Geneza i skutki rewolucji październikowej

Obserwując wydarzania za wschodnią granicą i zadając sobie pytanie o rolę Rosji w konflikcie, da się zauważyć tęsknotę pewnych grup społecznych i elit rządowych w tym kraju za potęgą Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Za zalążek ZSRR należy uznać rewolucję październikową, której obietnice i hasła porwały tłumy, doprowadzając do krwawej wojny domowej, wyniku której do władzy doszła partia bolszewików. Po krótkotrwałej koalicji z partią lewicowych socjalistów-rewolucjonistów zaprowadziła całej Rosji rządy dyktatorskie, z zastosowaniem terroru państwowego, stanowiąc tym samym podwaliny ekspansji i potęgi państwa sowieckiego. Odnosząc to do współczesności, należy wskazać pewne analogie w działalności i sposobu myślenia bolszewików do działań obecnej władzy w Moskwie. Bowiem ta sama chęć dominacji i chłodna kalkulacja interesów widoczna jest w bieżącej polityce bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Warto zatem omówić genezę, przebieg i skutki rewolucji październikowej, która była niewątpliwie jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Rosji.

Historia Rosji pełna jest burzliwych wydarzeń społecznych i politycznych, czego przejawem był chociażby  konflikt między premierem rosyjskiego Rządu Tymczasowego Aleksandrem Kiereńskim a mianowanym przez niego głównodowodzącym armii rosyjskiej gen. Ławrem Korniłowem .W wyniku niepowodzenia puczu Korniłowa, Kiereński utworzył nowy rząd koalicyjny. Wówczas w jego skład weszło 10 mienszewików i eserowców. Sytuacja w kraju stała się jednak dramatyczna. Przestał funkcjonować system transportowy, wiele fabryk przerwało pracę, gwałtownie wzrosły ceny podstawowych surowców, a liczba prowincji w których dochodziła do zamieszek stale rosła. Nowy rząd wraz z Kiereńskim nie był w stanie zapobiec pogłębiającej się anarchii w kraju.[1]

Ławr Korniłow / wikipedia.pl

31 VIII (13 IX w kalendarzu Gregoriańskim) Rada Piotrogrodzka przyjęła rezolucję bolszewicką. Rada Moskiewska uczyniła to natomiast tydzień później. Przedmiotem rezolucji była zmiana dotychczasowej ugodowej polityki na rzecz stanowczych posunięć. Stwierdzono w niej, że nieodpowiedzialne posunięcia stworzyły możliwość do przekształcenia naczelnego dowództwa w narzędzie przeciwko rewolucji. Jedynym wyjściem w takiej sytuacji miało być utworzenie władzy przez przedstawicieli proletariatu i chłopstwa.[2]

Aleksander Kiereński / wikipedia.pl

Rząd tymczasowy świadomy swej bezsilności zwrócił się do społeczeństwa z prośbą o wyrażenie poparcia dla jego działań. 14 września w Piotrogrodzie otwarto tzw. Naradę Demokratyczną z udziałem ponad 1500 delegatów Rad Robotniczych, Żołnierskich i Chłopskich. Uczestniczyli w niej także organizacje wojskowe, związki zawodowe oraz organizacje społeczne. Celem Narady było uzyskanie zgody na koalicję z partiami centrowymi i prawicowymi. W wyniku narady większością głosów wybrano Wszechrosyjską Radę Demokratyczną. Prawie natychmiast została ona przekształcona w Tymczasową Radę Republiki Rosyjskiej, stając się tym samym Przedparlamentem. Przedparlament z kolei miał za zadanie spełniać rolę Zgromadzenia Narodowego, do którego wybory wyznaczono na listopad 1917 r.[3]

17 (30) września Lenin wrócił w okolicę Piotrogrodu  aby reagować szybciej na zmieniającą się sytuację. W połowie września Lenin uznał, że tylko dobrze zorganizowane powstanie zbrojne może doprowadzić do zwycięstwa rewolucji socjalistycznej. Zmiana ta wynikła z nowej sytuacji, która wyraźnie wskazywała na wzrost nastrojów rewolucyjnych  w wielu środowiskach. Wcześniej jego działalność koncentrowała się na pisaniu listów do KC, Komitetu Piotrogrodzkiego i Komitetu Moskiewskiego. W swoich listach podkreślał , że rewolucja jest nieunikniona a bolszewicy powinni przejąć władzę. No określał on jednak konkretnej daty kiedy miało by do niej dojść. Zwracał szczególną uwagę na potrzebę szybkich przygotowań poprzez uzbrojenie ludu (Gwardia Czerwona) i agitację. Jednak z z początku na swoje listy nie uzyskał nawet odpowiedzi.[4]

