Operacje reagowania kryzysowego w ramach NATO

Pakt Północno Atlantycki jako duża międzynarodowa organizacja prowadzi liczne operacje reagowania kryzysowego.  Operacje pod egidą NATO różnią się od tych prowadzonych przez ONZ czy UE. Różnice istnieją w strukturze, charakterze i  zakresie działań oraz w szkoleniu sił przeznaczonych do prowadzenia działań na terenie danego kraju w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej.

Komitet Wojskowy Sojuszu wprowadził jednolitą terminologię w oparciu o ?Wojskową koncepcję operacji wspierania pokoju prowadzonych przez NATO?. Do 1997 r. Pakt posługiwał  się nomenklaturą ONZ  w określaniu sowich operacji bądź określał je zbiorow jako działania nieobjęte art. 5 Traktatu Waszyngtońskiego. Dokument wprowadził nowe pojęcie operacji wspierania pokoju ( z ang. Peace Support Operations), które rozumie się jako wielofunkcyjne i wielowymairowe działania militarne i niemilitarne, kierowane przez NATO wraz ze wsparciem i akceptacją ONZ i OBWE, których celem jest osiągnięcia porozumienia pomiędzy stronami danego konfliktu.

NATO operacje wsparcia pokoju określa jako część operacji reagowania kryzysowego, do których można również zaliczyć:

  • operacje humanitarne
  • operacje ratunkowo-poszukiwawcze
  • operacje w zwalczaniu skutków klęsk żywiołowych
  • niemilitarne operacje ewakuajcyjne
  • operacje wydobywcze
  • egzekwowanie sankcji nałożonych przez organzacje międzynarodowe
  • operacje pierwszej pomocy społeczeństwu

Operacja wsparcia pokoju, które prowadzi NATO obejmują  sześć rodzajów działań zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez  państwa Sojuszu:

  • zapobieganie konfliktom (conflict prevention)
  • tworzenie pokoju (peacemaking)
  • utrzymanie pokoju (peacekeepping)
  • wymuszanie pokoju (peace enforcement)
  • budowanie pokoju (peacebuilding)
  • operacje humanitarne (humanitarian operations)

Zapobieganie konfliktom (conflict prevention)  –  działania, których podstawą jest VI rozdział Karty Narodów Zjednoczonych, obejmuje szerokie spektrum działań od zabiegów dyplomatycznych aż do prewencyjnego rozmieszczenia wojsk Sojuszu.  Celem tego typu działań jest zapobieganie przekształcenia się sporu w konflikt o charakterze zbrojnym lub rozprzestrzenieniu się konfliktu na większym obszarze. Działanie te mogą polegać na konsultacjach, ustalaniu faktów, ostrzeżeniach, inspekcjach, obserwacji i nadzorowaniu.  Zapobieganie konfliktom ma przedewszystkim na celu rozwiązywanie sporu bądź zapobieżenie  za pomocą wszystkich dostępnych metod pokojowych rozszerzaniu sie konfliktu na danym terenie. Zastosowanie środków militarnych jest ostatercznością i służy wsparciu dla działań dyplomacji.

Misja Baltic Air Policing/ Źródło: http://www.nato.int

Misja Baltic Air Policing/ www.nato.int

Tworzenie pokoju  (peacemaking) – działania polegające na skłonieniu wszystkich stron konfliktu do zaprzestania działań wojennych oraz wykorzystywanie dyplomacji w celu wynegocjowania pokojowego rozstrzygnięcia danego sporu.  Tworzenie pokoju może polegać na prowadzeniu mediacji, koncyliacji, pośredniczeniu w dyplomacji oraz wywieraniu presji poprzez izolację danej strony konfliktu bądź nałożenie na nią okreśolnych sankcji.  W tych działań pierwszeństwo mają zabiegi dyplomatyczne, a wojskowa aktywność  przejawia się poprzez doradzanie sztabom lub  mediacji pomiędzy stronami konfliktu.

