Krążownik pancernopokładowy Oleg (formalnie klasyfikowany jako lekki.). Źródło: wikimedia.org

Nieudana operacja krążownicza Floty Bałtyckiej (1-2 IX 1914)

Śmiałe działania krążowników niemieckich pobudziły dowództwo floty rosyjskiej do bardziej czynnych wystąpień w granicach wytycznych dowództwa 6. Armii, tj. bez naruszania głównych sił, które miały być zachowane dla obrony podejść i dostępów do Piotrogrodu (Petersburga.). Zamiar dowódcy rosyjskiej Floty Bałtyckiej, adm. Nikołaja von Essena był świetny i śmiały. W sztabie dowództwa Floty Bałtyckiej opracowano plan, według którego krążowniki rosyjskie miały wykonać zagon na Południowy Bałtyk celem zniszczenia niemieckich jednostek rozpoznawczych; zamierzano też ostrzelać niektóre punkty na wybrzeżu niemieckim.

Doświadczenia pierwszych kilku tygodni wojny na Bałtyku umożliwiły dowództwu floty rosyjskiej rozpoznanie zamiarów przeciwnika. Nie potwierdziły się założenia przyjęte przez autorów planu strategiczno-operacyjnego, zgodnie z którymi Kaiserliche Marine miała podjąć działania ofensywne i już w pierwszych dniach wojny dążyć do stoczenia rozstrzygającej bitwy. Przystąpienie Wielkiej Brytanii do wojny z Niemcami utwierdziło adm. von Essena w przekonaniu, iż marynarka niemiecka, stojąca wobec groźby konfrontacji z Royal Navy, będzie zmuszona utrzymywać gros swych najbardziej wartościowych związków taktycznych (Hochseeflotte) w bazach nad Morzem Północnym, co automatycznie zmusi admiralicję niemiecką do przyjęcia strategii defensywnej na Bałtyku.

Słuszność tej oceny potwierdzały meldunki wywiadu i raporty Służby Łączności, z których jasno wynikało, iż niewielkie zespoły floty niemieckiej ograniczają się wyłącznie do prowadzenia działań demonstracyjnych. Uznając, iż przed podległym mu związkiem operacyjnym otwierają się możliwości prowadzenia działań ofensywnych na Południowym Bałtyku, adm. von Essen zwrócił się z prośbą do władz zwierzchnich (dowództwo 6. Armii, Kwatera Główna Naczelnego Wodza) o wyrażenie zgody na prowadzenie operacji u wybrzeży niemieckich. Koncepcja przejęcia inicjatywy strategicznej na akwenie napotkała jednak na mur niechęci zarówno ze strony Kwatery Głównej Naczelnego Wodza, jak i dowództwa 6. Armii. Dawał się odczuć brak Sztabu Polowego MW przy Naczelnym Wodzu, w związku z czym możliwości operacyjne floty były kwestionowane i lekceważone przez Kwaterę Główną, zdominowaną przez koła reprezentujące interesy wojsk lądowych.

SMS_Augsburg_2

Krążownik lekki Augsburg (formalnie klasyfikowany jako mały krążownik) - jeden z najaktywniej operujących na Bałtyku okrętów floty niemieckiej, uczestniczył w wielu akcjach i potyczkach, rozpoczynając je ostrzałem Libawy 2 sierpnia 1914 r.  Źródło: deutsche-schutzgebiete.de

Krążownik lekki Augsburg (formalnie klasyfikowany jako mały krążownik) – jeden z najaktywniej operujących na Bałtyku okrętów floty niemieckiej, uczestniczył w wielu akcjach i potyczkach, rozpoczynając je ostrzałem Libawy 2 sierpnia 1914 r. Krążownik Augsburg (typ Kolberg) został zbudowany w latach 1908-1910 w Stoczni Cesarskiej w Kilonii. Główne dane taktyczno-techniczne krążowników typu Kolberg: wyporność normalna 4350 t; prędkość 25,5-27 w; uzbrojenie – 12 x 105 mm, 2 wt 450 mm, 100 min; opancerzenie (mm) – pp 40, pag 50.
Źródło: deutsche-schutzgebiete.de