20 października (n. st.) Lenin w przebraniu powrócił do Piotrogrodu. Trzy dni później zwołano specjalne posiedzenie bolszewickiego Komitetu Centralnego. W jego gremiach rozpoczęła się dyskusja na temat możliwości rozpoczęcia zbrojnego powstania. Sprzeciw wyrazili Grigorij Jewsiejewicz Zinowjew[5] i Kamieniew, co argumentowali koniecznością przeczekania aż do czasu rozpoczęcia II Zjazdu Rad wyznaczonego na 7 listopada oraz na utworzenie Konstytuanty.  Jednak zdecydowana większość uznała, że bolszewicy są jedyną siłą mogącą przeprowadzić powstanie zbrojne, a kompromis z socjalistami jest zbyteczny i nierozsądny.

W swoim liście Marksizm a powstanie Lenin przedstawił swoje plany zbrojnego przejęcia władzy, które odbyć się miało przy pomocy z piotrogrodzkiego garnizonu i marynarzy z Kornsztadu . Zgodnie z nakreślonym przez Lenina planem poszczególne oddziały miały zajmować istotne ze strategicznego punktu widzenia obiekty w miastach (takie jak chociażby węzły kolejowe, mosty, urzędy, itp.) oraz aresztować nie podejrzewających niczego członków Rządu Tymczasowego oraz przeciwnym powstaniu wysokim stopniem generałom.[6]

Do wydarzeń określanych przez wielu historyków jako ?rewolucja październikowa? doszło między 6 a 8 listopada (24 a 26 października według kalendarza gregoriańskiego). Wydarzenia te polegały głównie na przejęciu władzy przez niezbyt liczną partie miejską, kierowaną przez fanatycznego przywódcę wspieranego w swych działaniach przez Radę, na której czele stał Lew Trocki. Historycy za główną pobudkę wybuchu rewolucji październikowej podają rosnącą w siłę i popularność partie bolszewicką oraz słabość rządów Kiereńskiego.[7]

Tłum podczas rewolucji październikowej. Symboliczny początek władzy komunistycznej w Rosji. / http://drabina.files.wordpress.com

24 października (6 listopada n. st.) Kiereński oświadczył Przedparlamentowi że ma w posiadaniu dowody świadczące o przygotowywaniu przez bolszewików zbrojnego powstania mającego na celu przejęcie władzy. Zaapelował otwarcie dla zebranych o poparcie dla działań rządu, które zamierza on podjąć celem zapobieżenia zbliżającej się rebelii. Wobec coraz bardziej jawnych zamiarów bolszewików, poparcie dla nich malało w partii mineszewików oraz w Radzie Piotrogrodzkiej. Sprzeczności wewnętrzne Rady oraz apele Kiereńskiego nie dały jednak oczekiwanych rezultatów.

W nocy z 24 na 25 października (z 6 na 7 listopada) bojówki Gwardii Czerwonej Trockiego zajęły bez rozlewu krwi centralę telefoniczną, dworce kolejowe, pocztę główną  oraz inne instytucję. Rozległ się również odgłos ostrzału z dział krążownika ?Aurora? wymierzonego w Pałac zimowy, w którym odbywało się nadzwyczajne posiedzenie Rządu Tymczasowego. Czerwonogwardziści wraz z wiernymi siłom bolszewickim żołnierzom i marynarzom podeszli pod Pałac Zimowy, wzywając ministrów do oddania się w ich ręce.

Z początku ich wezwanie zostało odrzucone, lecz już następnej nocy po oddaniu strzałów na oślep i szamotaninie z członkami gwardii rządowej ministrowie zostali uprowadzeni do twierdzy Pietropawłowskiej z której dzień wcześniej również oddano strzały w stronę Pałacu Zimowego. Kiereński opuścił Pałac rankiem 25 października udając się do kwatery głównej dowództwa Frontu Północnego i tym samym uniknął schwytania przez bolszewików.

