Czołg podstawowy M1 ?Abrams? charakteryzuje się zarówno wysoką wartością bojową jak też i dużą podatnością na modyfikacje, stał się zatem kluczowym elementem komponentu ciężkiego amerykańskich wojsk lądowych i jeszcze przez długi czas takim pozostanie bowiem dowództwo wojsk pancernych i zmechanizowanych armii USA zdecydowało iż czołg ten pozostanie w służbie do roku 2050, czyli zakończy służbę po 70 latach od momentu wprowadzenia na uzbrojenie. Mimo iż konstrukcja ta jest ogólnie znana na świecie, wiedza na jej temat wydaje się być niewielka lub niedokładna, artykuł ten ma na celu bardziej całościowo przedstawić tą konstrukcję czytelnikom zainteresowanym tematyką broni pancernej.
Po porażce poprzednich programów mających za zadanie opracowanie nowego perspektywicznego czołgu, takiego jak czołg podstawowy T95 mającego zastąpić wcześniejsze czołgi średnie M48, podstawowe M60 oraz ciężkie M103, w pierwszej połowie lat 60tych rządy Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Republiki Federalnej Niemiec, podpisały porozumienie w ramach którego zespoły konstrukcyjne z obu krajów wspólnie opracują nowy czołg podstawowy dla wojsk lądowych obu krajów, a w przyszłości jeśli będzie to możliwe, mającego wejść na wyposażenie sił zbrojnych także innych krajów członkowskich NATO. Pojazd miał łączyć w sobie rozwiązania techniczne które docelowo dostępne miały być od roku 1970 stąd też wstępna nazwa pojazdu jako MBT-70 (Main Battle Tank-70 – Czołg Podstawowy-70).
Rozważano kilka koncepcji nowego czołgu, docelowo wybrano następującą konfigurację, załoga miała składać się z trzech członków załogi (dowódca, działonowy i kierowca), w tylnej niszy wieży znajdował się zmechanizowany system ładowania uzbrojenia głównego (magazyn z amunicją odseparowany był pancerną grodzią, oraz wyposażony w słabe ogniwa, rozwiązania te miały ochronić załogę w wypadku detonacji amunicji, oraz uwolnić niebezpieczną energię gazów ze spalających się ładunków miotających oraz ewentualnej detonacji głowic pocisków kumulacyjnych i odłamkowo-burzących), cała załoga znajdować się miała w wieży co pozwoliło znacznie obniżyć kadłub, aby kierowca nie tracił orientacji, jego stanowisko umieszczone było w pewnego rodzaju kapsule która obracała się niezależnie od wieży, można też ją było obrócić do tyłu, w prawo i lewo, co miało ułatwić prowadzenie pojazdu.
Przekrój MBT-70/Źródło: R.P. Hunnicutt „Abrams A History Of The American Main Battle Tank Volume 2”
MBT-70 wyposażony był także w hydropneumatyczne zawieszenie o regulowanym prześwicie, to pozwalało załodze dostosować wysokość prześwitu wedle potrzeb, ułatwiało to np. poruszanie w bardzo trudnym terenie, lub ukrycie pojazdu. Pojazd uzbrojony miał zostać w armato-wyrzutnię XM150E5 kalibru 152mm, będącą długolufową odmianą armato-wyrzutni M81 tego samego kalibru znaną z czołgów M60A2 oraz M551. XM150E5 mogła strzelać tak konwencjonalną amunicję w tym, XM578E1 (przeciwpancerny, podkalibrowy z odrzucanym sabotem), M409 (przeciwpancerny kumulacyjny, wielozadaniowy), M625A1 (kartacz), XM617 (amunicja strzałkowa), XM411E1 (ćwiczebny), a także wystrzeliwanymi z armaty, przeciwpancernymi pociskami kierowanymi MGM-51 ?Shillelagh?, łącznie w pojeździe mieściło się 46 sztuk amunicji kalibru 152mm składowanych w kasetach amunicyjnych zmechanizowanego systemu ładowania uzbrojenia głównego w tylnej niszy wieży oraz w regałach amunicyjnych wewnątrz kadłuba i przedziału załogi.
Prototyp MBT-70 prezentujący możliwości swojego zawieszenia hydropneumatycznego o regulowanym poziomie prześwitu/Źródło: R.P. Hunnicutt „Abrams A History Of The American Main Battle Tank Volume 2”
Uzbrojenie dodatkowe stanowił sprzężony z armato-wyrzutnią karabin maszynowy M73 kalibru 7,62mm do którego łącznie przewożono około 6000 sztuk amunicji kalibru 7,62x51mm, oraz armata automatyczna Rh202 kalibru 20mm znajdująca się w zdalnie sterowanym module uzbrojenia po lewej stronie wieży, gdy uzbrojenie to nie było używane, chowane było w wodoszczelnej osłonie, łącznie przewożono około 750 sztuk amunicji kalibru 20mm, dodatkowo wóz wyposażony był w wyrzutnie granatów dymnych XM176, umieszczone z tyłu po obu stronach wieży.
MBT-70 wystrzeliwujący przeciwpancerny pocisk kierowany MGM-51/Źródło: http://commons.wikimedia.org
Pojazd wyposażono w zaawansowany system kierowania ogniem, wieża oraz uzbrojenie były w pełni stabilizowane co umożliwiało prowadzenie celnego ognia w ruchu. Z przodu kadłuba umieszczono kamerę TV dla kierowcy miało to dodatkowo wspomóc obserwację (poza trzema wizjerami w jego kopule obserwacyjnej), pojazd wyposażono również w przyrządy do obserwacji w nocy.
