W ciągu 1915 roku na Czarnomorskim Teatrze Działań Wojennych ciężar walki na nieprzyjacielskich liniach komunikacyjnych spadł na kontrtorpedowcach i okrętach podwodnych rosyjskiej Floty Czarnomorskiej. Po drugiej stronie w kryzysowej wprost sytuacji znajdowała się Osmańska Marynarka Wojenna, której strategiczne złoża paliwa stałego, znajdowały się poza Bosforem, w czarnomorskim pasie przybrzeżnym ściśle kontrolowanym i poddawanym blokadzie ekonomicznej przez jednostki lekkie Floty Czarnomorskiej.
Mapka Czarnomorskiego TDW 1914 – 1917 w skali strategiczne. Źródło: cityofart.net
Kwestia zaopatrzenia Stambułu i okrętów Osmańskiej Marynarki Wojennej w życiodajną kopalinę.
Niejako z konieczności: jakościowych, technicznych i logistycznych, Osmańska Marynarka Wojenna w przededniu Wielkiej Wojny 1914 – 1918, przyjęła ściśle defensywną doktrynę. Świadczyło też o tym rozmieszczenie zapasów węgla. Najwięcej zgromadzono go w portach czarnomorskich, co wiązało się nie tylko z istotnym zagrożeniem ze strony floty rosyjskiej, ale przede wszystkim z faktem, że główne tureckie źródła pozyskiwania tego surowca znajdowały się właśnie na wybrzeżu Morza Czarnego.
Zagłębie węglowe Zonguldak w tureckim pasie przybrzeżnym Morza Czarnego. Życiodajna arteria dla konieczności utrzymania nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej Stambułu. Źródło: hurriyetdailynews.com
Proporcjonalnie duże rezerwy węgla znajdowały się też w Çanakkale, które było ostatnim portem na wodach wewnętrznych (przed wyjściem z Dardaneli na Morze Egejskie) oraz w Izmirze (Smyrna.). W pozostałych portach śródziemnomorskich (których łączna liczba wynosiła dwadzieścia osiem) w ogóle nie składowano węgla. Przechowywano tam jedynie ograniczone ilości paliw, głównie gazu i benzyny.
Wspomniane wyżej kopalnie węgla kamiennego do wybuchu wojny znajdowały się we władaniu francuskich kompanii wydobywczych. Z chwilą ogłoszenia powszechnej mobilizacji, przy sztabie generalnym w Stambule powołano Wydział Węglowy, którym zarządzała marynarka wojenna.
Niska jakość tureckiego węgla oraz nękanie transportów morskich przez rosyjską Flotę Czarnomorską sprawiły, że w późniejszym okresie (po przystąpieniu Bułgarii do wojny po stronie Państw Centralnych) surowiec ten importowano do Turcji z Niemiec, koleją przez półwysep Bałkański.
I wojna światowa
Kontradmirał Wilhelm Souchon (głównodowodzący Osmańskiej Marynarki Wojennej) i wiceadmirał Andriej Eberhardt (dowodzący rosyjską Flotą Czarnomorską do 1916 r., nim zastąpił go wiceadm. Aleksander Wasiliewicz Kołczak.). Źródło: worldwar1.com
Gdy dnia 18 sierpnia 1914 r. dowodzenie nad Osmańską Marynarką Wojenną przejmował kontradm. Wilhelm Souchon, nowy głównodowodzący sił morskich Państw Centralnych na Czarnomorskim TDW 1914 – 1917, wydzielił w pełni sprawnie technicznie i najwartościowsze okręty osmańskiej floty do zespołu, który niemiecki kontradmirał przeznaczył do działań na Morzu Czarnym.
