Nowy wymiar politycznego funkcjonowania państw w wymiarze zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym ? na arenie międzynarodowej, czy w przypadku mocarstw nawet o zasięgu globalnym stanowi dziś pochodną rozwijających się struktur politycznych, ciągle zmienianych i rozbudowywanych w celu zapewnienia jak najlepszego i najsprawniejszego ich funkcjonowania.
Współczesne zagrożenia związane ze sferą polityczną są problemem wielowymiarowym, stanowiącym, szczególnie dzisiaj, nową jakość ze względu na obecne uwarunkowania systemu. Zarówno źródła, jak i rodzaje współczesnych zagrożeń politycznych są różnorodne – prócz starych i znanych wciąż pojawiają się nowe, wynikające z postępu w wielu sferach działalności człowieka – nie tylko politycznej. Sfera polityczna stanowi tylko jedną z dziedzin działalności. Niemniej, same zagrożenia polityczne można podzielić według dwóch kategorii: zagrożeń wewnętrznych – mających swe źródło wewnątrz danej struktury politycznej, oraz zagrożeń zewnętrznych – pochodzących z zewnątrz, i mających destabilizujący wpływ na poszczególnych aktorów politycznych. Zasadnicze zagrożenia polityczne są problemami mającymi decydujący wpływ na stabilność sfery politycznej, zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej. Stanowią one główne problemy współczesnego Świata, które trzeba rozwiązać, jeśli chcemy utrzymać stabilność polityczną, a także społeczną.
Zasadnicze zagrożenia polityczne o charakterze wewnętrznym mają swe źródło wewnątrz danej struktury politycznej, wywierając na nią destabilizujący wpływ bez rozszerzania się na, zewnątrz, chociaż, jak już wspomniałem, granice są niejednoznaczne i dosyć umowne, przez co wewnętrzne czynniki mające negatywny wpływ na daną sferę polityczną, mogą rozszerzać się na zewnątrz – destabilizując sytuację polityczną w bliższym lub dalszym sąsiedztwie, regionie, bądź też, w wyjątkowych przypadkach, mieć o wiele większy zasięg.
Najczęściej w odniesieniu do zasadniczych współczesnych zagrożeń politycznych o charakterze wewnętrznym stosowane jest podmiotowe kryterium podziału. Wyróżniamy wówczas zagrożenia: polityczne, militarne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe, ekologiczne i informacyjne.
Warto w tym miejscu podkreślić zmieniającą się hierarchię wymienionych rodzajów zagrożeń. Po II wojnie światowej do upadku bloku wschodniego, to jest do 1989 roku dominowało zagrożenie militarne. Jest ono nadal ważne, ale jego znaczenie ulega przewartościowaniom. Obecnie dąży się do rozstrzygania sporów czy kryzysów głównie za pomocą metod politycznych.
Wzrost wagi pojawiających się zagrożeń wynika z rozwoju ich dynamiki i zmiennego charakteru, często trudnego do przewidzenia. Zagrożenia wykraczają poza sferę militarną. Do celów agresywnych wykorzystywane są zdobycze cywilizacyjne i naukowo-techniczne. Powoduje to potrzebę przeznaczenia zwiększonych środków na identyfikację i ocenę zagrożeń w czasie pozwalającym podjąć odpowiednie przeciwdziałanie.
Do ich wykrywania, oceny i przeciwdziałania powołane są odpowiednie instytucje, które ustawowo zobowiązane są do zapewnienia bezpieczeństwa i stabilizacji politycznej wewnętrznej jak i zewnętrznej kraju. Podmioty stojące na straży bezpieczeństwa wewnętrznego swoim działaniem obejmują wszystkie struktury państwa. Za ich efektywne działanie i wspieranie odpowiedzialne są władze polityczne i samorządowe na szczeblu centralnym jak i wojewódzkim, powiatowym czy gminnym.