Nie udało mu się uzyskać żadnego wsparcia i pomocy ponieważ większość żołnierzy nie wyrażała chęci walki w imię Rządu Tymczasowego, z kolei ci, którzy taką chęć wyrażali, dowodzeni byli przez wrogo nastawionych oficerów do premiera. Wielu z nich również było przekonanych, co do rzekomej zdrady przez Kiereńskiego Korniłowa podczas nieudanego puczu i nie chcieli stanąć po jego stronie w walce z bolszewikami. Udało mu się jednak uzyskać wsparcie u Kozaków pod dowództwem generała Piotra Krasnowa.

Krasnow na czele kawalerzystów zajął Gatczynę, a następnie skierował się do Piotrogrodu. 30 października (12 listopada) kawalerzyści Krasnowa zostali zatrzymani pod Wzgórzami Pułkowskimi przez oddziały Gwardii Czerwonej i marynarzy zostając zmuszeni do odwrotu. Kiereński, który zauważył, ze nie może ufać Kozakom pertraktującymi po kryjomu z bolszewikami wymknął się z miasta przy pomocy Krasnowa.                                          W kolejnych etapach rewolucji Kiereński nie odegrał już żadnej istotnej roli w formowaniu opozycji antybolszewickiej. W 1918 roku opuścił Rosję i udał się na zachód. Z początku osiedlił si,e we Francji, a w 1940 roku na stałe zamieszkał w Stanach Zjednoczonych gdzie do końca swojego życia prowadził działalność naukową.[8]

W Moskwie przeciwnicy bolszewików stawiali opór większy niż miało to miejsce w Piotrogrodzie.  Na czele powołanego Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego stał eserowski oficer K. I. Riabcew. Dysponując siłą w liczbie około 10 tys. Żołnierzy ogłosił on stan wojenny i przygotowywał się do starcia z nacierającymi siłami bolszewików. Wyniku starcia oddziałów Riabcewa z siłami bolszewików wojsko pod wodzą oficera zajęło Kreml.

Lenin zareagował nerwowo na zaistniałą sytuację i wysłał lojalne oddziały w celu wsparci Komitetu Wojskowo Rewolucyjnego w Moskwie. Było to wsparcie w postacie Czerwono Gwardzistów oraz marynarzy z Floty Bałtyckiej. Kolejarze pomagając bolszewikom okupowali najważniejsze stację kolejowe. Po tygodniu walk oddziały rewolucyjne dotarły do Placu Czerwonego i otoczyły Kreml, a  15 listopada Komitet Bezpieczeństwa Narodowego w Moskwie zrezygnował z walki. Następnego dnia Kreml należał już do bolszewików.[9]

15(28) listopada stał się  nie tylko dniem zwycięstwa rewolucji w Moskwie ale również początkiem umacniania jej rewolucji. Wówczas rozpoczęły się systematyczne posiedzenia Rady Komisarzy Ludowych, a władze radzieckie wydały szereg dekretów i zarządzeń, które umacniały. Zarówno Centralny Komitet Wykonawczy, jak i Rada Komisarzy Ludowych rozpatrywały i wydawały dekrety oraz postanowienia dotyczące prawie wszystkich dziedzin funkcjonowania państwa. W latach 1917-1918 wydano przeszło 80 dekretów.[10]

W listopadzie opublikowano Deklarację Praw Narodów Rosji  proklamująca równość i suwerenność wszystkich narodów zamieszkujących dawne imperium rosyjskie. Akt ten został opracowany przez Lenina i określał politykę narodowościową w Rosji Radzieckiej. Jego istotą było ogłoszenie równości i suwerenności wszystkich narodów Rosji, ich prawa do samookreślenia się włącznie z utworzeniem własnego suwerennego państwa. Akt ten znosił również ograniczenia religijne i gwarantował autonomie dla mniejszości narodowych i grup etnicznych, jednak w rzeczywistości nigdy nie był w pełni realizowany w Rosji Radzieckiej.[11]

Inne dekrety dotyczyły wprowadzenia  8-godzinnego dnia pracy (29 X), kontroli robotniczej w zakładach pracy (14 XII), nacjonalizacji banków (14 XII), zniesienia stanów i rang cywilnych (10 XI), wprowadzenia rozwodów (16 XII), oddzielenia kościoła od państwa i szkoły od cerkwi (20 I 1918), nacjonalizacji floty handlowej (23 I), organizacji Armii Czerwonej (15 I), wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego, nacjonalizacji wszystkich magazynów zbożowych, nacjonalizacji handlu zagranicznego (22 JT), nacjonalizacji przemysłu naftowego (20 VI), nacjonalizacji wielkiego przemysłu, przedsiębiorstw kolejowych, transportu i młynów (28 VI), konfiskaty majątku zdetronizowanego cara i członków jego rodziny (13 VII), walki ze spekulacją (22 VII) i likwidacji kolei prywatnych(28 XI).