Oprócz stanowiących niemiecki Dywizjon Śródziemnomorski – krążownika liniowego Goeben (tur.: Yavuz Sultan Selim), i krążownika lekkiego Breslau (tur.: Midilli) w skład wyżej wymienionego zespołu weszły następujące jednostki tureckie: krążowniki pancernopokładowe Hamidiye i Mecidiye, krążowniki torpedowe Berk-i Satvet i Peyk-i Şevket, kontrtorpedowce Gayret-i Vataniyye, Muavanet-i Milliyye, Taşoz i Samsun oraz stawiacze min Nilüfer i Samsun. Komodorem eskadry kontrtorpedowców oraz dowódcami grup krążowników i krążowników torpedowych zostali niemieccy oficerowie. Na pokład każdego z tureckich okrętów trafili też niemieccy zastępcy dowódców, sygnaliści i sternicy.
W dniu 27 października 1914 r. wspomniane okręty wyszły z Bosforu na Morze Czarne. Nie tylko niemal cały rząd osmański – młodoturecki, ale także tureccy oficerowie i ich załogi poinformowani zostali, że będą to kolejne rutynowe ćwiczenia. Po godz. 15:00 okręty zrzuciły kotwice na wysokości Kisirkaya, a ich dowódcy wezwani zostali na pokład Goebena, gdzie kontradm. Souchon przekazał im szczegółowe rozkazy dotyczące ataku na rosyjskie porty.
Tureccy marynarze w fezach na pokładzie głównym w części dziobowej Goebena (tur.: Yavuz Sultan Selim.). Widoczne łańcuchy kotwiczne wyprowadzone z kluz pokładowych oraz dziobowa wieża artylerii głównej 280 mm.Zapas amunicji kalibru 280 mm wynosił 162 jednostki ognia na wieżę artylerii głównego kalibru.Źródło: turkeyswar.com
W następstwie zbombardowania przez niemiecko – osmańską flotę rosyjskich portów czarnomorskich w Odessie, Sewastopolu, Noworosyjsku i Teodozji w dniach 29 – 30 października bieżącego roku, Imperium Osmańskie oficjalnie stało się dopiero stroną wojującą w dniu 11 listopada (trzy dni później proklamowano dżihad.).
Siły lekkie rosyjskiej Floty Czarnomorskiej paraliżują żeglugę turecką na Morzu Czarnym.
Pod koniec maja 1915 r., w obliczu wyczerpujących się w Stambule zapasów węgla, rozpoczęła się akcja dostarczania go drogą morską z Zonguldak. Konwoje węglowców ochraniane były wymiennie (w zależności od liczby statków) przez krążownik Breslau (Midilli) i kontrtorpedowce. Począwszy od 12 lipca 1915 r. w niektórych z tych akcji uczestniczył także niemiecki okręt podwodny UB-7.
Cały ciężar walki na tureckich liniach komunikacyjnych, spoczął na kontrtorpedowcach i okrętach podwodnych rosyjskiej Floty Czarnomorskiej.
W ciągu czterech miesięcy, od czerwca do września, kontrtorpedowce wychodziły 32 razy ku wybrzeżom przeciwnika. Działały w grupach po 2 – 5 okrętów. Najczęściej zapuszczały się w rejon tureckiego zagłębia węglowego oraz w zachodnią część akwenu czarnomorskiego, aż po ujście Dunaju. Pod sam Bosfor kontrtorpedowce kierowano rzadko, nie chcąc narażać ich na spotkanie z krążownikami nieprzyjacielskimi
Port przeładunkowy Zonguldak uwieczniony na pamiątkowej pocztówce z epoki. Źródło: wikimedia.org
Wobec rosnących strat dowództwo osmańsko – niemieckie zaczęło wysyłać statki nocą, a gdy straty nie malały, postanowiło użyć do przewozu bezcennej kopaliny małych, żaglowych bądź żaglowo – motorowych stateczków i łodzi parowych, które dzięki niedużemu zanurzeniu i przystosowaniu do żeglugi kabotażowej mogły się posuwać tuż przy brzegach, pokrywanych teraz coraz gęstszą siecią posterunków obserwacyjnych, stanowisk karabinów maszynowych, reflektorów – szperaczy i baterii dział.
