Ruiny Warszawy po powstaniu warszawskim/ Źródło: domena publiczna

Kapelan powstańców warszawskich powieszony na własnej stule – historia Józefa Stanka

Niemcy już od pierwszego dnia wojny przystąpili do masowej eksterminacji narodu polskiego. W kolejnych latach rozszerzali skalę swojego barbarzyństwa, a kulminacją ich okrucieństwa było tłumienie powstania warszawskiego. Niemcy prześcigali się w zawodach na najbardziej ohydną zbrodnię, a jedną z ofiar tych „zmagań” był bohaterski kapelan Zgrupowania „Kryska” ksiądz Józef Stanek „Rudy”.

Józef Stanek urodził się w Łapszach Niżnych 6 grudnia 1916 roku, gdy miał zaledwie sześć lat stracił oboje rodziców. Po zdaniu egzaminu maturalnego w wadowickiej szkole zdecydował się wstąpić na drogę kapłaństwa. W roku 1935 wstąpił do Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego, a dwa lata później rozpoczął studia w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Pallotynów w Ołtarzewie. Wybuch II wojny światowej spowodował ewakuację kleryków na wschód, gdzie wpadli w ręce sowietów. Naszemu bohaterowi udało się zbiec z niewoli i szczęśliwie wrócić w rodzime strony.  Święcenia kapłańskie przyjął 7 kwietnia 1941 roku, w czasie okupacji niemieckiej oprócz służby duszpasterskiej studiował socjologię na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego.

Powstańczy kapelan

Po wybuchu Powstania Warszawskiego ksiądz Stanek skierowany został do pełnienia posługi duszpasterskiej w Zgrupowaniu Armii Krajowej „Kryska” walczącym na Czerniakowie. W tym niezwykle tragicznym czasie kapelan był zawsze wśród tych, którzy potrzebowali pomocy. Nie ograniczał się tylko do odprawiania mszy, spowiadania oraz udzielania innych posług. Ksiądz Stanek często z narażeniem życia pod ostrzałem wroga, pomagał rannym żołnierzom jak i cywilom ewakuując ich z opresji. W obliczu porażki powstańców na Czerniakowie, kapelan otrzymał propozycję przedostania się na drugi brzeg jednym z ostatnich pontonów. Józef Stanek odrzucił propozycję, bowiem postanowił dzielić los wszystkich, którzy pozostali na Przyczółku Czerniakowskim. Swoje miejsce odstąpił rannemu żołnierzowi Wojciechowi Zabłockiemu „Derkacz”, który do końca życia dawał świadectwo heroicznej postawy księdza Stanka, wiedząc że to dzięki „Rudemu” dostał szansę na drugie życie.

Śmierć

 

23 września 1944 roku ksiądz Józef Stanek ps. „Rudy” dostał się w ręce niemieckich siepaczy. Na jego nieszczęście w tym rejonie działali wybitnie brutalni ludzie Dirlewangera rekrutujący się z wszelkiej maści kryminalistów oraz gwałcicieli. Przed śmiercią naziści katowali go i poniżali, zdaniem jednego ze świadków, również kapelana powstańców Józefa Warszawskiego:

„Gdy go zobaczyła karna kompania hitlerowska, nie przestawała zanosić się od szyderczych ryków. Zabiegali mu drogę i huzia pięściami prać go po twarzy. Tłukli i walili krzycząc: Ci się najgorsi! Nie Anglicy! Nie Żydzi! Ci w czarnych kieckach! To są diabły! Szarpiąc i ciągnąc, [?] powiedli go pod niedalekie ruiny[?.] I tak właśnie zginął – in odium fidei et vindictae”.

Po tych torturach ksiądz Stanek został powieszony na własnej stule na zapleczu magazynu przy ulicy Solec. Według innego świadka tych zajść, Stanisławy Żórawskiej

Ksiądz kapelan Stanek wszystkim spędzonym na tę egzekucję ludziom (jeńcom – powstańcom i ludności cywilnej) udzielił jeszcze spod szubienicy z pętlą na szyi błogosławieństwa. Żegnał wszystkich przyglądających się tej tragedii znakiem krzyża.

 

Epilog

 

14 kwietnia 1945 roku zwłoki Józefa Stanka ekshumowano i złożono w zbiorowej mogile przy ul. Solec w Warszawie. Rok później przeniesiono je na cmentarz Powązkowski, a 5 listopada 1987 roku złożono w kwaterze zgrupowania AK „Kryska” znajdującej się na tym cmentarzu. 13 czerwca 1999 r. znalazł się w gronie 108 męczenników II Wojny Światowej, beatyfikowanych przez papieża Jana Pawła II. Od 2004 roku błogosławiony  pallotyn jest patronem kaplicy w Muzeum Powstania Warszawskiego

Upamiętnienie w miejscu śmierci ks. Józefa Stanka na rogu ulic Solec i Wilanowskiej w Warszawie/ fot. Adrian Grycuk, opublikowano na licencji CC BY-SA 3.0 PL

Bibliografia:

Czugajewski R., Umiłował do końca: ksiądz Józef Stanek ps. „Rudy” Pallotyn Kapelan Armii Krajowej na Czerniakowskim Przyczółku. Warszawa, 1990

Polski Słownik Biograficzny, t. XLI, Warszawa-Kraków 2002

Miłośnik historii, a w szczególności zagadnień związanych z wojskowością. Obecnie stale interesuję się wydarzeniami w Wojsku Polskim. Zapalony bibliofil, poświęcający każdą wolną chwilę na czytanie książek.