Po zwycięstwie rewolucji, bolszewicy nie zrezygnowali z tworzenia wspólnego bloku politycznego z lewicą eserowską. Jednak zmianie uległy poglądy eserowskiej lewicy. Wpływ miała na to przede wszystkim  nieprzejednana postawa kierownictwa bolszewickiego wobec żądań prawicy socjalistycznej, przezwyciężenie przez bolszewików wahań wewnątrz partii oraz własnych szeregach, jak również przebieg zjazdów chłopskich w listopadzie 1917 roku.

W ostatecznym rozrachunku rozbieżności ideologiczno-polityczne, które dzieliły lewicowych eserowców i bolszewików, nie zagwarantowały pożądanej trwałości koalicji. Przetrwała ona tylko cztery miesiące do marca 1918 roku. Krótkotrwała koalicja w tym okresie pełna była wewnętrznych sprzeczności. Eserowcy nie rozumieli istoty dyktatury proletariatu i warunków, w jakich musiała ona działać. Rozbieżności wewnątrz bloku zaogniały się z dnia na dzień a kraj pogrążał się w wojnie domowej i chaosie.[12]

Następne miesiące po rewolucji październikowej przyniosły tłumom ślepo podążającym za bolszewikami rozczarowanie. Zrezygnowali oni bowiem z wielu obietnic i haseł, pod którymi szli do rewolucji, jak również sprzeniewierzyli się wszystkim ideałom głoszonym przez rosyjskich socjaldemokratów od poprzedniego stulecia i ponownie wprowadzili, często nawet w ostrzejszej formie, tak potępiane przez nich samych mechanizmy i praktyki represji z czasów panowania caratu.[13]

Pierwsze lata działalności ekonomicznej i politycznej bolszewików po rewolucji październikowej określane są mianem komunizmu wojennego. Bolszewicy za wszelką cenę chcieli utrzymać władzę nie dzieląc się nią z innymi. Utworzona w grudniu 1917 roku Cze-Ka (Nadzywczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem), pod kierownictwem Feliksa Dzierżyńskiego w 1918 przyczyniła się do zlikwidowania grup anarchistów (kwiecień) i eserowców (lipiec).

Nieudany zamach na Lenina w sierpniu 1918 roku stał się pretekstem bolszewików do zaostrzenia terroru skierowane przeciwko wszelkim przeciwnikiem nowo powstałej władzy. Podejrzenia wobec domniemanych wrogów zdobyczy rewolucyjnych opierały się w głównej mierze na analizie pochodzenia społecznego. Ofiarami terroru padali ziemianie, inteligencja, urzędnicy z czasów caratu oraz duchowieństwo prawosławne. Rozpowszechniały się praktyki brutalnego tłumienia wszelkich oznak sprzeciwu i niezadowolenia. Tego działalność nasiliła się jeszcze bardziej w czasie nieuniknionej wojny domowej.

Następstwem rewolucji październikowej była wojna domowa w Rosji trwająca od 1918 do 1920 na terenach dawnego imperium Rosyjskiego była przede wszystkim konfliktem pomiędzy bolszewikami oraz ich Armią Czerwoną, a opozycją różnych odłamów politycznych. Kolejny czynnik mający zasadniczy wpływ na konflikt związany był z dążeniami różnych narodów próbujących wykorzystać upadek Rosji i utworzyć własne państwa, lub poszerzyć ich terytorium. Kolejna płaszczyzna wojny domowej w Rosji będąca zasadniczym determinantem rozwoju przyszłych wydarzeń związana była z interwencją aliantów w 1918 roku.[14]