Rajd krążowników rosyjskich na Południowy Bałtyk

Początek wojny na Morzu Bałtyckim nie był szczególnie pomyślny dla niemieckiej floty. Nie udało jej się zablokować słabszych Rosjan w Zatoce Fińskiej – co gorsza, utracono najnowszy z krążowników jakim dysponowano na Bałtyku1. Wraz z nim przepadły wszystkie tajne dokumenty, które weszły w posiadanie Rosjan, a później również Brytyjczyków. Na skutek zakończonej fiaskiem operacji na wodach Zatoki Fińskiej głównodowodzący sił morskich Rzeszy na Bałtyku zawiesił czasowo działania demonstracyjne na wewnętrznych wodach rosyjskich. Dowódca zespołu specjalnego przeznaczenia kontradm. Behring otrzymał rozkaz niepodejmowania ofensywnych operacji na wodach Zatoki Fińskiej i ograniczenia się do prowadzenia służby dozorowej.

Spadek aktywności floty niemieckiej odnotowany przez posterunki obserwacyjne i lotnictwo Służby Łączności Floty Bałtyckiej skłonił adm. von Essena do przeprowadzenia głębokiego rozpoznania na wodach Południowego Bałtyku. Plan operacji zakładał ostrzelanie bazy niemieckiej w Gdańsku oraz zniszczenie sił dozorowych przeciwnika. Do wykonania zadania wydzielono zaimprowizowaną eskadrę, w skład której wchodziły: 2 krążowniki pancerne Riurik (flagowy) i Rossija, krążowniki lekkie – Oleg i Bogatyr’, kontrtorpedowiec Nowik oraz półdywizjon kontrtorpedowców specjalnego przeznaczenia (Gienierał Kondratienko, Ochotnik, Pogranicznik, Sibirskij Striełok.).

Rankiem 1 września eskadra pod dowództwem adm. von Essena wyszła z Rewla (Tallinn) z zamiarem osiągnięcia linii Steinort (przylądek na północ od Libawy, ob. Lipawa/Liep?ja) – Hoburg (południowy cypel Gotlandii), gdzie według informacji wywiadu spodziewano się napotkać niemieckie okręty dozorowe. Zgodnie z planem, w pobliżu południowego cypla Gotlandii eskadrę zamierzano podzielić na dwa zespoły: pierwszy z nich (krążowniki Oleg i Bogatyr’ oraz kontrtorpedowiec Nowik) miał rozpoznać wody Zatoki Gdańskiej i ostrzelać tamtejszą bazę floty niemieckiej; drugi (krążowniki Riurik i Rossija, półdywizjon kontrtorpedowców specjalnego przeznaczenia) miał stanowić siły wsparcia.

31349303

Kontrtorpedowiec Nowik - najsłynniejszy niszczyciel carskiej Rosji. "Nowiki" były, i są legendą rosyjskiej marynarki wojennej. Można stwierdzić bez większej przesady, iż w chwili wejścia do służby były to w swojej klasie najlepsze okręty na świecie. Uzbrojone w długolufowe o doskonałej balistyce armaty o kalibrze 102 mm oraz w dwu- lub trzylufowe aparaty torpedowe z własnymi systemami kierowania ogniem, w razie spotkania z wrogimi okrętami były dla nich zawsze groźnym przeciwnikiem. Trudno również nie docenić możliwości zabierania przez nie ładunku 80 min morskich, co w połączeniu z ich prędkością i zasięgiem czyniło z nich doskonałe stawiacze min. I takie właśnie operacje stały się ich "specjalizacją?, szczególnie w latach I wojny światowej. Źródło: korabley.net

Kontrtorpedowiec Nowik – najsłynniejszy niszczyciel carskiej Rosji. „Nowiki” były, i są legendą rosyjskiej marynarki wojennej. Można stwierdzić bez większej przesady, iż w chwili wejścia do służby były to w swojej klasie najlepsze okręty na świecie. Uzbrojone w długolufowe o doskonałej balistyce armaty o kalibrze 102 mm oraz w dwu- lub trzylufowe aparaty torpedowe z własnymi systemami kierowania ogniem, w razie spotkania z wrogimi okrętami były dla nich zawsze groźnym przeciwnikiem. Trudno również nie docenić możliwości zabierania przez nie ładunku 80 min morskich, co w połączeniu z ich prędkością i zasięgiem czyniło z nich doskonałe stawiacze min. I takie właśnie operacje stały się ich „specjalizacją?, szczególnie w latach I wojny światowej.
Źródło: korabley.net

Wieczorem 1 września na wysokości północnych wybrzeży Gotlandii eskadra natknęła się na niemiecką linię dozoru2. Z rozkazu adm. von Essena rozpoznanie przeprowadził kontrtorpedowiec Nowik, najnowocześniejszy i dysponujący największą prędkością (na próbach – 36 węzłów) okręt Floty Bałtyckiej. Podczas rozpoznania Nowik napotkał krążownik Augsburg, który pełnił służbę dozorową. Podjęta przez okręt rosyjski próba ataku torpedowego nie przyniosła jednak powodzenia3.

