnych zwycięstw na morzu, kończąc zbrojną obecność Hiszpanii w Ameryce Środkowej. W jej trakcie dowódca amerykańskiego pancernika USS Indiana (BB-1) – kmdr. Henry Taylor, widząc, że i tak nie zdoła doścignąć jednego z uciekających okrętów hiszpańskich, zawrócił pod Santiago na kilku minut przed godziną 11.00. Mijający go krążownik pancerny USS New York (ACR-2) otrzymał zadanie uniemożliwienia opuszczenia portu innym jednostkom hiszpańskim. Około godz. 12.40 z pokładu Indiany zauważono zbliżający się od południowego-zachodu nieznany okręt wojenny. Początkowo Amerykanie sądzili, że oto zbliża się do Santiago hiszpańska eskadra posiłkowa kontradm. Camary, wkrótce jednak okazało się, że nadpływającą jednostką jest austro-węgierski krążownik pancerny Kaiserin und Königin Maria Theresia (dowodził nim kmdr. Juliusz Franciszek Ripper), który miał za zadanie ewakuować około 80 obywateli niemieckich i austriackich przebywających w Santiago. Po wyjaśnieniu sytuacji pancernik Indiana zajął swą dawną pozycję i kontynuował blokadę Santiago.

W rok później mianowano go zarządzającym Arsenałem w Poli. Kontradmirał od roku 1901, został kolejno dowódcą eskadry i 1. Dywizjonu Pancerników, a później komendantem portu i bazy w Poli. Był dowódcą międzynarodowej eskadry, nadzorującej w roku 1905 wybrzeża Krety, na której wybuchło powstanie przeciwko panowaniu tureckiemu w okresie kryzysu wywołanego sprawą niezawisłości Krety⁵.

Alesander Kircher (1867-1939) – SMS Sankt Georg. W chwili wybuchu I wojny światowej największy i najnowocześniejszy krążownik pancerny floty Austro-Węgier, okręt flagowy Floty Krążowników. Zbudowany przez stocznię „Arsenal” w Poli, jako półbliźniak Kaisera Karla VI. W 1906 r. , tuż po wejściu do służby, został jednostką flagową podczas demonstracji u wybrzeży Krety (połączonymi flotami mocarstw dowodził wiceadm. Juliusz von Ripper.). Międzynarodowa eskadra, w dniach od 26 listopada do 17 grudnia 1905 r. dokonała demonstracji siły wobec Turcji, wysadzając oddziały na wyspach Mytilene i Lemnos. W 1907 r. odwiedził Stany Zjednoczone z okazji jubileuszu 300-lecia kolonii Jamestown w Wirginii; w organizowanych z tej okazji zawodach osady krążownika zajęły dwukrotnie pierwsze miejsce w regatach żaglowych oraz drugie i trzecie miejsce w zawodach wioślarskich, a następnie uczestniczył w uroczystościach zaślubin greckiego księcia Jerzego. W roku 1912, podczas I wojny bałkańskiej, uczestniczył w eskadrze międzynarodowej wypełniając misje pacyfikacyjne. W 1913 r. brał udział w międzynarodowej demonstracji siły przeciw Czarnogórze, usiłującej zająć albański port Skutari ? między 18 sierpnia a 7 listopada, w ramach międzynarodowej eskadry, blokował ujście rzeki Bojany. Najaktywniejszy z dużych okrętów pancernych c.k. floty, od marca 1918 r. pełnił rolę okrętu sztabowego w Cattaro, a 6 kwietnia został przeklasyfikowany na okręt – bazę okrętów podwodnych.
Wyporność standardowa – 7407 t; pełna – 8199 t.
Prędkość: 22,1 w.
Zasięg: 4500 Mm/10 w.
Opancerzenie: pb – 210 mm, pp – 60 mm, pag – 240 mm. pwd – 200 mm.
Uzbrojenie: 2×240 mm/L40 (2×1), 5×190 mm/L42 (5×1), 9×66 mm/L45, 8×47 mm/L44, 2 x 47 mm/L33, 2 ckm 8 mm, 2×66 mm/L18 (desantowe), 2 wt 450 mm.
Załoga: 32 oficerów i 589 marynarzy.
Źródło: almissa.com

Mianowany 1 listopada 1911 r. pełnym admirałem, w początku lutego 1913 r. przeszedł w stan nieczynny, zmarł w Wiedniu na krótko przed wybuchem Wielkiej Wojny. Uchodził za najwybitniejszego taktyka we flocie austro węgierskiej.