Przedstawieniem i omówieniem ich kompetencji zajmę się później teraz chciałbym omówić wymienione wcześniej zagrożenia wewnętrzne, które dotyczą praktycznie każdej dziedziny życia.
Zagrożenia polityczne, ekonomiczne i społeczne
Niestabilność polityczną i problemy gospodarcze oraz społeczne państwa można w dużej mierze tłumaczyć brakiem odpowiednich podstaw etycznych osób reprezentujących instytucje obdarzone zaufaniem społecznym. Patologie występujące w sferze publicznej mają wpływ na rozpad więzi społecznych, spadek zaufania do państwa i instytucji demokratycznych. Niszczą wolny rynek, pogłębiają biedę i nierówności społeczne, wywierają niekorzystny wpływ na konsumpcję i inwestycję.
Zagrożenia polityczne mieszczą się zarówno w bezpieczeństwie międzynarodowym jak i wewnętrznym. Postępujący globalizm zmusza nas do postrzegania tych zjawisk we wzajemnych zależnościach i wieloaspektowych relacjach. Mogą one doprowadzić do obalenia legalnych władz, naruszenia racji stanu czy też podważenia pozycji państwa na arenie międzynarodowej. Do najważniejszych zagrożeń politycznych można zaliczyć: -nieprzestrzeganie praw i wolności obywateli, -rozwój agresywnych religii i ideologii, -upartyjnienie struktur państwa, -ingerencję w wewnętrzne sprawy państwa, -zmiany granic w otoczeniu państwa, -wspieranie międzynarodowego terroryzmu.
Przedmiotem naszych zainteresowań powinna być sytuacja w państwach leżących w bezpośrednim otoczeniu Polski. Wprawdzie nie mamy obecnie podstaw do negatywnych ocen w tym względzie, ale jednak powinniśmy prowadzić ciągłe obserwacje zmian zachodzących w tych państwach.
Postępujące procesy globalizacji, wzrost znaczenia handlu zagranicznego i współpracy międzynarodowej generują wzrost zagrożeń o charakterze ekonomicznym. W ujęciu bardziej szczegółowym wymienia się następujące zakresy zagrożeń: -blokady i dyskryminacja gospodarcza, -egoizm ekonomiczny, -przestępczość gospodarcza, -dostęp do surowców, zwłaszcza energetycznych, -funkcjonowanie sieci informatycznych, -dostęp do nowoczesnych technologii, -niestabilność finansowa, -szpiegostwo przemysłowe.
Najbardziej zagrożone ekonomicznie są kraje biedne i zacofane gospodarczo, są one często wykorzystywane przez kraje o wysoko rozwiniętej gospodarce. W naszych obecnych uwarunkowaniach ekonomicznych, po przystąpieniu do Unii Europejskiej nasze zagrożenia ekonomiczne bardzo się zmniejszyły, a dzięki odpowiedzialnej polityce staliśmy się liderem w przezwyciężaniu obecnego kryzysu.
Przyjmuje się obecnie, iż zagrożenia społeczne odnoszą się do wszystkiego, co zagraża życiu i zdrowiu, tożsamości narodowej społeczeństw, bezpieczeństwu socjalnemu i publicznemu. Do szczególnych zagrożeń możemy zaliczyć: -naruszenie praw człowieka i podstawowych wolności, -uprzedzenia kulturowe i religijne, -dyskryminacja wszystkich mniejszości, -patologie społeczne, -masowe migracje, -kryzysy demograficzne.
Wśród zagrożeń społecznych szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje się przestępczość zorganizowana. Wzrasta jej zasięg i wpływ, jej działania charakteryzuje brutalność i bezwzględność w działaniu w celu osiągnięcia korzyści. Często dochodzi do przenikania struktur przestępczych w szeregi administracji ustawodawczej, co ma dopomóc w legalizacji przestępczej działalności czy praniu brudnych pieniędzy.