Wykrycie eskadry rosyjskiej przez okręty niemieckie, których linia dozoru rozciągała się już na wysokości północnej Gotlandii, skłoniło adm. von Essena do zmiany pierwotnego planu operacji. Po naradzie z szefem Wydziału Operacyjnego kpt. 1. rangi Aleksandrem Kołczakiem dowódca Floty Bałtyckiej zdecydował, iż planowany podział eskadry na dwa zespołu musi nastąpić natychmiast. Zgodnie z najnowszym rozkazem operacyjnym adm. von Essena, wydanym nocą z 1 na 2 września, zespół pierwszy (krążowniki Riurik i Rossija, półdywizjon kontrtorpdowców specjalnego przeznaczenia) miał przejść wzdłuż zachodnich wybrzeży Gotlandii na Południowy Bałtyk, a następnie wziąć kurs na wschód i po ominięciu południowego cypla wyspy ruszyć wzdłuż jej wschodnich wybrzeży na północ; zespół drugi (krążowniki Oleg i Bogatyr’ oraz kontrtorpedowiec Nowik) otrzymał zadanie wyruszenia na Południowy Bałtyk wzdłuż wschodnich wybrzeży Gotlandii.

W zamierzeniach dowództwa Floty Bałtyckiej, okręty niemieckie pełniące służbę dozorową miały tym samym zostać oskrzydlone i zniszczone przez zespoły rosyjskie. Realizację planu adm. von Essena rozpoczęto krótko po północy 2 września. Jednakże już kilka godzin później dowódcy zespołów otrzymali rozkaz przerwania operacji. O rezygnacji z jej kontynuowania zadecydowały względy polityczne. Zespół pierwszy, którego marsz odbywał się wzdłuż zachodnich wybrzeży Gotlandii napotkał na tych wodach liczne szwedzkie okręty wojenne i statki handlowe. Mając wyraźne instrukcje naczelnego dowództwa, aby pod żadnym pozorem nie dopuścić do konfliktu ze Szwecją, admirał von Essen zmuszony był zrezygnować z kontynuowania marszu i nakazać odwrót.
Rankiem 2 września oba zespoły rosyjskie ponownie połączyły się na północ od Gotlandii i eskadra wzięła kurs na Rewel4.

Operacja krążownicza podjęta przez rosyjską Flotę Bałtycką w dniach 1-2 września, mimo braku sukcesu taktycznego, wywołała duże zaniepokojenie w dowództwie Kaiserliche Marine, które obawiało się o bezpieczeństwo szlaków komunikacyjnych oraz baz w południowej części akwenu. Sztab Admiralicji, mimo zastrzeżeń wielu admirałów, w tym szefa Sztabu adm. von Pohla oraz dowódcy Hochseeflotte adm. von Ingenohla5, zaakceptował plan dużej operacji demonstracyjnej z udziałem okrętów Hochseeflotte. Miała ona za zadanie powstrzymać flotę rosyjską przed kontynuowaniem działań ofensywnych. Ale to już historia przeznaczona do opisania w innym artykule.

Rufowa wieża artylerii 152 mm krążownika Oleg. 1905 r. Źródło: wikimedia.org

Rufowa wieża artylerii 152 mm krążownika Oleg. 1905 r. Źródło: wikimedia.org

Dowodzenie Flotą Bałtycką po wybuchu wojny

Przystąpienie Rosji do pierwszej wojny światowej spowodowało istotne zmiany w systemie dowodzenia Marynarką Wojenną Imperium Rosyjskiego. Zgodnie z literą Instrukcji o dowodzeniu armią polową podczas wojny, która została podpisana przez cara Mikołaja II 29 lipca 1914 r., kierowanie wojną na lądzie i na morzu powierzono Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza (Stawka.). Reorganizacja systemu dowodzenia siłami zbrojnymi pozbawiło zarówno Ministerstwo jak i Sztab Generalny Marynarki Wojennej realnego wpływu na działania Flot na głównych akwenach operacyjnych (Bałtyk, Morze Czarne.)6.

