Polak który przemierzył ponad 17 000 kilometrów by zostać cichociemnym!

Cichociemni stanowili elitę wśród Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Ochotnicy którzy wstąpili w szeregi tej formacji wywodzili się z różnych środowisk społecznych czy też różnych zakątków Polski, jednak w obliczu zagrożenia ojczyzny poświęcili wszystko by w myśl dewizy ?Wywalcz Jej wolność lub zgiń?  walczyć z okupantem. Niezwykle trudne szkolenia pozwalały wyselekcjonować do grupy cichociemnych najlepszych z najlepszych. Wśród 316 skoczków przerzuconych do Polski wielu z Nich zapisało się na trwałe w historii naszego kraju. Najbardziej znanymi cichociemnymi byli: Jan Piwnik ?Ponury?, Leopold Okulicki ?Kobra?, Stefan Bałuk ?Kubuś?, Jan Nowak- Jeziorański ?Janek?, Elżbieta Zawacka ?Zo? czy też Hieronim Dekutowski ?Zapora?.

W grupie tych doskonałych żołnierzy był również bohater niniejszej ciekawostki, zupełnie zapomniany pomimo iż jego życiorys mógłby posłużyć jako scenariusz do świetnego filmu.

Olgierd Stołyhwo – to właśnie o nim mowa- urodził się 14 kwietnia 1916 roku w Warszawie jego rodzicami byli znany antropolog Kazimierz Stołyhwo oraz Eugenia z domu Junosza ? Piotrowska. Jego edukacja częściowo związana była z karierą naukową ojca ? początkowo uczęszczał do szkoły w Warszawie, następnie zaś w Krakowie. W 1934 roku rozpoczął studia na Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni. To właśnie wtedy po raz pierwszy objawiła się jego ciekawość świata i chęć przeżycia niezwykłych przygód. Bowiem w czasie rejsu ćwiczeniowego na ?Darze Pomorza? wraz z kilkoma uczniami zbiegł ze statku w Zatoce Meksykańskiej. Pierwsza próba ostatecznie zakończyła się niepowodzeniem ? został złapany i odesłany z Panamy do kraju, dodatkowo wyrzucono go ze Szkoły Morskiej. Zapewne dzięki staraniom ojca w 1937 roku ponownie przyjęty został na uczelnię, jednak wiosną 1938 roku w skutek niemoralnego zachowania ponownie usunięty.

Olgierd Stołyhwo

Olgierd Stołyhwo

Można stwierdzić, iż przyszły cichociemny w młodości przejawiał sympatie lewicowe. Świadczy o tym choćby jego przynależność do młodzieżowej organizacji Polskiej Partii Socjalistycznej czy też Związku Transportowców. Po relegowaniu z uczelni zarabiał na życie jako marynarz we flocie handlowej m.in. na angielskim statku ?Kellwin? pływał z dostawami broni do Hiszpanii ogarniętej wojną domową.

Po powrocie do ojczyzny Stołyhwo ukończył w 1939 roku Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii im. Józefa Bema w Zambrowie. W czasie Wojny Obronnej walczył w składzie 16. Dywizjonu artylerii ciężkiej 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty. Po ciężkich walkach w Bitwie nad Bzurą stoczonych przez jego jednostkę 18 września dostał się do niemieckiej niewoli z której udało mu się po 3 dniach zbiec.

