Zgodnie z definicją ?powstanie? to zbrojne wystąpienie ludności przeciwko dotychczasowej władzy państwowej lub władzy okupacyjnej. W przypadku polskich powstań narodowych, gdzie mieliśmy do czynienia głównie z tym drugim czynnikiem, w szerszej świadomości Polaków istnieje niewiele miejsca poświęconego cudzoziemcom walczącym ramię w ramię w celu obalenia carskiego jarzma narzuconego na drodze rozbiorów. Ewa i Bogumił Liszewscy podjęli się próby zebrania biografii najbardziej znanych i zasłużonych Włochów, Francuzów, Ukraińców, Rosjan, Węgrów czy Żydów, którzy często wyruszali do kraju na Wisłą, by walczyć ?o wolność naszą i waszą? podczas powstania styczniowego 1863-1864.
Słowem wstępu należy napisać o samej książce. Choć jest stosunkowo niedużych rozmiarów i została wydana w miękkiej okładce, na szczególną pochwałę, według mnie, zasługuje użycie papieru kredowego (którego jestem fanem), dzięki któremu możemy podziwiać blisko siedemdziesiąt fotografii z epoki, jak i współczesnych, ilustracji, rysunków czy map w kolorze i czarno-bieli w doskonałej jakości. A okładka, skoro już jesteśmy przy tym, przedstawia między innymi żuawów śmierci na podkoloryzowanej fotografii z 1863 roku ze zbiorów Muzeum w Piaskowej Skale, a którzy zasługują na szczególną uwagę ze strony Czytelnika.
Niniejsza publikacja, wydana nakładem Wydawnictwa Replika, składa się z dziewiętnastu rozdziałów, poświęconym poszczególnym cudzoziemcom. Są to: Włosi ? generał Francesco Nullo, pułkownik Stanislao Elbano Bechi, porucznik Luigi Caroli, porucznik Stefano Elia Marchetti, porucznik Giovanni Battista Belotti i pułkownik Luigi Navone; Francuzi ? generał Francois Rochebrune, pułkownik Paul Ganier d’Abin, pułkownik Léon Junck, porucznik Marie Antoinette Lix (jest to jedyna kobieta w zestawieniu ? przyp. red.) i Emil Androeli; zrusycyzowany Ukrainiec porucznik Andrij Potebnia, rosyjski kozak porucznik Jakow Lewkin, Rosjanin o polskich korzeniach Matwiej Bezkiszkin, Węgier major Edward Nyáry, pół krwi Francuz i Niemiec pułkownik Edmund Callier czy nieudanej organizacji desantowej legionu polsko-cudzoziemskiego, złożonego z Polaków, Włochów, Francuzów, Anglików, Niemców, Szwajcarów, Rosjan, Belgów, Węgrów, Holendrów i Chorwatów. Dopełnieniem książki jest historia polskiego Żyda, Samuela Posnera. Warto odnotować przy tym fakt, o którym wspominają Autorzy we wstępie, że w powstaniu styczniowym brało udział łącznie od kilkuset do kilku tysięcy cudzoziemców, często walcząc i ginąc anonimowo i bez mogił.
Zanim jednak otrzymujemy biografie wyżej wymienionych osób, Autorzy przybliżają we wstępie ówczesną sytuację polityczną i drogę, na której znalazł się okupowany naród przed wybuchem powstania styczniowego, jego główny przebieg i skutki po brutalnym stłumieniu go przez Rosjan. Natomiast każdy z rozdziałów rozpoczyna się ciekawym cytatem z epoki oddającym charakter sytuacji w jakiej znalazł się bohater, następnie jego biografię (jak i kontrowersje związane z jej szczegółami, bazując na różnych źródłach), ukazującą życie i służbę wojskową w rodzinnych kraju, pobudki jakimi kierował się decydując o pomocy zbrojnej powstańcom, przebiegowi służby w zniewolonej Polsce i ? bardzo często ? tragiczny los, jaki ich spotkał na polskiej ziemi: śmierci w walce lub niewoli czy deportacji i zesłaniu na Sybir. Na koniec Autorzy prezentują w jaki opisywani bohaterowie zostali upamiętnieni w Polsce, prezentując zdjęcia nagrobków czy pomników.
Jeśli chodzi o język książki to ewidentnie, zgodnie z opisem, została napisana przez dwie osoby. Podzieliłbym ją zatem na potrzeby tej recenzji, na dwie części: pierwsza, dotycząca biografii sześciu Włochów została napisana, według mnie, przez Autorkę, na co wskazuje bardziej kwiecisty i pompatyczny styl, w przeciwieństwie do opisów przedstawicieli pozostałych narodowości. Nie jest to poważny zarzut, tylko rozróżnienie zauważonych przeze mnie dwóch stylów, choć osobiście bardziej spodobał mi się ten, prezentowany przez Autora.
Podsumowując, na pewno jest to interesująca publikacja, która przypomina biografie mało znanych szerszemu gronu odbiorców zasłużonych w walce o polską wolność obcokrajowców. Wielu z nich, jako oficerowie dowodząc całymi jednostkami powstańczej armii, dowiodło wojskowego kunsztu, wyniesionego z wcześniejszych walk podczas Wiosny Ludów 1848 roku w innych częściach Europy, gdzie u ich boku często walczyli też Polacy na obczyźnie. Powstanie styczniowe było w wielu przypadkach, np. wspomnianych Włochów, którzy walczyli o zjednoczenie kraju ze słynnym rewolucjonistą Giuseppem Garibaldim na czele, sprawdzianem lojalności wobec zaciągniętego wcześniej długu.
Polecam niniejszą książkę osobom, które chcą poszerzyć swoją wiedzę o mniej znanym aspekcie jednego z największych powstań narodowowyzwoleńczych, którego przecież ostatni żyjący weterani byli czczeni i uwielbiani w czasach odrodzonej II Rzeczypospolitej.
EWA i BOGUMIŁ LISZEWSCY to małżonkowie z 26-letnim stażem. Pasjonują się historią Polski. Ich życiową misją jest budzenie patriotyzmu wśród Polaków. Autorzy trzech książek: ?Piękne Polski? (2017) oraz ?Dzielne Polki? (2013) i ?Polskie bohaterki? (2009), a także licznych stron internetowych poświęconym m.in. niezłomnej polskiej sanitariuszce Danusi Siedzikównie ?Ince? czy bohaterce powstania styczniowego Marii Potrowiczowej, poległej w walce z Rosjanami w bitwie pod Dobrą w woj. łódzkim. Wspólnie napisali ponad sto artykułów biograficznych, traktujących o Polkach i Polakach zasłużonych w walce o wolność ojczyzny. Były one publikowane na łamach wieli gazet i magazynów m.in. w: ?Gazecie Polskiej Codziennie?, łowickim ?Kwartalniku Historycznym?, ?Tygodniku Płockim?, ?Ziemi Łódzkiej?, ?Expresie Australijskim?, ?Kurierze Wileńskim?, brytyjskiej ?Gazecie Polonijnej?, kanadyjskiej ?Panoramie Polskiej?.
Autorzy: Ewa Liszewska, Bogumił Liszewski
Tytuł: Viva la Polonia! Cudzoziemcy w Powstaniu Styczniowym 1863 r.
Wydawnictwo: Replika
Oprawa: Miękka ze skrzydełkami
Rok wydania: 2018
ISBN: 978-83-7674-668-5
Liczba stron: 224
Format: 14,5 x 20,5 cm
>>>> Książkę można kupić u wydawcy tutaj <<<<