W sierpniu nie kierowano nawet tych stateczków i łodzi, wyładowanych węglem i brykietami, ku Bosforowi, lecz jedynie do ujścia Sakaryi, a następnie w górę rzeki, gdzie węgiel przeładowywano na lądowe środki transportu. Kryzys zaopatrzeniowy był tak ostry, że w niektórych miesiącach, na przykład w czerwcu, wyłączono w osmańskiej stolicy elektryczne oświetlenie, właśnie z powodu braku węgla. Żegluga turecka ponowiła wtedy ciężkie straty. W samym tylko rejonie Bosforu w okresie maj – sierpień 1915 r. postradała 17 parowców, 3 holowniki i 195 malutkich żaglowców. Do istnych pogromów dochodziło u wybrzeży wschodniej Anatolii. Działały tam rosyjskie kontrtorpedowce zgrupowania batumskiego, wspomagane od czasu do czasu przez okręty z Sewastopola. Pastwą ognia artylerii tych jednostek padały niemal wyłącznie wspomniane mini-żaglowce, lecz za to w nader wielkiej liczbie. Między 24, a 29 lipca cztery kontrtorpedowce rozstrzelały niedaleko portu Samsun 150 takich jednostek
Breslau (tur.: Midilli) ostrzeliwujący jeden z rosyjskich portów czarnomorskich (Odessę, Sewastopol, Noworosyjsk lub Teodozję) w dniach 29 – 30 października 1914 r., uwieczniony na propagandowej pocztówce z epoki. Źródło: turkeyswar.com
18 lipca 1915 r. podczas jednej z tego typu akcji konwojowych, Breslau wszedł na minę postawioną tydzień wcześniej przez rosyjski podwodny stawiacz min Krab. Krążownik odholowano do ?stinye, a na czas jego remontu, zadanie eskortowania konwojów z węglem postanowiono powierzyć krążownikowi pancernopokładowemu Hamidiye. Dowództwo floty szybko się jednak wycofało z tego zamiaru, gdyż wspomniany okręt, znacznie ustępując krążownikowi lekkiemu Breslau parametrami technicznymi, nie wywiązywał się dobrze z nowej roli. Statki kursowały więc między Zonguldakiem a Stambułem tylko pod ochroną kontrtorpedowców, a czasem nawet w ogóle bez osłony. Utrata jednego z nich w dniu 29 lipca oraz widoczny wzrost aktywności rosyjskich okrętów podwodnych i kontrtorpedowców na tym szlaku komunikacyjnym i przewozowym, zmusiły jednak dowództwo marynarki do wykorzystania Hamidiye w planowanych operacjach zaopatrzeniowych tego typu, jako osłona eskortowa tureckich węglowców.
W dniu 4 sierpnia 1915 r. osmańskiemu krążownikowi pancernopokładowemu, wspieranemu przez kontrtorpedowce Muavanet-i Milliyye, Numune-i Hamiyet i Taşoz powierzono ochronę statków węglowych Zonguldak, Eresos, Illiria i Seyhun.
Osmański krążownik pancernopokładowy Hamidiye. Jeden z głównych uczestników bitwy konwojowej pod Kefken w dniu 5 września 1915 r. Awaria dwu dział 152 mm, wymusiło na dowódcy tureckiej jednostki zaciekłe manewrowanie celem ustawienia się pod jak najlepszym kątem ostrzału jednej z burtowych baterii kazamatowych armat 120 mm. Źródło: shoretechnology.com
Po bezpiecznym dotarciu konwoju do Zonguldaku, Hamidiye powrócił do Bosforu. Gdy jednak 8 sierpnia wieczorem załadowane węglowce przygotowywały się do wyjścia w morze, w pobliżu portu pojawiło się pięć rosyjskich kontrtorpedowców. Przegonione przez swoich tureckich odpowiedników, powróciły następnego dnia. Na podstawie podsłuchanych rozmów radiowych Rosjan, Turcy nabrali obaw, że przeciwnik może dysponować w tym rejonie większymi siłami. Na pomoc nie został więc wezwany Hamidiye, lecz Goeben, który doprowadził w końcu konwój bezpiecznie do Stambułu pod osłoną swych ciężkich dział 280 mm o olbrzymiej wprost donośności, wynoszącej 16 000 – 18 000 metrów.