Był kimś w rodzaju admirała T?g? c.k. floty; człowiekiem, który jako dowódca floty, poprzez swą brawurową odwagę, nadałby wojnie na Adriatyku w latach 1914-1918 odmienny charakter⁶.

? P. Wieczorkiewicz – Spod bandery czerwono-biało-czerwonej pod biało-czerwoną, [w:] K. Csonkaréti ? Marynarka Wojenna Austro-Węgier w I Wojnie Światowej 1914-1918, Kraków 2004, s. 259.

Opis wskazuje również na swoiste pokrewieństwo duchowe z adm. Fisherem⁷.

Admirał Juliusz Franciszek Ripper. Źródło: podgórze.pl

Warto podkreślić, że Ripper z racji swych zdolności przełamał niepisaną barierę, która zamykała Polakom drogę do najwyższych stanowisk w siłach zbrojnych⁸. Wypada w tym miejscu nadmienić, iż jego młodszy, przyrodni brat Adam Ripper (1853-1905) doszedł w c.k. armii do rangi generała audytora. Po rozpadzie monarchii pozostał na stałe w Wiedniu, gdzie zmarł.
Nigdy nie wyrzekł się swojej polskości. Ripper m.in. przyczynił się do morskiej kariery Józefa Conrada-Korzeniowskiego. Pomimo ów faktów, admirał Juliusz Ripper, krakowianin, nie posiada w swoim rodzinnym mieście żadnej tablicy pamiątkowej, nie mówiąc już o uwiecznieniu nazwą ulicy choćby w jednej z rozrastających się dzielnic Podgórza, skąd pochodził.

Polacy w dziejach c.k. floty wojennej odegrali rolę co prawda drugoplanową, ale dostrzegalną. Można by zacząć od admirała Stanisława Pietruskiego, wspomnianego już Juliusza Rippera i Napoleona Louis Wawela, średni korpus oficerów marynarki reprezentowany przez Bogumiła Nowotnego i Stanisława Witkowskiego i dużą grupę młodszych oficerów, którzy wykazali się przy budowie Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1918-1939, a potem w czasie II WŚ (np. Tadeusz Podjazd-Morgenstern, Karol Trzaska Durski czy dowódca ORP Garland w konwojach arktycznych – kmdr. Henryk Eibel).

Wielu jednak zostało po 1919 roku przeniesionych do cywila; między innymi oficerowie z okrętów podwodnych Zdenko Knoetgen i Hugo Pistel (był zastępcą von Trappa⁹), Czesław Petelenz, no i oczywiście sam Bogumił Nowotny. Jedynym, który zrobił karierę w MW Rzeczypospolitej był szef Sztabu Kierownictwa Marynarki Wojennej Karol Korytowski.

Odznaczenia

? Wielki Komandor Orderu Żelaznej Korony I Klasy  (Austro-Węgry)
? Kawaler Wielkiego Krzyża Austriacko-Cesarskiego Orderu Leopolda (Austro-Węgry)
? Krzyż Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)

Odznaczony, poza wymienionymi, licznymi orderami zagranicznymi.