Jednym z podstawowych problemów, przed którym po przewrocie październikowym stanęli bolszewicy, było zorganizowanie sprawnej i lojalnej armii, najpierw do walki z Niemcami, a następnie do obrony przed białymi i obcymi interwentami. Było to spore wyzwanie, gdyż dotychczasowa armia pozostawała zdezorganizowana i nie mogła sprostać nałożonym na nią zadaniom. Pomimo wprowadzania w niej wyboru całej kadry dowódczej oraz zlikwidowania stopni oficerskich daleko było od oczekiwanych efektów. Armia rozpadała się w oczach, żołnierze dezerterowali z frontu. W tej sytuacji zdecydowano się na jej demobilizację, a w to miejsce, dekretem Rady Komisarzy Ludowych z 15 (28) stycznia 1918 r., powołano Robotniczo-Chłopską Armię Czerwoną jako jedyne wojsko wyłącznie rewolucyjne wierne bolszewikom.[15]

W związku z działalnością Bolszewików, w wielu ośrodkach miejskich w Rosji rozwinęła się działalność organizacji podziemnych, takich jak: Związek Obrony Ojczyzny i Wolności, kierowany przez Borysa Sawinkowa, Centrum Narodowe oraz Związek Odrodzenia Rosji[16]. Południe Rosji stało się punktem formowania się opozycyjnych białych armii. Nad Donem powstała armia kozacka pod dowództwem atamana Piotra Krasnowa, natomiast w  Kubaniu generałowie carscy Ławr Korniłow i Antoni Denikin utworzyli tzw. Armię Ochotniczą.

Siłom rosyjskiej kontrrewolucji przyszły państwa zachodnioeuropejskie co związane był z ich interwencją w 1918 roku. Ententa była gotowa poprzeć swego sojusznika z I wojny światowej, który stał się wrogiem nowo tworzonej władzy. Ich interwencja była związana głównie z pobudkami o charakterze ideologicznym. Interwencja zbrojna  tych państw rozpoczęła się po zawarciu traktatu brzeskiego przez Rosje z Niemcami w dniu 3 marca[17] 1918 roku. Popierali oni wewnętrzny opór ich sojusznika w wojnie domowej w Rosji. Anglicy wylądowali w Murmańsku opanowując wybrzeże.[18]

W dalszym etapie działań aliantów wysadzono desanty Kanadyjczyków, a w maju 1918 roku znalazły się tam wojska amerykańskie. W lecie 1918 roku znajdowało się na terenie Murmańska przeszło 10 tys. żołnierzy. W sierpniu wojska koalicji zajęły Archangielsk, w którym powstał rząd kontrrewolucyjny z Mikołajem Czajkowskim na czele[19]. Kolejnym znaczącym wydarzeniem w działaniach przeciwko niechcianej władzy bolszewików była interwencja Japończyków na Dalekim Wschodzie.[20]

5 kwietnia 1918 roku we Władywostoku pojawiły się pierwsze japońskie siły dowodzone przez admirała Hiroharu Kato.[21] Główne ośrodki oporu zbrojnego powstały głównie w rejonach północnych; Murmańsk, Archangielsk, na Donem w środkowym dorzeczu Wołgi, na Kaukazie i w Estonii (pod okupacja Niemiecką). W rękach sił białogwardzistów znalazła się cała Syberia bogata w zasoby naturalne. Sytuacja w Rosji pogorszała się, a siły Cze-ka bezlitośnie tłumiły butny chłopskie.[22]

Rok 1918 przyniósł również inne ważne dla Rosji wydarzenia. Jednym z nich niewątpliwie była śmierć ostatniego cara Rosji. W nocy z 16 na 17 lipca w domu kupca Ipatjewa w Jekatierinburgu został wraz z najbliższą rodziną, żoną, czwórką dzieci i służbą zamordowany car Rosji Mikołaj II[23]. Należy również wspomnieć o uchwaleniu 10 lipca 1918 roku pierwszej konstytucji państwa. Nowa Konstytucja gwarantowała wolność słowa, prasy i zgromadzeń, ale tylko dla klasy robotniczej.[24]

Car Mikołaj II wraz z rodziną. / wikipedia.pl

Teatr działań wojny domowej w Rosji podzielony był zasadniczo na trzy fronty: Pierwszy z nich ? północny, przeciwko wojskom państw Ententy i Północnej Armii Ochotniczej z Dymitrym Parskim na czele. Oraz trzeci, który znajdował się na południu przeciwko armii Krasnowa i Denikina dowodzonej przez Pawła Sytina[25]. Pod koniec 1918 roku bolszewicy odparli ataki białogwardzistów, ale żadna ze stron nie osiągnęła zdecydowanej przewagi[26].