Trasa ucieczki Olgierda Stołyhwo

Trasa ucieczki Olgierda Stołyhwo

Na wieść o tworzeniu Armii Polskiej we Francji Stołyhwo podobnie jak setki Polaków próbował przedostać się tam przez Węgry. Wobec niepowodzenia podróży tą trasą nasz bohater podjął bardzo ryzykowną decyzję, a mianowicie udał się do Odessy by drogą morską podjąć próbę przedostania się za zachód. Rzeczywistość zweryfikowała plany Olgierda albowiem po zaciągnięciu się na statek MS ?Armenia? pływał wyłącznie na trasie Odessa ? Batumi, bez szans na opuszczenie kraju rad drogą morską. Po tym niepowodzeniu nie spoczął na laurach lecz przeciwnie z jeszcze większym zaangażowaniem obmyślał plan wydostania się z ZSRR. Na początku 1940 roku Stołyhwo przystąpił do realizacji planu ucieczki z ?kraju wszelkiego dobrobytu?. Z Odessy przez Moskwę dostał się  w rejon granicy z Iranem, którą też na początku kwietnia przekroczył w rejonie Saraksu, jednak była to dopiero połowa drogi do szczęścia. Dalsza podróż miała być już tylko łatwiejsza i tak też było 6 maja 1940 roku po miesięcznej wędrówce przedostał się do Indii. Po zdaniu szczegółowych relacji i wyjaśnień polskiemu konsulowi Eugeniuszowi Banasińskiemu Stołyhwo przetransportowany został do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Wobec zapotrzebowania polskiej floty na wykwalifikowanych marynarzy ? zostaje skierowany do Wielkiej Brytanii.

W Anglii po przesłuchaniu przez angielski i polski kontrwywiad nie udaje mu się wstąpić w szeregi Marynarki Wojennej, lecz zamiast tego jako artylerzysta otrzymuje przydział do 1 Pułku Artylerii Ciężkiej. Monotonia codziennych zajęć i ćwiczeń bez widoku na szybką walkę z Niemcami zdecydowanie nie pasowała do charakteru naszego bohatera.

Stołyhwo jako ambitny człowiek żądny przygód i nowych wyzwań, postanowił zgłosić się do służby w kraju. Po przejściu kursu cichociemnych ze specjalnością w dywersji zostaje 31 stycznia 1943 roku zaprzysiężony w Oddziale VI Sztabu NW po czym oczekuję na przerzut do kraju. Wcześniej ? 1 grudnia 1942 roku otrzymał awans na stopień podporucznika.

Tobie Ojczyzno! filmik o cichociemnych autorstwa Oprychone / Źródło: Youtube

Nocą z 14 na 15 marca 1943 roku nasz bohater w ramach operacji lotniczej ?Step? został przerzucony do kraju po czym przyjął pseudonim ?Stewa?. Towarzyszyli mu Jan Górski ?Chomik?, a także Janusz Jarosz ?Szermierz?. Zrzut przyjęła placówka ?Bat? położona 7 kilometrów na południe od Grodziska Mazowieckiego.

Po przejściu okresu aklimatyzacji podporucznik ?Stewa? otrzymał przydział do Kedywu Okręgu AK Białystok. Niestety nie dane mu było zrealizować misji bowiem 30 kwietnia 1943 roku został aresztowany przez Kripo w Warszawie jako Tadeusz Lisicki wraz z cichociemnymi – Januszem Jaroszem oraz Janem Hörlem ?Frog?. Po przetransportowaniu na aleję Szucha Stołyhwo poddany został brutalnemu śledztwu, następnie zaś zamordowany przez Gestapo.

Niezwykłe koleje losu zgotowały bardzo ciekawe życie niestety bez happy endu podporucznikowi ?Stewie?, który niewątpliwie dzięki swoim wybitnym cechom charakteru przeszedł prawdziwą drogę od marynarza do cichociemnego.

Bibliografia:

Śledziński K., Cichociemni. Elita polskiej dywersji, Kraków 2012

Tochman K.A., Słownik biograficzny cichociemnych. Tom III, Zwierzyniec ? Rzeszów 2002

Tucholski J., Cichociemni, Wrocław 2010

Absolwent historii na Uniwersytecie Marii-Curie Skłodowskiej w Lublinie. Interesuje się historią wojskowości XIX i XX wieku oraz dziejami Rosji. Był członkiem koła historyków krajów Europy Wschodniej.