SMS Kaiserin und Königin Maria Theresia. Pierwszy krążownik pancerny we flocie Asutro-Węgier stanowiący konstrukcyjne rozwinięcie okrętów typu Kaiserin Elisabeth. Plany opracowano na podstawie konkursu w którym uczestniczyło 5 brytyjskich stoczni. Zbudowany przez stocznię „Stabilimento Tecnico Triestino.” Początkowo uzbrojony w 2 działa 240 mm. Reprezentował Austro-Węgry na uroczystościach otwarcia Kanału Cesarza Wilhelma (Kanału Kilońskiego) oraz brał udział w międzynarodowej eskadrze prowadzącej demonstrację na wodach koło Krety (1896-1897.). Podczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej (1898) stacjonował w Indiach Zachodnich. W 1900 r. został detaszowany na Daleki Wschód i jego załoga wzięła udział w tłumieniu powstania tzw. bokserów i obronie dzielnicy dyplomatycznej w Pekinie. Krążownik powrócił do Poli 12 grudnia 1902 r. W latach 1909-1910 gruntownie zmodernizowany i przezbrojony (działa Kruppa zastąpiono armatami rodzimego koncernu Škoda), co wiązało się ze zmianą sylwetki, służył dalej jako jednostka szkolna. Po wybuchu wojny stacjonował w Sebenico jako okręt obrony wybrzeża. 31 stycznia 1917 r. odholowany do Pol, rozbrojony tego samego dnia i przekształcony na hulk dla załóg niemieckich okrętów podwodnych. Artylerię krążownika przeniesiono na front włoski.
Wyporność: standardowa – 5247 t; pełna – 6122 t.
Prędkość: 19,3 w.
Zasięg: 3540 Mm/10 w.
Opancerzenie: pb – 100 mm, pp – 38-57 mm, pag i pwd – 100 mm.
Uzbrojenie: 2×190 mm/L42, 8×150 mm/L35, 12×47 mm/L44 Škoda, 2×47 mm/L33 Hotchkiss, 4×37 mm Vickers, 4 wt 450 mm, 2×66 mm/L18 (desantowe.).
Załoga: 32 oficerów i 443 marynarzy.
Źródło: wikimedia.org

Stopnie oficerskie w c.k. flocie według stanu na rok 1914 i ich polskie odpowiedniki.

Oficerowie flagowi

? Grossadmiral* ? Admirał floty

? Admiral ? Admirał

? Vizeadmiral ? Wiceadmirał

? Kontreadmiral ? Kontradmirał

Oficerowie starsi

? Linienschiffskapitän ? Komandor

? Fregattenkapitän ? Komandor porucznik

? Korvettenkapitän ? Komandor podporucznik

Oficerowie młodsi

? Linienschiffsleutnant ? Kapitan marynarki

? Fregattenleutnant ? Porucznik marynarki / Podporucznik marynarki

Podchorążowie

? Seefähnrich ? Podchorąży marynarki

? Seekadett – Kadet

* Stopień wprowadzony w 1915 r.

>>> Czytaj także: Austro-węgierska Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine A.D. 1914 <<<<

¹ Bogumił Franciszek Nowotny (1872-1960.). Urodził się w rodzinie wyższego urzędnika, młodszy brat Adama, generała austriackiego i gen. dyw. WP, przed wojną m.in. komendant wojskowy poselstwa Austro-Węgier w Pekinie, dowódca półflotylli torpedowców i krążownika torpedowego Trabant. Od lipca 1914 r. dowodził przez trzy lata z wielkim powodzeniem kontrtorpedowcem SMS Scharfschütze. Mianowany kmdr. por. w roku 1918 przez pewien czas sprawował dowództwo pancernika (predrednota) Erzherzog Karl. W czerwcu zwolniony ze służby i oddany do dyspozycji Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego, w październiku został delegowany rozkazem ministra wojny gen. Tadeusza Rozwadowskiego do Wiednia, w celu zbadania możliwości objęcia okrętów austro-węgierskich. Po fiasku misji przejmował żeglugę wiślaną z rąk Niemców. Inicjator utworzenia i pierwszy szef Sekcji Morskiej Ministerstwa Spraw Wojskowych Polski Niepodległej, którą to funkcję sprawował w stopniu pułkownika marynarki (po weryfikacji komandora) do czerwca 1919 r. W rok później współzałożyciel i dyrektor Towarzystwa Żeglugowego „Sarmacja”, jednej z pierwszych polskich spółek armatorskich, po jego bankructwie w roku 1926 wycofał się z życia publicznego. Bezskutecznie ubiegał się o weryfikację w stopniu kontradmirała. Od roku 1934 mieszkał we Włoszech. Autor wspomnień dotyczących służby w c.k. flocie (Dreiunddreissig Monate Kriegsfahrten mit S.M.S. Scharfschütze, 1919) oraz rękopiśmiennych, obejmujących także lata późniejsze, których fragmenty drukowano pośmiertnie w periodykach polskich. Ich polskie wydanie przygotowało wydawnictwo Finna (Wspomnienia, Gdańsk 2006.).