Dynamiczny rozwój przemysłowy, wykorzystujący najnowsze osiągnięcia naukowo-techniczne przyczynił się do naruszenia równowagi między człowiekiem i przyrodą. Do zagrożeń ekologicznych możemy zaliczyć: -niekontrolowaną eksploatację zasobów naturalnych, -zanieczyszczenie powietrza, gleby i wody, -brak gospodarki odpadami komunalnymi, -katastrofy naturalne i przemysłowe, -stosowanie niebezpiecznych technologii.
Efekty zagrożeń ekologicznych są już odczuwalne w postaci efektu cieplarnianego, zmian klimatycznych, nasilenia się katastrof naturalnych i podnoszenia się poziomu wód. Pozytywnym zjawiskiem jest dostrzeganie tych zagrożeń i podejmowanie skutecznych działań systemowych mających ograniczyć skalę zagrożeń.
W każdym kraju na system bezpieczeństwa wewnętrznego składają się organy i urzędy o właściwości ogólnej, dla których problematyka bezpieczeństwa wewnętrznego stanowi tylko jeden z obszarów działania, oraz organy i urzędy wyspecjalizowane, dla których wskazana wyżej problematyka stanowi główny cel działania.
W Polsce podmiotami o właściwości ogólnej, dla których problematyka bezpieczeństwa wewnętrznego stanowi tylko jeden z wielu obszarów działania, są przede wszystkim: a) Sejm i senat, ?które podejmują kwestie związane z bezpieczeństwem wewnętrznym w ramach konstytucyjnie określonych zadań i kompetencji, realizacji zadań kontrolnych, b) Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej (RBN i BBN) i Rada Ministrów (RZZK i RCB) -podejmujące te kwestie w ramach sprawowania władzy wykonawczej, c) Terenowe organy władzy i administracji rządowej i samorządowej usytuowane na poszczególnych szczeblach podziału administracyjnego państwa.
Podmiotami wyspecjalizowanymi, dla których problematyka bezpieczeństwa wewnętrznego stanowi główny lub znaczny zakres działania są w Polsce przede wszystkim: -Policja -Służby specjalne (ABW, CBA, AW, SKW, SWW) -Straż graniczna -Straż pożarna -Siły Zbrojne RP, które realizują te zadania i kompetencje w granicach konstytucyjnie określonych obowiązków związanych z ochroną niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności granic.
Kolejnym kierunkiem zmian w sferze podmiotowej systemu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa jest zwiększenie się liczby struktur, których aktywność ma charakter wysoko specjalistyczny i profesjonalny, Struktury te są skoncentrowane na ściśle określonych dziedzinach bezpieczeństwa wewnętrznego lub na wyraźnie określonych zagrożeniach i formach naruszenia bezpieczeństwa publicznego. Lista tych podmiotów jest długa i obejmuje m.in.: -Biuro ochrony rządu, -Straż ochrony kolei, -Państwową inspekcję pracy, -Państwową straż łowiecką, -Państwową straż rybacką, -Inspekcję transportu drogowego, -Inspekcję ochrony środowiska, -Inspekcję sanitarną, -Inspekcję handlową.
Zgodnie z dyrektywą Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2007 r. nadrzędnym celem państwa w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego jest: ?utrzymanie zdolności do reagowania ? odpowiednio do zaistniałej sytuacji ? w przypadku wystąpienia zagrożeń bezpieczeństwa publicznego oraz bezpieczeństwa powszechnego, związanych z ochroną porządku prawnego, życia i zdrowia obywateli oraz majątku narodowego przed bezprawnymi działaniami oraz skutkami klęsk żywiołowych, katastrof naturalnych i awarii technicznych?.
Bibliografia
–Bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, red. Sulowski S., Brzeziński M., Warszawa 2009.
-Huzarski M., Zmienne podstawy bezpieczeństwa i obronności państwa, Warszawa 2009.
-Rutkowski C., Sieć bezpieczeństwa, Warszawa 2009.
–Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2007.