Bitwa konwojowa w pobliżu Kirpen, małej wyspy koło przylądka Kefken. 5 września 1915 r.
Bystryj w latach 1915 – 1917. Niemal doskonała konstrukcja wojenno-morska oraz wielkie osiągnięcie rosyjskiego przemysłu rodzimego (stoczniowego i zbrojeniowego.). Źródło: wikimedia.org
Piątego września, płynące z Zonguldaku pod symboliczną ochroną kontrtorpedowca Numune-i Hamiyet trzy statki z węglem (Eresos – 3022 BRT, Illiria – 1066 BRT i Seyhun – 3013 BRT) spotkały się o godz. 05:00 z mającymi je dalej eskortować krążownikiem Hamidiye i kontrtorpedowcem Muavenet-i Milliye. Okazuje się, iż kontrtorpedowce Biespokojnyj i Gniewnyj odkryły 2 września w tym porcie wymienione trzy parowce, ale nie mogły ich zaatakować, ponieważ dostępu do dogodnych podejść do tureckiego portu przeładunkowego broniły baterie nadbrzeżne. Powiadomione o tym drogą radiową dowództwo rosyjskiej Floty Czarnomorskiej w Sewastopolu nakazało obu okrętom (którym kończyło się paliwo) odejść sprzed portu, lecz jednocześnie wysłało na ich miejsce, z głównej bazy – portu wojennego Floty Czarnomorskiej, kontrtorpedowce Bystryj i Pronzitielnyj. Tymczasem, gdy Biespokojnyj i Gniewnyj oddaliły się z omawianego akwenu zdarzeń, tureckie parowce wyszły pod wspomnianą eskortą nocą z 4 na 5 września z Zonguldaku.
Półtorej godziny później w pobliżu tureckiego konwoju pojawiły się rosyjskie kontrtorpedowce Bystryj i Pronzitielnyj. Dowódca osmańskiego krążownika pancernopokładowego polecił ochranianym przez niego statkom kontynuować rejs blisko brzegu, a sam postanowił się zająć intruzami.
Osmański kontrtorpedowiec Muavanet-i Milliyye. Jego armaty 75 mm, choć o wydłużonej długości luf do 50 kalibrów, nie były w stanie dosięgnąć rosyjskich kontrtorpedowców na dystansie strzału artyleryjskiego wynoszącego ponad 12 000 m. Źródło: geliboluyuanlamak.com
Wywiązała się walka ogniowa prowadzona na dystansie 14 000 – 12 000 m, w której, ze względu na zbyt duży dystans artyleryjski, osmańskie kontrtorpedowce nie uczestniczyły. Ogień rosyjskich jednostek szybko okazał się efektywniejszy,co wynikało z większej donośności i szybkostrzelności ich dział kalibru 102 mm. Wypada tutaj nadmienić, iż na przełomie 1914 i 1915 r. prowadzono intensywne prace mające na celu przezbrojenie rosyjskich okrętów. Przezbrojeniu uległy także kontrtorpedowce Floty Czarnomorskiej. Na „nowikach”, które weszły już do służby na tym akwenie operacyjnym, zwiększono kąt podniesienia armat kal. 102 mm, dzięki czemu ich donośność wzrosła do 72 kabli (ponad 13 300 m.).
Hamidiye mógł odpowiadać jedynie z dwóch armat głównych kalibru 152 mm, a i to nie trwało długo, gdyż mechanizmy obu dział uległy zwykłym awariom, co wydaje się być bardzo prawdopodobne, zważywszy, że działa Hamidiye nie były wymieniane, odkąd okręt wszedł do służby w 1904 r. W obliczu takich kłopotów dowódca krążownika zmuszony został do wezwania na pomoc Goebena.