Na początku wojny pozycja marynarki wojennej w Stawce była słaba. Naczelny Wódz wielki książę Mikołaj Mikołajewicz, będąc ignorantem w sprawach morskich, podzielał zdanie generalicji pragnącej ograniczyć działania Flot wyłącznie do roli czynnika zabezpieczającego flanki wojsk działających na kierunkach nadmorskich. Nieprzygotowanie Stawki do kierowania wojną na morzu, połączone z lekceważącym stosunkiem co do możliwości operacyjnych floty, sprawiło, iż na początku Wielkiej Wojny marynarka nie posiadała w Kwaterze Głównej stałego organu w postaci sztabu polowego, który zapewniłby jej możliwość skoordynowania działań morskich i scentralizowania dowodzenia Flotami na obu akwenach operacyjnych (Bałtyk, Morze Czarne.).

W Sztabie Naczelnego Wodza siły morskie były jedynie „reprezentowane” przez Zarząd Marynarki Wojennej, na którego czele stał kontradm. Dmitrij Nieniukow. Zadaniem Zarządu było sporządzanie raportów zawierających aktualne informacje o przebiegu operacji morskich, ruchach flot nieprzyjaciela oraz składzie i gotowości bojowej związków operacyjnych marynarki rosyjskiej (Flota Bałtycka, Flota Czarnomorska.). Ponadto odpowiadał on za opracowanie i, po uzyskaniu akceptacji Stawki, przekazanie rozkazów operacyjnych dla Flot na obu teatrach działań wojennych.

Słaba pozycja marynarki w Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza umożliwiła wielkiemu księciu Mikołajowi Mikołajewiczowi narzucenie dowódcom Flot rozwiązań mających ograniczyć ich inicjatywę operacyjną oraz uniemożliwić prowadzenie samodzielnych działań ofensywnych. Kontrolę nad Flotą Czarnomorską Stawka sprawowała poprzez Zarząd Marynarki Sztabu Naczelnego Wodza, natomiast Flotę Bałtycką Mikołaj Mikołajewicz podporządkował operacyjnie dowódcy 6. Armii broniącej stolicy – generałowi artylerii Konstantinowi van der Vlietowi. W jego sztabie utworzono Wydział Marynarki Wojennej, którego szefem został wyznaczony kpt. 2. rangi Wasilij Altvater. Zadanie Wydziału miało formalnie polegać na koordynowaniu działań Armii oraz Floty, a de facto miał on umożliwić dowództwu 6. Armii sprawowanie kontroli nad przejawiającym inicjatywę i skorym do śmiałych operacji admirałem von Essenem7.
W sprawach administracyjno-technicznych dowódca Floty Bałtyckiej (podobnie jak dowódca Floty Czarnomorskiej) podlegał ministrowi marynarki wojennej, natomiast personalnie – cesarzowi.

1 Chodzi o pechowy krążownik lekki Magdeburg – w pierwszych tygodniach wojny na Bałtyku okręt ten uczestniczył w kilku akcjach floty niemieckiej ostrzeliwania baz i wybrzeży rosyjskich. 26 sierpnia 1914 r. okręt, po wejściu w nocy na przybrzeżne skały koło wyspy Odensholm (Osmussaar), został nad ranem ostrzelany przez rosyjskie kontrtorpedowce i krążowniki, a jego dowódca zdecydował się wysadzić go w powietrze przez spowodowanie eksplozji dziobowej komory amunicyjnej. Próby ściągnięcia wraku z mielizny, podjęte jesienią 1914 r., i ponowione wiosną i latem 1915 r., zakończyły się jednak fiaskiem, w związku z czym definitywnie ich zaniechano. Aż do końca wojny wrak krążownika, mocno zniszczony przez sztormy, pozostawał na mieliźnie Odensholm.

2 1 września służbę dozorową między Gotlandią a Kurlandią pełniły krążowniki Augsburg i Gazelle oraz kontrtorpedowce V 25 i S 124 (4 września przemianowany na T 124.). Odległość między poszczególnymi jednostkami dozoru wynosiła około 16 Mm. Ponadto na linii dozoru między południowym cyplem Gotlandii a Olandią pozostawał krążownik Amazone.