Utrzymanie pokoju (peacekeeping)  – przedsięwzięcia mające na celu ograniczenie, łagodzenie bądź zakończenie działań zbrojnych pomiędzy skonfliktowanymi państwami bądź zwaśnionymi grupami etnicznymi. Działania te są organizowane i prowadzone przez państwa członkowskie Sojuszu z wykorzystaniem sił zbrojnych wspartych określonym komponentem cywilnym.  Utrzymanie pokoju prowadzone jest zgodnie z VI rozdziałem ?Karty Narodów Zjednoczonych?.

Wymuszanie pokoju (peace enforcement) – operacja prowadzona zgodnie z założeniami VII rozdziału ?Karty Narodów Zjednoczonych?, która polega na wykorzystywaniu środków militarnych w celu przywrócenia pokoju w rejonie trwającego konfliktu  lub w państwie w którym taki konflikt występuje. Wymuszanie pokoju jest prowadzone w przypadku konfliktów międzypanstwowych jak i wewnątrzpaństwowych.  Działania te moga odbywać sie przypadku, gdy  agresor zagrażający suwerenności i bezpieczeństwu jest znany jak i wtedy kiedy jest on określony.  Operacja ta  jest ostatecznym środkiem stosowanym przez społeczność międzynarodową, dlatego podjęcie decyzji i rozpoczęciu takiej operacji musi być wynikiem klarownej decyzji politycznej przekształconej później w precyzyjny mandat ONZ.

Misja ISAF w Afganistanie/www.isaf.wp.mil.pl

Misja ISAF w Afganistanie/www.isaf.wp.mil.pl

Budowanie pokoju (peacebuilding) – określane jest jako polityczne, ekonomiczne i wojskowe działania prowadzone są po zakończeniu danego konfliktu, które zmierzają do utrwalenie warunków przyjętego pokoju w celu uniknięcią ponownego odrodzenia się sporu. Celem budowania pokoju jest zidentyfikowanie i wyeliminowanie przyczyn kryzysu, aby zmiejszyć ryzyko nawrotu konfliktu.

Operacje humanitarne (humanitarian operations) – są prowadzone w celu udzielenia pomocy ludności cywilnej. Operacje te  mogą być  prowadzone przez kontyngenty wojskowe (samodzielnie) oraz we współpracy z wyspecjalizowanymi organizacjami cywilnymi  (np. Czerwony Krzyż i Czerwony Półksiężyc). Głównym celem tego typu operacji jest niesienie pomocy w przypadkach łamania praw człowieka, wystąpienia klęsk żywiołowych oraz epidemii. Operacje humanitarne można podzielić też na: pomoc humanitarną (humanitarian assistance) oraz pomoc w trakcie klęsk żywiołowych (disaster relief).

Analizując powyższe definicje operacji regowania kryzysowego należy stwierdzić, że NATO w swoich działaniach jest ukierunkowane na zapobiegania powstawaniu konfliktów. Zastosowanie sił zbrojnych traktowane jest jako środek ostateczny po wyczerpaniu wcześniejszych możliwych działań.  W dzisiejszych czasach można zaobserować coraz częstsze wspóldziałanie cywilno-wojskowe w rejonie konfliktów na całym świecie co daje bardzo dobre wyniki. Takie działania prowadzone przez Sojusz można uznać za przystosowanie się do obcenie panujących warunków na świecie całkowicie odmiennych o tych z czasów zimnej wojny kiedy do Pakt był głównie nastawiony na odstraszanie i obronę przed równie silnym agresorem.

Bibliografia:

– Directive for Peace Support Operations, 1998
– http://www.nato.int
– http://www.un.org/en/
– Karta Narodów Zjednoczonych, 1945
– NATO Peace Support Operations, 2001
– The Military Concept for NATO Peace Support Operations, 1997
– Tomaszewski A., Współczesne operacje pokojowe-Pokój, Warszawa 2005

Absolwent WSIiZ w Rzeszowie. Do jego zainteresowań należą zagadnienia związane z Wojskiem Polskim, bezpieczeństwem, lotnictwem oraz historią. Pasjonat modelarstwa redukcyjnego.