Proces przygotowania i szkolenia PKW Irak i Afganistan

Udział w działaniach na terenie Iraku i Afganistanu wymusił na Dowództwie Sił Zbrojnych opracowanie nowej koncepcji szkolenia żołnierzy wyjeżdżających na misje. Działania na Bliskim Wschodzie różniły się diametralnie od tych prowadzonych na wcześniejszych misjach. Istotne znaczenie miało zmodyfikowanie struktur dowodzenia od Sztabu Generalnego po drużynę złożoną z kilku żołnierzy, tak aby dostosować się do standardów międzynarodowych przyjętych przez NATO. Jednym z elementów przygotowań do misji zagranicznych była analiza uwarunkowań każdej z operacji.

Obecnie funkcjonujący system przygotowania i dowodzenia Polskimi Kontyngentami Wojskowymi jest wynikiem doświadczeń z sześćdziesięciojednoletniego udziału w misjach zagranicznych. System przygotowania można podzielić na dwa etapy. Pierwszy obejmuje delegowanie na misję jednostek specjalnie zorganizowanych na ich potrzeby, a drugi zwartych regularnych jednostek Sił Zbrojnych[1].

Formowanie każdej z jednostek przeznaczonej na misję można podzielić na etapy. W przypadku jednostek specjalnie formowanych przygotowanie składało się z doboru stanów osobowych, szkolenia w ramach oddziału, zgrywania całości kontyngentu i szkolenie w miejscu przeznaczenia[2]. Jeśli chodzi o jednostki regularne to przygotowanie polega na: organizacji szkolenia programowego, selektywnym uzupełnianiu stanu osobowego, szkoleniu grup specjalistycznych, zgrywaniu kontyngentu oraz na szkoleniu w czasie realizacji zadań mandatowych danej misji[3].

Systemy szkolenia do misji zagranicznych były i są nieustannie modyfikowane. Praktycznie każda ze zmian PKW Irak i Afganistan przechodziła inny tryb szkoleniowo-przygo­towawczy ze względu na szybko zmieniające się warunki w tych państwach oraz zmiany statusów misji. Wynikiem wieloletniego udziału Polski w misjach zagranicznych było sformowanie Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach w 2011 r., którego celem było przygotowanie żołnierzy do służby na misjach zagranicznych[4].

IRAK

Przygotowanie wytypowanych uczestników do działań w ramach PKW Irak było żmudnym i długotrwałym procesem. Siły Zbrojne po raz pierwszy miały wystawić tak duży kontyngent w ramach misji zagranicznej i dodatkowo objąć dowodzenie jednej ze stref odpowiedzialności na teranie Iraku.

Proces szkolenia PKW został podzielony na trzy główne etapy: przygotowawczy, zgrywający i końcowy, który trwał do momentu przerzutu głównych sił kontyngentu do miejsca stacjonowania[5]. W czasie trwania pierwszego etapu przygotowania realizacji poddawano postępowania kwalifikacyjne kadr w oparciu o szkolenia, konferencje i wymiany doświadczeń z wojskowymi, którzy powrócili z wcześniejszych zmian, bądź brali udział w innych misjach zagranicznych.

Proces przygotowania kontyngentu do PKW Irak[6]

Po wstępnej kwalifikacji każdy z żołnierzy przechodził badania lekarskie, które kończyły się uzyskaniem certyfikatu uprawniającego do wyjazdu na teren misji[7]. Drugi etap był podzielony na szkolenia indywidualne, drużyna-pluton oraz kompania-batalion, przy czym największy nacisk położony był na szkoleniu drużyn i plutonów, gdyż działalność tych oddziałów podczas trwania PKW Irak była priorytetowa. Do podstawowych zagadnień szkoleniowych zaliczano taktykę, naukę procedur oraz stosowanie technik operacyjnych. Oficerowie byli kierowani na kursy i szkolenia specjalistyczne przygotowujące ich do konkretnego stanowiska w ramach dowództwa kontyngentu[8].

Koncepcja szkolenia kadr ? etap I i II[9]

Wśród żołnierzy prowadzono także kursy specjalistyczne z zakresu łączności i informatyki, inżynierii, międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych oraz ewakuacji medycznej (MEDEVAC), a także szkolenie pododdziałów z grupami szturmowymi i śmigłowcowymi[10]. Końcowy etap szkolenia obejmował ćwiczenia dowódczo-sztabowe, które miały na celu weryfikację poziomu wyszkolenia komponentów wojska do pełnienia misji na terenie Iraku, aktualizację wiedzy uczestników misji oraz zapoznanie się z funkcjonującymi i obowiązującymi w Wielonarodowej Dywizji Centrum-Południe procedurami operacyjnymi.

Koncepcja szkolenia kadr PKW Irak[11].