3 Dowódca Nowika kpt. 2. rangi Piotr Palecki wystrzelił 4 torpedy z odległości około 8 km. Zarówno znaczna odległość jak i czujność wachty pozwoliła krążownikowi niemieckiemu uniknąć trafienia. Szerzej o nieudanej próbie ataku torpedowego na krążownik Augsburg pisał w swych memuarach Harald Graf, w 1914 r. młodszy oficer minowo-torpedowy na kontrtorpedowcu Nowik. Zob. G.K. Graf – Na „Nowikie”…, s. 42-44. Zob. także R. Firle – Wojna…, s. 145-146.

4 Plan i przebieg operacji zob. G.K. Graf – Na „Nowikie”…, s. 44-45. Z ustaleń Morskiej Komisji Historycznej wynika, iż oprócz przyczyn natury politycznej rezygnację z kontynuowania operacji wymusiła utrata elementu zaskoczenia. Zob. P. Nowosilcow – Zamietki…, s. 31.

5 Obaj admirałowie obawiający się ataku ze strony Grand Fleet byli przeciwni rozpraszaniu sił Hochseeflotte i narażaniu ich na niepotrzebne straty na drugorzędnym teatrze działań wojennych za jaki uznawali Morze Bałtyckie. Ich obawy odzwierciedla telegram datowany 2 września 1914 r. wysłany przez szefa Sztabu Admiralicji do głównodowodzącego sił morskich na Bałtyku: W przypadku dalszej ofensywy rosyjskiej pozostające w gotowości bojowej okręty 4. Eskadry [Pancerników] powinny podjąć kontrofensywę, jednakże nie dalej niż do Memla [Kłajpeda.]. Równocześnie Eskadra powinna być gotowa, aby na wydany w dowolnym momencie rozkaz dowódcy Hochseeflotte natychmiast przejść na Morze Północne. Zob. R. Firle – Wojna…, s. 149. O detaszowaniu 4. Eskadry Pancerników (wraz z siłami wsparcia) do operacji na Bałtyku zadecydowało poparcie ze strony adm. von Tirpitza oraz cesarza Wilhelma II.

6 Podczas pierwszej wojny światowej minister marynarki zachował dowództwo jedynie nad Flotyllami „nie walczącymi”: Kaspijską, Syberyjską, Amurską oraz (sformowaną w 1916 r.) Flotyllą Północnego Oceanu Lodowatego. Sztab Generalny MW pełnił funkcję organu studiów operacyjnych, pozostając jednak pod rozkazami szefa resortu morskiego, który de facto nie dowodził.

7 Przeprowadzona po wybuchu wojny reorganizacja dowodzenia Flotą Bałtycką spotkała się z krytycznymi opiniami znawców problematyki. Według Borysa Mohuczego, byłego oficera carskiej marynarki wojennej, podporządkowanie floty dowództwu lądowemu o bardzo ograniczonym miejscowym zadaniu fatalnie odbiło się na działalności floty, która przez to samo została skazana na ograniczenie swej działalności do zakresu działalności VI armii. To posunięcie niweczyło dobrą na ogół organizację wyższego dowództwa marynarki. B. Mohuczy – Strategia Niemiec i Rosji na Bałtyku w czasie wojny światowej, „PM” 1931, z. 29-30, s. 1628. Wato też zwrócić uwagę, iż w przypadku Floty Bałtyckiej droga rozkazodawstwa była wyjątkowo długa, gdyż rozkazy z Kwatery Głównej docierały do dowódcy Floty za pośrednictwem Wydziału Marynarki sztabu 6. Armii (ten element pośredni nie występował w przypadku Floty Czarnomorskiej.). Ograniczenie inicjatywy operacyjnej dowódcy Floty oraz „wtłoczenie” go w tryby zbiurokratyzowanej i nieefektywnej machiny dowodzenia zdominowanej przez ignorantów w sprawach morskich musiało w efekcie wywrzeć na niekorzystny wpływ na działania rosyjskich sił morskich na Bałtyku.

Krążownik pancerny Riurik, w głębi pancerniki (predrednoty) Andriej Pierwozwannyj i Impierator Pawieł I na ćwiczeniach 4 lipca 1913 r. Źródło: wikimedia.org

Krążownik pancerny Riurik, w głębi pancerniki (predrednoty) Andriej Pierwozwannyj i Impierator Pawieł I na ćwiczeniach 4 lipca 1913 r. Źródło: wikimedia.org

Główne dane taktyczno-techniczne okrętów floty rosyjskiej, uczestniczących w operacji krążowniczej w dniach 1-2 września 1914 r.