Jednym z zagrożeń dla Lenina i bolszewików w wojnie domowej były oddziały admirała Kołczaka. Dokonały ofensywy na przełomie 1918-1919 roku, a w marcu 1919 roku rozpoczęła się ona szerokim frontem w kierunku Wołgi.[27] Generał zdobył Syberię i Ural. W maju-czerwcu 1919 roku jego wojska zostały pokonane przez bolszewików na wschód od Wołgi. Kolejnym zagrożeniem okazał się generał Denikin. Zdobywszy rejony południowe europejskiej części Rosji zbliżył się do Moskwy. Lenin przewidział upadek stolicy zaopatrując się nawet  w ?lewe? dokumenty, by uciec z kraju lub móc działać w podziemiu. Denikin jednak przegrał wojnę.

Ostatnim zagrożeniem w wojnie domowej dla bolszewików był Generał Wrangel, który zaatakował  w kwietniu 1920 roku na czele skromnych oddziałów stacjonujących na Krymie. Jego zbrojnemu wystąpieniu nie pomógł fakt trwania wojny polsko-bolszewickiej.[28] Natomiast z powodu niskiej skuteczności swoich działań w1920 roku, Anglia, Francja i Włochy wycofały się z blokady Rosji.[29]

Wraz z pokonaniem Generała Wrangla w Rosji i wycofaniem sił obcych państw zakończył się faktycznie okres wojny domowej. W niektórych regionach walki trwały, choć nie wpływały one na i tak już wygraną wojnę przez bolszewików. Walki te trwały w Azji Środkowej i na Kaukazie, który bolszewicy opanowali  w 1921 r. W niektórych obszarach ?paliły? się też kresy, niekiedy nawet kilka lat, ale walki ograniczały się zwykle do obszarów pogranicznych i nie miały wpływu na kształtowanie się sytuacji wewnętrznej w Rosji.[30]

Zasadniczym czynnikiem, który zadecydował o zdecydowanym zwycięstwie bolszewików w wojnie domowej nad ?białymi? był terror. Terror miał charakter państwowy i towarzyszył już do końca istnienia ZSRR.[31] Kolejnym niewątpliwie atutem bolszewików było opanowanie centralnych terytoriów oraz zdolni dowódcy wojskowi, którzy znając zasady sztuki wojennej umieli wykorzystać miejscowe warunki i zapewnić swym oddziałom lepszą mobilność od przeciwnika [32].

Niewątpliwie w czasie wojny domowej, a z czasem w Związku Radzieckim jedną z barwniejszych i istotnych dla historii tego państwa i całego świata postaci był Józef Stalin. Już w maju 1918 roku w związku z zaostrzeniem się sytuacji żywnościowej w Moskwie i innych miastach, Rada Komisarzy Ludowych RFSRR wyznaczyła go do kierowania sprawami aprowizacji na południu Rosji. Posiadał on nadzwyczajne uprawnienia i kompetencje. Już wtedy wykazywał ogromną bezwzględność wobec ludzi. Bez namysłu rozstrzeliwał dziesiątki wrogów władzy radzieckiej, których jedynie podejrzewano o powiązania z kontrrewolucją.[33]

Józef Stalin, a właściwie Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili – radziecki polityk pochodzenia gruzińskiego, dożywotni dyktator ZSRR. / Źródło: wikipedia.pl

W jednym ze swoich listów pisał do Lenina: ?Popędzam i besztam każdego, kogo trzeba, mam nadzieje, że wnet odbudujemy linie klejową. Możecie być pewni, że nie pożałujemy nikogo, ani siebie, ani innych, a zboże jednak damy?.[34] Już wtedy wykazywał bezwzględność, na którą mu zezwalano. To dzięki Leniowi i rewolucji październikowej Stalin stal się tym, kim był. Oni go stworzyli, a on osiągnął władzę absolutną.