Decyzja ta nie wynikała tylko z obawy o los własnego okrętu, ale z faktu, iż Rosjanie, podejmując otwartą wymianę ognia z Hamidiye z jednej strony odciągali go od chronionych statków węglowych, z drugiej zaś (nie przerywając skoncentrowanego ostrzału artyleryjskiego na osmańskim krążowniku) sami się do nich zbliżali, co było zręcznym wybiegiem taktycznym.
Rosyjski okręt podwodny Nierpa w Sewastopolu. Sprawca nieudanych ataków torpedowych przeprowadzonych na osmański konwój w pobliżu Kefken 5 września 1915 r. Jednostka należała do tzw. „typu rosyjskiego” (do którego należały okręty podwodne typów: Bars, Morż i Narwal.). Źródło: sevastopol.info
Kiedy dowódca tureckiego krążownika kmdr. ppor. Vas?f Muhittin uświadomił sobie, że padł ofiarą wybiegu przeciwnika, było już za późno, tym bardziej, że carskie okręty spod bandery Św. Andrzeja dysponowały większą prędkością niż jego jednostka (34 – 32 w., wobec 22 w.). Na domiar złego, do akcji włączył się też rosyjski okręt podwodny Nierpa, który Hamidiye bezskutecznie próbował staranować, gdy ten samą swą obecnością przymuszał transportowce do wyrzucenia się na brzeg.
Gdy wydawało się już, że atak zbliżających się do statków na pełnej prędkości kontrtorpedowców jest nieunikniony i może nastąpić w każdej chwili, pojawiła się odsiecz w postaci idącego pod pełną parą Goebena którego dymy pochodzącego z jego kominów, i po chwili, potężna sylwetka zamajaczyły na tle horyzontu.
Kontrtorpedowiec Dierzkij. Na poły bliźniacze Bystryj i Pronzitielnyj wyglądały niemal identycznie.Pod względem walorów taktyczno – technicznych „nowiki” górowały wyraźnie nad kontrtorpedowcami flot pozostałych mocarstw morskich w momencie wybuchu Wielkiej Wojny.Mieszane i silne zarazem uzbrojenie artyleryjsko – torpedowe (3 -4 x 102 mm, 4 -5 x 2 wt. 457 mm), ogromna prędkość jak na owe czasy, wynosząca w porywach do 36 w (napęd turbinowy), a także wyporność (1088 t) i niemal doskonała dzielność morska, decydowały o ich ogromnej przydatności bojowej i uniwersalności. „Nowiki”, które weszły do służby we Flocie Bałtyckiej i Czarnomorskiej w latach 1913 – 1915, sukcesywnie przezbrajano w toku kolejnych kampanii wojennych na obydwu akwenach operacyjnych. Źródło: wikimedia.org
Rosyjskie jednostki pośpiesznie wycofały się i odeszły w kierunku Sewastopola, ale swój cel i tak pośrednio osiągnęły, gdyż niemal w tej samej chwili (!) wprost przerażeni kapitanowie tureckich węglowców podjęli decyzję o samowyrzuceniu na brzeg u ujścia rzeki Sakarya. Rosjanie zdążyli jednak ostrzelać wyrzucone już na brzeg węglowce. Statki spłonęły pod morderczym i gęstym ogniem szybkostrzelnej artylerii rosyjskich kontrtorpedowców.
Do Stambułu nie dotarło więc 10780 t. deficytowego ładunku. Nastąpiło to w kryzysowej sytuacji zaopatrzeniowej, gdy liczyła się, dosłownie, każda tona tego surowca i skomasowanego źródła energii, od którego uzależnione były osmańskie fabryki zbrojeniowe. Braki węgla oraz amunicji artyleryjskiej sprawiły, że przez pewien czas większość jednostek osmańskiej floty miały nie brać aktywnego udziału w działaniach wojennych przez okres kilku miesięcy.
Bój o Zonguldak i osmańskie zagłębie węglowe, w dalszym ciągu trwa.