KRĄŻOWNIKI PANCERNE

Riurik (Vickers, Armstrong ? Barrow-in-Furness, 1906-1909): wyporność (normalna) ? 16 933 t; prędkość (maksymalna) ? 21 w; opancerzenie (mm) ? pb 76-152, pp 25,4-38,1, sd 203, pag 203;  uzbrojenie ? 4 x 254 mm / 50 kal. (armaty odtylcowe gwintowane), 4 x 203 mm / 50 kal. (armaty odtylcowe gwintowane), 20 x 120 mm / 50 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 4 x 47 mm (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 2 wt 457 mm.
Uwagi: W 1916 r. dozbrojony: 2 x 47 mm pl, 1 x 40 mm pl.

Rossija (Stocznia Bałtycka – St. Petersburg, 1896-1897): wyporność (normalna) ? 13 060 t; prędkość (maksymalna) ? 20,4 w (1909 r.); opancerzenie (mm) ? pb 127-203, pp 51-76, sd 305, pag 127;  uzbrojenie ? 4 x 203 mm / 50 kal. (armaty odtylcowe gwintowane), 22 x 152 mm / 45 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 15 x 75 mm / 50 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 300 min.
Uwagi: Zmodernizowany w latach 1906-1909 w filii Stoczni Bałtyckiej w Kronsztadzie; przezbrojony w 1915 r.: zdjęto 2 x 152 mm, 4 x 75 mm; zainstalowano 2 x 203 mm, 4 x 47 mm pl.

KRĄŻOWNIKI LEKKIE

Oleg (Nowa Stocznia Admiralicji ? St. Petersburg, 1903-1904): wyporność (normalna) ? 6 975 t; prędkość (maksymalna) ? 20,5 w; opancerzenie (mm) ? pb 35, pp 70, sd 140, pag 125;  uzbrojenie ? 12 x 152 mm / 45 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 12 x 75 mm / 50 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 4 x 47 mm pl, 2 wt 381 mm, 150 min.
Uwagi: Typ Bogatyr?: zmodernizowany w latach 1910-1911 w Stoczni Franko-Rosyjskiej; przezbrojony w 1916 r.: zdjęto 12 x 152 mm, 11 x 75 mm, 2 x 47 mm pl; zainstalowano 16 x 130 mm.

Bogatyr? (Vulkan ? Szczecin, 1901-1902): wyporność (normalna) ? 7 428 t; prędkość (maksymalna) ? 23 w; opancerzenie (mm) ? pb 35, pp 70, sd 140, pag 125;  uzbrojenie ? 12 x 152 mm / 45 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 12 x 75 mm / 50 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 4 x 47 mm pl, 2 wt 381 mm, 150 min.
Uwagi: Zmodernizowany w latach 1909-1912 w Stoczni Franko-Rosyjskiej; przezbrojony w 1916 r.: zdjęto wszystkie armaty; zainstalowano 16 x 130 mm.

KONTRTORPEDOWCE

Nowik (Stocznia Putiłowska ? St. Petersburg, 1911?1913): wyporność (normalna) ? 1280 t; prędkość (maksymalna) ? 36 w; uzbrojenie ? 4 x 120 mm / 60 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 4 x 2 wt. 457 mm, 60 min.
Uwagi: Brak.

Gienierał Kondratienko (stocznia Sandwikska ? Helsingfors, 1905?1906): wyporność (normalna) ? 750 t; prędkość (maksymalna) ? 25 w; uzbrojenie ? 2 x 120 mm / 60 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 2 x 47 mm (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 3 wt. 457 mm, 24 miny.
Uwagi: Typ Ochotnik; w 1916 r. przezbrojony: zdjęto 1 x 47 mm, zainstalowano 1 x 102 mm.

Ochotnik (Crichton & Co. ? ?bo, 1906): wyporność (normalna) ? 750 t; prędkość (maksymalna) ? 25 w; uzbrojenie ? 2 x 120 mm / 60 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 2 x 47 mm (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 3 wt. 457 mm, 24 miny.
Uwagi: W 1916 r. przezbrojony: zdjęto 1 x 47 mm, zainstalowano 1 x 102 mm; zatonął 26 września 1917 r. w Cieśninie Irbeńskiej w wyniku wejścia na minę.