² Bohater bitwy pod Lissą (20 VII 1866) von Sterneck, a następnie adm. Montecuccoli, stojący przez dziesięć lat na czele Departamentu Marynarki w Ministerstwie Wojny, stworzyli z floty austro-węgierskiej niewielki, ale na miarę posiadanych środków bardzo sprawny instrument bojowy.

³ Można zatem stwierdzić, że na przełomie XIX i XX w. flota torpedowców marynarki austro-węgierskiej była imponująca. Oprócz 7 kanonierek torpedowych, których budowę ostatecznie zarzucono, liczyła ona aż 32 torpedowce zaliczane do klasy I, 31 torpedowców klasy II i zaledwie 7 przestarzałych już jednostek zaliczanych do klasy III. Z całkowitej liczby 67 torpedowców figurujących w „Almanachu” z 1900 r. połowę stanowiły duże i nowoczesne okręty. Ciągle jednak miały one ograniczony zasięg i nadawały się raczej do działań w strefie przybrzeżnej. Nowe jednostki pojawiły się dopiero w XX stuleciu. W 1912 r. większość torpedowców przeklasyfikowano na trałowce (Minensuchboote.).

⁴ Otrzymał nominację do stopnia komandora porucznika (Fregattenkapitän.). W roku 1894 został przez cesarza wyniesiony do stanu szlacheckiego. W listopadzie 1895 r. mianowany do stopnia komandora (Linieschiffskapitän.).

⁵ Wojna kreteńska (1897 r.) została przez Grecję sromotnie przegrana. Zgoła inaczej przedstawiały się jednak plany polityczne wielkich mocarstw. Wielka Brytania, Francja i Rosja skłonne były bowiem uznać status quo ante – to znaczy powstrzymać postęp wojsk Osmana Paszy i jednocześnie zapewnić Kreteńczykom prawa polityczne. Pod ich więc naciskiem Turcja musiała przystać kolejno i na rozejm, i – w grudniu 1897 r. – na traktat pokojowy. Sułtan Abdülhamid II uznawał w nim autonomię Krety, której namiestnikiem miał zostać jeden z greckich książąt. Stwarzało to oczywiście w dalszej przyszłości przesłanki do połączenia wyspy z macierzą.
Pierwszą próbę w tym kierunku podjęto w 1905 r., ale niepokoje na Krecie zostały skutecznie spacyfikowane dzięki zdecydowanym działaniom międzynarodowych sił morskich, dowodzonych przez austriackiego wiceadmirała Juliusza Rippera. Ostatecznie przyłączono ją do Grecji w 1913 r., po klęsce jaką poniosło Imperium Osmańskie w I wojnie bałkańskiej (1912-1913 r.).

⁶ Adm. (???? Kaigun Taish?) Heihachir? T?g? (1848-1934) błyskotliwie dowodził flotą japońską w zwycięskiej wojnie z Rosją w latach 1904-1905.

⁷ Adm. John Arbuthnot Fisher (1841-1920) – „człowiek-instytucja” w Admiralicji, reorganizator Royal Navy. John Fisher, nazywany przez marynarzy, których warunki życia tak bardzo poprawił, „Jacky”, wstąpił do Royal Navy w 1854 r. Podczas swojej kariery jako instruktor w szkole artyleryjskiej, szef sił torpedowych, dyrektor Departamentu Uzbrojenia, dowódca Floty Śródziemnomorskiej i drugi lord morski (do spraw personalnych) okazywał wielkie zainteresowanie nowoczesnymi technologiami i reformami. Był rzecznikiem edukacji technicznej, artylerii dalekiego zasięgu, rozwoju kontrtorpedowców i okrętów podwodnych, lotnictwa i zmiany paliwa we flocie z węgla na ropę. Jako pierwszy lord morski wprowadził rewolucyjne zmiany w Royal Navy, znacznie poprawiając jej gotowość do wojny. Wspierał swoich protegowanych i był bezlitosny wobec sceptyków, co budziło sprzeciw współpracowników i zmusiło go do odejścia z urzędu w 1910 r. Wrócił na to stanowisko na początku wojny, w wieku 74 lat, ale ponownie zrezygnował w 1915 r. po konflikcie z Winstonem Churchillem dotyczącym kampanii dardanelskiej. Miał bez wątpienia zgryźliwą naturę, ale Royal Navy potrzebowała silnych osobowości, aby otrząsnąć się z dziewiętnastowiecznego letargu i zadufania.