Incydent ten, będący wypadkową błędu dowódcy Hamidiye, kmdr. ppor. Vas?fa Muhittina i przewagi technicznej, jaką miały nad nim rosyjskie kontrtorpedowce, zmusił dowództwo floty do ponownego odsunięcia omawianego krążownika od eskortowania konwojów. Zadanie to przez kolejne dwa miesiące z konieczności wykonywał sam Goeben, co biorąc pod uwagę ilość zużywanego przezeń (w porównaniu z krążownikami pancernopokładowymi / lekkimi) węgla, było dla Osmańskiej Marynarki Wojennej bardzo dotkliwe.
Breslau (tur.: Midilli) w akcji minowej na wodach Morza Czarnego.Krążownik lekki Breslau należał do serii jednostek typu Magdeburg (Magdeburg, Breslau, Strassburg, Stralsund.).Krążownik Magdeburg został zbudowany w latach 1910 – 1912 w Zakładach „Weser” w Bremie. Główne dane taktyczno – techniczne krążowników typu Magdeburg: wyporność (normalna) – 4550 t; prędkość (maksymalna) – 27-28 w; uzbrojenie – 12 x 105 mm, 2 wt. 500 mm, 120 min; opancerzenie – pb 60 mm, pag 50 mm.Breslau został zbudowany w latach 1910 – 1912 w stoczni Vulcan w Szczecinie; Strassburg – w latach 1910 – 1912 w Stoczni Cesarskiej w Wilhelmshaven; Stralsund – w latach 1910 – 1912 w Zakładach „Weser” w Bremie.Źródło: turkeyswar.com
Od 7 listopada 1915 r. opiekę nad konwojami ponownie powierzono krążownikowi lekkiemu Breslau, mimo że do tego czasu nie zostały jeszcze na nim usunięte wszystkie uszkodzenia, jakich doznał w lipcu w wyniku wejścia na minę.
W międzyczasie z kolei, po raz pierwszy w tej wojnie dyrektywy naczelnego dowództwa rosyjskiego wydane w dniu 9 września 1915 r. określały jako pierwszoplanowe zadanie Floty Czarnomorskiej działania na nieprzyjacielskich liniach komunikacyjnych w celu strategicznego odcięcia dowozu węgla i wszelkich dostaw wojennych materiałów i zaopatrzenia do Bosforu. Z chwilą wejścia do służby nowych okrętów liniowych generacji drednotów i ukończenia remontu starych pancerników eskadrowych generacji predrednotów, można było znów wyprowadzić do akcji ciężkie jednostki.
Dane taktyczno – techniczne jednostek bezpośrednio uczestniczących w działaniach w pobliżu Kefken 5 września 1915 r.
Dane techniczne okrętów tureckich:
KRĄŻOWNIKI PANCERNOPOKŁADOWE*
Hamidiye: Data wejścia do służby – 1904 r.; wyporność (normalna) 3432 t; prędkość (maksymalna) – 22 w; uzbrojenie – 2 x 152 mm, 8 x 120 mm, 6 x 47 mm, 6 x 37 mm, 2 wt. 450 mm.
* Ta dziwaczna nieco nazwa wynikła z ówczesnej (w pierwszej dekadzie XX stulecia) nieprecyzyjnej klasyfikacji okrętów. Krążowniki te, w przeciwieństwie do krążowników pancernych o opancerzonych burtach i pokładach, miały mechanizmy napędowe i komory amunicyjne osłonięte niczym dachem – specjalnie ukształtowanym pokładem pancernym, chroniącym je przed pociskami padającymi pod dużymi kątami. Ta podklasa krążownika przekształciła się po wojnie rosyjsko – japońskiej (1904 – 1905 r.) w „krążownik lekki.”