Pogranicznik (Crichton & Co. ? ?bo, 1906): wyporność (normalna) ? 740 t; prędkość (maksymalna) ? 25,5 w; uzbrojenie ? 2 x 120 mm / 60 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 2 x 47 mm (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 3 wt. 457 mm, 24 miny.
Uwagi: Typ Ochotnik; W 1916 r. przezbrojony: zdjęto 2 x 47 mm, zainstalowano 1 x 102 mm.

Sibirskij Striełok (stocznia Sandwikska ? Helsingfors, 1905?1906): wyporność (normalna) ? 740 t; prędkość (maksymalna) ? 25,5 w; uzbrojenie ? 2 x 120 mm / 60 kal. (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 2 x 47 mm (armaty szybkostrzelne odtylcowe gwintowane), 3 wt. 457 mm, 24 miny.
Uwagi: Typ Ochotnik; w 1916 r. przezbrojony: zdjęto 2 x 47 mm, zainstalowano 1 x 102 mm.

Rosyjski kontrtorpedowiec Sibirskij Striełok - jeden z czterech okrętów półdywizjonu specjalnego przeznaczenia. Okręty te, zabierające na pokłady po 35 min, zapoczątkowały w końcu października 1914 r. rosyjskie akcje minowe na wodach południowo-wschodniego Bałtyku. Widoczny również Sobór Świętych Piotra i Pawła, górujący ponad kompleksem Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu.  Źródło: wikimedia.org

Rosyjski kontrtorpedowiec Sibirskij Striełok – jeden z czterech okrętów półdywizjonu specjalnego przeznaczenia. Okręty te, zabierające na pokłady po 35 min, zapoczątkowały w końcu października 1914 r. rosyjskie akcje minowe na wodach południowo-wschodniego Bałtyku. Widoczny również Sobór Świętych Piotra i Pawła, górujący ponad kompleksem Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu.
Źródło: wikimedia.org

Bibliografia

? R. Firle – Wojna na Bałtijskom Morie, t. I, Moskwa 1937 [tłum. z nm.].
? G.K. Graf – Na „Nowikie.” Bałtijskij fłot w wojnu i riewolucyju, St. Pietierburg 1997
? P. Nowosilcow – Zamietki o bojewoj diejatielnosti minonoscew wo wriemia wojny 1914-1918 gg. na Bałtijskom Morie (po wospominanijam i archiwnym matieriałam Morskoj Istoriczeskij Komisii), „Morskoj Sbornik” 1922, nr 1-2
? J. Kłossowski – Organizacja wyższego dowództwa rosyjskiej marynarki wojennej podczas ubiegłej wojny światowej, „PM” 1929, nr 8
? Gławnyj sztab WMF. Istorija i sowriemiennost’, Moskwa 1998
? A. Komarow – Centralnyje organy uprawlenija w otieczestwiennom fłotie, „MS” 1997, nr 4
? B. Mohuczy – Strategia Niemiec i Rosji na Bałtyku w czasie wojny światowej, „PM” 1931, z. 29-30
? R. Czeczott – Wojna morska na Bałtyku 1914-1918, Warszawa 1935
? Ju.W. Apalkow – Bojewyje korabli russkogo fłota 8. 1914-10. 1917 gg. Sprawocznik, red. W.A. Korniuszko, St. Pietierburg 1996
? S.P. Moisiejew – Spisok korablej russkogo parowogo i bronienosnogo fłota (s 1861 po 1917 g.), Moskwa 1948.

Wyznawca teorii wojennomorskich Mahana, Colomba i Corbetta. Gorący orędownik propagowania doktryny Nawalizmu na gruncie medialnym i społecznym w naszym kraju. Zainteresowania: wszystko co związane z budownictwem okrętowym oraz strategią i taktyką wojen morskich wieku pary, od okresu wojny krymskiej do okresu interwencji British Baltic Force w trakcie rosyjskiej wojny domowej włącznie. Dla stosownej przeciwwagi umysłowej, pochłania go również tematyka alianckich bombardowań powietrznych na niemieckie ośrodki miejskie w toku II WŚ oraz historia i rozwój "skrzydła bombowego" Rządu JKM - RAF Bomber Command.