Silnik AVCR-1100 połączony z transmisją/Źródło: R.P. Hunnicutt „Abrams A History Of The American Main Battle Tank volume 2”
Napęd stanowił silnik wysokoprężny AVCR-1100 (w wersjach AVCR-1100-1 i AVCR-1100-2) o mocy 1475KM przy 2800 obrotach na minutę, w późniejszym okresie zastosowano silnik AVCR-1100-3 które następnie oznaczono jako AVCR-1360, moc wzrosła do 1500KM przy 2600 obrotach na minutę, przeniesienie napędu zapewniała przekładania RENK HSWL 354, zastosowano gąsienice niemieckiej firmy Diehl typ 170.
Ochronę balistyczną stanowił grodziowy pancerz ze stali pancernej. Jego architektura jest dość ciekawa, zewnętrzną skorupę stanowiła stal o wyższej twardości, wewnętrzna skorupa składała się z płyt (walcowanych i odlewanych tak jak w wypadku skorupy zewnętrznej) o standardowej twardości, pomiędzy nimi znajdowała się komora powietrzna, taka architektura służyć miała zwiększeniu osłony oraz przeżywalności pojazdu w kontakcie z amunicją kumulacyjną, wystrzeliwaną tak w postaci amunicji do armat czołgowych jak i przeciwpancernych oraz w postaci przeciwpancernych pocisków kierowanych oraz granatów wystrzeliwanych z ręcznych granatników przeciwpancernych. Uczciwie należy jednak przyznać, że takie opancerzenie już w latach 60tych można by uznać za prymitywne. Zarówno w USA jak i ZSRR w latach 50tych zaprojektowano bardziej zaawansowane pancerze kompozytowe, w których pomiędzy dwiema warstwami ze stali, znajdowała się warstwa innego materiału.
Rysunek przedstawia konstrukcję pancerza przestrzennego czołgu MBT-70/Źródło: Internet
Co ciekawe nad pancerzami specjalnymi pracowano w USA oraz Wielkiej Brytanii już w okresie IIWŚ, autor niniejszego artykułu poleca lekturę artykułu Pawła Przeździeckiego Zarys historii brytyjskich czołgowych pancerzy specjalnych: od prostych ekranów do układu grodziowego (1942?1964) str. 112 w PDF Acrobat Reader.
W ZSRR pancerz taki otrzymał kryptonim „Kombinacja K” i po raz pierwszy tego typu opancerzenie zabudowano na czołgu T-64 (Obiekt 432), gdzie przód kadłuba chroniony był przez dwie stalowe warstwy pomiędzy którymi umieszczono dwie warstwy tekstolitu szklanego, zaś wieża wykonana metodą odlewania, posiadała z przodu dwie komory, w pierwszych wersjach komory te zalewane były stopem aluminium, w kolejnych wypełniane były kulami z ceramiki. W USA opracowano podobne rozwiązanie w formie pancerza SCA – „Siliceous Cored Armor” czyli pancerz z rdzeniem krzemionkowym, jak nazwa wskazuje, pomiędzy dwiema warstwami stali umieszczono warstwę krzemionki.
Taki pancerz miał zostać po raz pierwszy zastosowany na czołgu M60 oraz w formie dodatkowych modułów jako ulepszenie czołgu M48, niestety z nie do końca do dziś wyjaśnionych przyczyn, z tego rozwiązania zrezygnowano. Jako powody podaje się koszty produkcji, czy też problemy z samą konstrukcją pancerza. Prawdopodobnie to spowodowało iż także MBT-70 ustępował pod względem swej ochrony balistycznej, maszynom radzieckim. Projekt od początku borykał się z problemami technicznymi i choć w końcu wiele z nich rozwiązano, czołg zaczynał charakteryzować się większą niezawodnością, rosnące koszty programu oraz ujawniające się różne punkty widzenia pomiędzy zespołami konstrukcyjnymi z USA i RFN na temat tego jakimi rozwiązaniami wóz ma się charakteryzować doprowadziły do tego iż w latach siedemdziesiątych RFN rezygnuje z udziału w programie i rozpoczęte zostają pracę nad nowym, już tylko Niemieckim czołgiem.
W USA również politycy zaczęli zwracać uwagę na rosnące koszta programu, skutkowało to zamknięciem programu MBT-70, armia co prawda nie chciała rezygnować z nowego czołgu, stąd też zaproponowano tańszą wersję MBT-70, oznaczoną jako XM803 w której wszelkie zagraniczne komponenty zastąpiono komponentami krajowymi, co miało zmniejszyć nieco cenę pojazdu. Również armatę automatyczną Rh202 zastąpiono wielkokalibrowym karabinem maszynowym M85 kalibru 12,7mm umieszczonym na panoramicznym przyrządzie obserwacyjno-celowniczym dowódcy. Uzbrojenie główne zostało zmienione na nowszy wariant, armato-wyrzutnię XM150E6 która różniła się od poprzedniczki niewielkimi detalami.
Model uproszczonego MBT-70 czyli XM803/Źródło: R.P. Hunnicutt „Abrams A History Of The American Main Battle Tank Volume 2”
Napęd wozu stanowić miał silnik AVCR-1100-3B o mocy 1250KM przy 2600 obrotach na minutę, przeniesienie napędu miała stanowić przekładnia XHM-1500-2B. Również hydropneumatyczne zawieszenie o regulowanym prześwicie zostało zastąpione prostszą odmianą. Początkowo zaaprobowano do budowy dwa prototypy XM803, zakończono montaż jedynie jednego, program oficjalnie zamknięto 30 czerwca 1972.