KONTRTORPEDOWCE
Tureccy marynarze torpedyści w towarzystwie oficera minowo – torpedowego przy jednej z „rur torpedowych” 450 mm kontrtorpedowca Muavenet-i Milliye. Źródło: wikimedia.org
Muavenet–i Milliye: Data wejścia do służby – 1910 r.; wyporność (normalna) – 765 t; prędkość (maksymalna) – 32 w (w 1912 r. 26 w); uzbrojenie – 2 x 75 mm (L/50 kal), 2 x 57 mm (L/50 kal), 3 wt. 450 mm. Uwagi: Typ Muavenet–i Milliye; w 1909 r. dzięki ofiarności tureckiego społeczeństwa powołano do życia Stowarzyszenie Osmańskiej Marynarki Wojennej, co umożliwiło zakupienie rok później w Niemczech kontrtorpedowców: Muavenet-i Milliye, Yâdigâr-? Millet, Numune-i Hamiyet i Gayret-i Vataniye.
Numune-i Hamiyet: Data wejścia do służby – 1910 r.; wyporność (normalna) – 765 t; prędkość maksymalna – 32 w (w 1912 r. 26 w); uzbrojenie – 2 x 75 mm / 50 kal, 2 x 57 mm / 50 kal, 3 wt. 450 mm. Uwagi: Typ Muavenet–i Milliye; w 1909 r. dzięki ofiarności tureckiego społeczeństwa powołano do życia Stowarzyszenie Osmańskiej Marynarki Wojennej, co umożliwiło zakupienie rok później w Niemczech kontrtorpedowców: Muavenet-i Milliye, Yâdigâr-? Millet, Numune-i Hamiyet i Gayret-i Vataniye.
Dane techniczne okrętów rosyjskich:
Kontrtorpedowiec Bystryj w latach 1915 – 1917. Źródło: wikimedia.org
Bystryj: Data wejścia do służby – 1914 r.; wyporność (normalna) – 1088 t; prędkość (maksymalna) – 34 -32 w; uzbrojenie – 3 x 102 mm, 2 x 47 mm pl; 10 wt. 457 mm, 80 min. Uwagi: Typ Nowik (zbliżony.). Nowik (wszedł do służby we Flocie Bałtyckiej w 1913 r.) był jednostką prototypową, na podstawie której zbudowano kilka serii kontrtorpedowców – „nowików” dla Floty: Bałtyckiej i Czarnomorskiej.
Pronzitielnyj: Data wejścia do służby – 1914 r.; wyporność (normalna) – 1088 t; prędkość (maksymalna) – 34 -32 w; uzbrojenie – 3 x 102 mm, 2 x 47 mm pl; 10 wt. 457 mm, 80 min. Uwagi: Typ Nowik (zbliżony.). Nowik (wszedł do służby we Flocie Bałtyckiej w 1913 r.) był jednostką prototypową, na podstawie której zbudowano kilka serii kontrtorpedowców – „nowików” dla Floty: Bałtyckiej i Czarnomorskiej.
OKRĘTY PODWODNE
Nierpa: Data wejścia do służby – 1913 r.; wyporność – 654 t/790 t; prędkość (maksymalna) – 10/11,7 w*; uzbrojenie – 1 x 57 mm, 1 x 47 mm, 4 wt. 457 mm. Uwagi: Typ Morż.
*Prędkość uzyskana na próbach.
Serię kontrtorpedowców typu Muavanet-i Milliyye zakupiono w 1909 r. w Niemczech przez Stowarzyszenie Narodowej Pomocy dla Osmańskiej Marynarki Wojennej. Pieniądze na zakup okrętów zbierano dzięki specjalnym puszkom kwestarskim wśród rzesz całego społeczeństwa. Źródło: wikimedia.org
Dane techniczne okrętów niemieckich:
KRĄŻOWNIKI LINIOWE
Goeben (tur.: Yavuz Sultan Selim): wyporność (normalna) – 23 000 t; prędkość – 28 w; uzbrojenie – 10 x 280 mm, 12 x 150 mm, 12 x 88 mm, 4 wt. 500 mm; opancerzenie – pb 270 mm, pag 230 mm. Uwagi: Typ Moltke. Krążownik liniowy Moltke został zbudowany w latach 1909 – 1911 w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu. Goeben został zbudowany w latach 1909 – 1912 w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu. Koszt budowy krążownika Moltke – 42 603 mln. RM; krążownika Goeben – 41 564 mln RM. Przed wybuchem Wielkiej Wojny, Niemcy, za przykładem Brytyjczyków, wzmocnili siły swej floty liniowej, wprowadzając do służby wielkie krążowniki, które swymi walorami taktyczno – technicznymi upodabniały się do pancerników.