Na przełomie 1923/1924 r., posiadał takie wpływy, które umożliwiał mu zainstalowanie w Komitecie Centralnym swoich protegowanych – ludzi skłonnych w każdej chwili oddać swoje głosy na osoby lub programy, które on popierał. Tym samym skutecznie krok po kroku dążył do objęcia władzy w Partii, będąc zarazem głównym rywalem coraz mniej popieranego Lwa Trockiego. Kiedy umierał Lenin, partią kierował ?triumwirat? w osobach Stalina, Kamieniewa i Zinowiewa, który już uprzednio zgłaszał wiele zastrzeżeń pod adresem Trockiego. Sojusz ten trójki miał stworzyć większość w Biurze Politycznym przeciwko Trockiemu i uniemożliwić mu, by stał się pierwszą osobą w partii.[35]

Formowanie się nowego państwa obejmującego ziemie nierosyjskie oraz uwikłanego w konflikty wewnętrzne było skomplikowane. W wyniku kończącej się wojny domowej wyłoniło się sześć socjalistycznych republik radzieckich  – Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka (RFSRR), Ukraińska SRR, Azerbejdżan, Armenia i gruzja. W wyniku burzliwych zmain politycznych w lutym 1919 roku bolszewicy uchwalili Konstytucję Białoruskiej SSR, a w marcu konstytucję Ukraińskiej SRR.

W ramach federacji Rosyjskiej utworzono autonomiczne republiki i okręgi, na przykłąd Baszkirską Republikę Autonomiczną, Republiki Autonomiczne Kirgisko-Kazachską i Dagestańską, Górnoałtajski Obwód Autonomiczny i Tatarską Republikę Autonomiczną. W innych obszarach formowano zazwyczaj okręgi narodowościowe co związane było głównie z ich strukturą etniczną. W tym właśnie momencie Federacja Rosyjska po latach wojny domowej jako państwo zaczęła kształtować się na nowo.

Podczas X Zjazdu Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) w marcu 1921 roku, Stalin zajmujący wówczas stanowisko komisarza ludowego ds. narodowościowych wygłosił mowę chwalącą Rosyjską FSRR. Twierdził, iż jest to idealna forma państwa republiki-związkowej. Jego zdaniem nierosyjskie socjalistyczne republiki radzieckie wraz z okręgami autonomicznymi , okręgami oraz obwodami powinny zjednoczyć się z państwem wielkorosyjskim władanym przez bolszewików.

Jego słowa sprawdziły się podczas I Zjazdu Rad 30 grudnia -1922 roku. W zjeździe uczestniczyli delegaci z wszystkich najważniejszych republik zatwierdzili utworzenie nowego związkowego państwa ? Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). Centralny rząd, który został utworzony w Moskwie otrzymał decydujący głos w dziedzinie obronności, finansów państwa, bezpieczeństwa narodowego, kontroli granicy państwowej, handlu zagranicznego, stosunków dyplomatycznych z innymi państwami oraz transportu. Jedynie cztery republiki zachowały pewną autonomie w zakresie zarządzania określonymi dziedzinami.

Najważniejszym organem ZSRR był Wszechzwiązkowy Zjazd Rad, a w okresie między zjazdami kierowanie państwem należało do Centralnego Komitetu wykonawczego. Organ ten składał się z Rady Związku oraz Rady Narodowości. Związek Radziecki uprawomocnił się na mocy ustawy zasadniczej zatwierdzonej 31 stycznia 1924 roku przez  II Wszechzwiązkowy Zjazd Rad . Podkreślano w niej różnice miedzy kapitalizmem a socjalizmem w propagandowy sposób. Najistotniejszym paragrafem zawartym w nowej konstytucji był paragraf  2, mówiący, że granice ZSRR są nienaruszalne, a obywatelstwo w ZSRR przysługuję wszystkim obywatelom republik związkowych.

Do kolejnych ważniejszych wydarzeń kształtujących nowo powstałe państwo radzieckie było przyjęcie Nowej Polityki Ekonomicznej, zastępująca komunizm wojenny mającej na celu polepszenie sytuacji chłopstwa i prywatnych przedsiębiorców, (Nowaja ekonomiczeskaja politika), rozkwit radzieckiej biurokracji, dojście Stalinaa do władzy, kolektywizacja i uprzemysłowienie, czystki wrogów reżimu stalinowskiego oraz przyjęcie paktu nazistowsko-sowieckiego 23 sierpnia 1939 roku (pakt Rinbbentrop ? Mołotow), który był wstrząsem dla komunistów na całym świecie i klęską państwa Polskiego.[36]