⁸ Pierwszym, który przełamał tę tradycję był wywodzący się z rodziny ziemiańskiej wiceadmirał Karl (Karl Leopold) baron Lewartow von Lewartowsky herbu Lewart (1806-1864.). Urodzony w Górnych Poznakowicach w Galicji, doszedł we flocie do stanowisk dowódcy eskadry, komendanta bazy morskiej w Poli, w latach 1862-1864 zastępcy ministra marynarki i na koniec Inspektora Sił Morskich.
W roku 1913 rangę kontradmirała, ale w staniu spoczynku otrzymał Stanisław (Stanislaus) Schanzer (1859-1927), były dowódca SMS Leopard i SMS Kaiser Karl VI i przewodniczący Morskiej Komisji Technicznej. Powołany do służby czynnej w okresie wojny, pełnił w resorcie marynarki trzeciorzędne funkcje administracyjne, a po jej zakończeniu pozostał w Wiedniu.

⁹ Georg von Trapp (1880-1947) uchodził z racji późniejszych dokonań bojowych za najwybitniejszego podwodnika c.k. floty. We flocie służył od roku 1897 i wkrótce wziął udział w wielkiej międzynarodowej akcji pacyfikacyjnej w Chinach mającej na celu stłumienie anarchistycznego powstania tzw. bokserów. Od roku 1914 dowodził U 5, a następnie U 14. Uhonorowany tytułem barona, w roku 1918 kierował misją morską na Morzu Czarnym mającą ocenić przydatność niektórych zagarniętych wówczas okrętów rosyjskich. Po upadku monarchii zajął się życiem rodzinnym. Von Trapp zatopił łącznie 12 statków o pojemności 45 668 BRT (oraz francuski krążownik pancerny Léon Gambetta i włoski okręt podwodny Nereide.). Trapp napisał wspomnienia Bis zum letzen Flaggenschuss (1935), których przekład przygotowało i wypuściło wydawnictwo Finna (Do ostatniego salutu banderze, Gdańsk 2004.).

SMS Kaiser Karl VI – półbliźniak krążownika pancernego Sankt Georg. Źródło: skpu.hr, smirice.eu

Bibliografia

? P. Wieczorkiewicz – Spod bandery czerwono-biało-czerwonej pod biało-czerwoną, [w:] K. Csonkaréti ? Marynarka Wojenna Austro-Węgier w I Wojnie Światowej 1914-1918, Kraków 2004.

? J. Rydel – W służbie Cesarza i Króla. Generałowie i Admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918, Kraków 2001.

? H. Bayer von Bayersburg – Österreichs Admirale und bedeutende Persönlichkeiten der k.uk. Kriegsmarine 1867-1918, Wien 1962.

? A. Samek ? Flota, której już nie ma, Kraków 2012

? P. P. Wieczorkiewicz ? Historia Wojen Morskich, t. II, Wiek Pary, Londyn 1995.

? Conway’s All the World’s Fighting Ships, 1860-1905, London 1979.

? J. Gozdawa-Gołębiowski ? Od Wojny Krymskiej do Bałkańskiej, Gdańsk 1985.

? P. Olender – Wojna Amerykańsko-Hiszpańska na Morzu 1898 r., Warszawa 1995.

? J. Tuliszka – Wyższa kadra dowódcza Polskiej Marynarki Wojennej Drugiej Rzeczypospolitej, Toruń 2000.

? T. Benbow – Wojna na Morzu 1914-1918, Od Coronelu do Atlantyku i Zeebrugge, Poznań 2011.

? S. Kudela, W. Pater – Komandor Bogumił Nowotny (1872-1960), [w:] B. Nowotny – Wspomnienia, Gdańsk 2006.