Proces przygotowania i szkolenia żołnierzy PKW Irak zmieniał się praktycznie przy okazji każdej z kolejnych zmian. Wpływ na to miały doświadczenie wynikające z działań na terenie Iraku oraz zmiany w statusie pełnienia misji przez polski kontyngent. W opiniach żołnierzy można usłyszeć, że szkolenie przeprowadzane w Polsce nawet w kilku procentach nie oddawało realiów działań na terenie Iraku. Początkowo polski kontyngent szkolony był typowo do misji pokojowej, co po krótkim czasie okazało się błędem, gdyż Polacy znaleźli się w centrum walki. W powszechnej wiedzy panuje opinia, że żołnierze przez cały okres przygotowania do pełnienia zmiany w ramach PKW szkoleni byli na najnowocześniejszym sprzęcie, co w rzeczywistości okazało się opinią błędną. Tylko końcowe etapy szkoleń obejmowały użycie nowego sprzętu. Ćwiczenia poligonowe prowadzone w jednostkach były oparte głównie o sprzęt i broń poradziecką, której jakość pozostawiała wiele do życzenia.

Koncepcja szkolenia kadr PKW Irak ? etap III[12].

AFGANISTAN

Proces przygotowania do operacji na terenie Islamskiej Republiki Afganistanu różnił się kilkoma aspektami od koncepcji szkolenia PKW Irak. Przygotowanie zmian w systemie szkolenia wymusiły specyficzne i odmienne w stosunku do Iraku warunki panujące w rejonie Hindukuszu, gdzie mieli stacjonować polscy żołnierze.

Konflikt afgański charakteryzuje się dużą intensywnością działań ze strony islamskich rebeliantów. Jako główne zagrożenia dla żołnierzy sprecyzowano miny pułapki zwane potocznie ?ajdikami? (IED ? improvised explosive device), ostrzały, zasadzki ataki samobójcze oraz porwania[13]. Wpływ na system przygotowania miały również uwarunkowania polityczno-gospodarcze w Afganistanie, zaangażowania państw sąsiadujących, położenie geograficznie i różnice religijnie w stosunku do Iraku.

Koncepcja przygotowania PKW Afganistan[14].

W przeciwieństwie do organizacji PKW Irak do Afganistanu wysłane zostały pododdziały jednorodne w pełni składające się z żołnierzy zawodowych. Po wytypowaniu jednostek i pododdziałów, na bazie których zaplanowano sformowanie kontyngentu, rozpoczynano szkolenie, które było prowadzone dla wszystkich żołnierzy wchodzących w skład PKW, również dla pododdziału awaryjnego. Pododdział awaryjny składał się z ok. 15% żołnierzy z ogólnego stanu PKW i był przeznaczony do szybkiego wsparcia kontyngentu w sytuacji kryzysowej. Żołnierze przechodzili wieloetapowe szkolenia indywidualne, specjalistyczne oraz zgrywające całościowo poszczególne jednostki i pododdziały[15]. Na zakończenie przewidziano certyfikację dla całego kontyngentu.

Żołnierze musieli być przygotowani do funkcjonowania w warunkach ciągłego zagrożenia atakiem terrorystycznymi. Tak jak w przypadku szkolenia PKW Irak proces szkolenia PKW Afganistan był podzielony na trzy etapy i proceduralnie nie wiele się od nich różnił. Główne różnice wynikały z odmiennych założeń mandatowych misji ISAF i wyposażenia polskich żołnierzy.

Teren działań WP w Afganistanie był trudno dostępnym terenem górzystym, dlatego też szkolenie odbywało się w ośrodkach szkolenia poligonowego w Kotlinie Kłodzkiej, Bieszczadach i Tatrach[16]. Końcowym etapem procesu przygotowania było ćwiczenie dowódczo-sztabowe pk. ?Bagram? oraz ćwiczenie grupy bojowej i certyfikacja całego PKW. Najważniejszym celem w przygotowaniu żołnierzy było szkolenie żołnierzy do walki w trudnym terenie górskim i zurbanizowanym oraz przedstawienie informacji dotyczących historii, kultury i religii Afgańczyków.

Podsumowując, można uznać, że obydwa systemy szkolenia są do siebie podobne, a w wielu kwestiach nawet tożsame. Różnice wynikają z zakresu szkolenia indywidualnego i specjalistycznego. Procesy szkolenia na przyszłe misje zagraniczne powinny być tworzone w oparciu o te powstałe wcześniej, należy również położyć duży nacisk na uzyskanie możliwie jak najbardziej realnych scenariuszów ćwiczeń i kursów.

Pomimo, że PKW Afganistan w przeciwieństwie do PKW Irak posiadał o wiele lepsze i nowocześniejsze uzbrojenie to nadal szkolenie żołnierzy podczas pobytu w kraju odbywa się według standardów rodem z czasów istnienia Układu Warszawskiego bez nacisku na nowoczesne trendy w wojnach XXI wieku. Proces ten powoli się zmienia dzięki stopniowo postępujące modernizacji armii co może napawać umiarkowanym optymizmem.