Stopnie oficerskie w Osmańskiej Marynarce Wojennej i w innych państwach, biorących udział w opisywanych wydarzeniach, oraz ich polskie odpowiedniki.
Turcja
Müşir – (Admirał Floty) Birinci Ferik – Admirał Ferik – Wiceadmirał Liva – Kontradmirał Miralay – Komandor Kaymakam – Komandor porucznik Binbaş? – Komandor podporucznik K?demli Yüzbaş? – (Brak polskiego odpowiednika -stopień pośredni między komandorem ppor., a kapitanem marynarki) Yüzbaş? – Kapitan Mülaz?m – Porucznik Mühendis / Mülâz?m-? sâni – Podporucznik Gedikli – Podchorąży Gedikli sâkirdi – Kadet.
Rosja
Gienierał-admirał ? (Admirał Floty) Admirał ? Admirał Wieadmirał ? Wiceadmirał Kontradmirał ? Kontradmirał Kapitan 1. ranga ? Komandor Kapitan 2. ranga ? Komandor porucznik Starszyj lejtienant ? Komandor podporucznik Lejtienant* ? Kapitan / Porucznik Miczman ? Podporucznik Gardemarin ? Podchorąży Miczman – Kadet.
*Brak polskiego odpowiednika. Stopień pośredni w PMW.
Niemcy
Grossadmiral ? (Admirał Floty) Admiral ? Admirał Vizeadmiral ? Wiceadmirał Kontreadmiral ? Kontradmirał Kapitän zur See ? Komandor Fregatten-Kapitän ? Komandor porucznik Korvetten-Kapitän ? Komandor podporucznik Kapitänleutenant ? Kapitan Oberleutenant ? Porucznik Leutnant zur See ? Podporucznik Fähnrich zur See ? Podchorąży Seekadett – Kadet.
Kolejny „nowik.” Tym razem Sczastliwyj. Kontrtorpedowce i okręty podwodne rosyjskiej Floty Czarnomorskiej wielokrotnie dźwigały na siebie główny ciężar działań wojennych i prowadzenia operacji, wymierzonych w turecką żeglugę przewozową i zaopatrzeniową na Czarnomorskim TDW 1914 – 1917. Źródło: wikimedia.org
Bibliografia:
– M.Herma – Pod banderą Św. Andrzeja. Rola Floty Czarnomorskiej w realizacji koncepcji strategicznych (militarnych) Rosji w latach 1914 – 1917. Kraków, 2002 r. – B.Langensiepen A.Güleryüz – The Ottoman Steam Navy 1828 – 1923. London, 1995 r. – P. Nykiel – Wyprawa do Złotego Rogu. Działania wojenne w Dardanelach i na Morzu Egejskim (sierpień 1914 – marzec 1915.). Kraków – Międzyzdroje, 2008 r. – P.Nykiel – Turecki krążownik pancernopokładowy Hamidiye. Cz. 2, [w:] „Okręty Wojenne” nr 101 (3/2010.). – A.Czernyszew – „Nowiki.” Łuczszyje esmincy Rossijskogo Impieratorskogo Fłota. Moskwa, 2007 r. – Fłot w pierwoj mirowoj wojnie. Red. N.B. Pawłowicz, t. I, Moskwa 1964 r. – J.Gozdawa-Gołębiowski T.Wywerka Prekurat – Pierwsza wojna światowa na morzu. Gdańsk, 1973 r. – Jane’s Fighting Ships of World War I. London, 1990 r. – Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906 – 1921. London, 2006 r.
