Służby specjalne III RP

Niezależnie od ustroju państwa nieodzownym warunkiem jego rozwoju jest zapewnienie bezpieczeństwa. Zróżnicowane mogą być jedynie instrumenty służące realizacji tego celu. Zdecydowana większość państw na świecie w ramach systemów bezpieczeństwa powołuje i utrzymuje instytucje określane jako służby specjalne. Działalność tego typu podmiotów obejmuje najczęściej niejawne działania ukierunkowane na zapewnienie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. W Polsce funkcjonuje obecnie pięć instytucji, które określa się mianem służb specjalnych. Warto zatem przybliżyć ich specyfikę, zadania i kompetencje.

DEFINICJA I ISTOTA FUNKCJONOWANIA SŁUŻB SPECJALNYCH

W kategorii służb specjalnych najczęściej umieszcza się wywiad i kontrwywiad danego państwa. Podmioty tego typu prowadzą niejawne działania o charakterze operacyjno-rozpoznawczym. Tego typu określenie znajduje odzwierciedlenie w polskim porządku prawnym^[1]. Istotą działalności służb specjalnych jest gromadzenie oraz ochrona informacji o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa w wymiarze wewnętrznym, jak i zewnętrznym. W literaturze przedmiotu służby specjalne dzieli się na dwie grupy: służby informacyjno-wywiadowcze oraz służby policyjno-prewencyjne^[2].

Głównym zadaniem służb wywiadowczych jest zbieranie i przetwarzanie cennych informacji dla bezpieczeństwa państwa poza jego granicami. Z kolei istotą działań o charakterze kontrwywiadowczym zadaniem jest podejmowanie czynności mających na celu neutralizowanie działalności obcych służb wywiadowczych. Działania wywiadu i kontrwywiadu mają zazwyczaj charakter operacji tajnych i specjalnych. Wywierają pośredni lub bezpośredni wpływ na przeciwnika doprowadzając do osłabienia jego potencjału politycznego, ekonomicznego, militarnego i moralnego^[3].

Tym co odróżnia służby specjalne od innych instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo narodowe jest zakres ich uprawnień. Szczególnie istotne są ich uprawnienia do wykonywania działań operacyjno-rozpoznawczych. Do służb specjalnych, oprócz wywiadu i kontrwywiadu zalicza się także inne służby bezpieczeń­stwa, których działalność różni się od praktyki policyjnej. W praktyce wyróżnią się również służby specjalne cywilne i wojskowe, czego przykładem są rozwiązania ustrojowo-prawne zastosowane w Polsce.

Tabela nr. 1. Formy czynności operacyjno-rozpoznawczych

sdsd

sdsd

sd

Źródło: A. Żebrowski, Wywiad i kontrwywiad XXI wieku, Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Lublin 2010, s. 256.

Szczególne kompetencje i uprawnienia służb specjalnych sprawiają, iż są one istotnym instrumentem mającym zapobiegać i zwalczać zagrożenia o  różnorodnym charakterze. Zasadniczą rolę w działalności służb specjalnych odgrywają informacje, które należy traktować jako potencjał bojowy wywiadu i kontrwywiadu. Determinantem skuteczności służb specjalnych jest natomiast efektywność pozyskiwania i obróbki informacji. Współczesne środowisko bezpieczeństwa międzynarodowego sprawia, iż informacja jest stawiana na równi z innymi zasobami, a nawet wyżej. Należy pamiętać, iż pozyskiwane przez służby specjalne informacje mają zasadniczy wpływ na procesy decyzyjne władzy państwowej^[4].

Rysunek nr. 1. Proces  pozyskiwania i przetwarzania informacji przez wywiad i kontrwywiad / Źródło: Opracowanie własne na podstawie: B. Libera, Podstawy wiedzy o służbach specjalnych, [w:] J. Barcz (.red), B. Libera, Urzędnik i biznesmen w środowisku międzynarodowym. Wybrane aspekty pragmatyki zawodowej, Wolters Kluwer, Warszawa 2007, s. 177-179.

Pozyskiwanie przez służby specjalne informacji odbywa się głównie poprzez rozpoznanie osobowe (agentura, itp.) oraz techniczne (nasłuch, podsłuch, rozpoznanie satelitarne itp. ). O ile wymienione metody mają głównie charakter nieoficjalny i niejawny, to pozyskiwanie informacji odbywa się również przy wykorzystaniu tzw. białego wywiadu. Jego istotą jest wykorzystanie wszelkich możliwych i dostępnych informacji. Działalność służb ma wówczas charakter analityczny, w przeciwieństwie do działań  charakterze operacyjno-rozpoznawczym^[5].

Warto zaznaczyć, iż rodzime rozwiązania w zakresie funkcjonowania służb specjalnych czerpią wiele z dorobku innych państw, co z powodzeniem wykorzystano już na etapie tworzenia wywiadu i kontrwywiadu po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.Obecnie w Polsce do najważniejszych służby specjalnych podlegających władzy publicznej i kontroli organów nadzorczych zalicza się Agencje Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencje Wywiadu, Służbę Kontrwywiadu Wojskowego, Służbę Wywiadu Wojskowego oraz Centralne Biuro Antykorupcyjne^[6].

CHARAKTERYSTYKA SŁUŻB SPECJALNYCH III RZECZYPOSPOLITEJ

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest służbą specjalną powołaną do ochrony porządku konstytucyjnego Rzeczpospolitej Polskiej. Instytucja ta zajmuję się pozawojskowymi aspektami działalności związanymi z ochroną informacji niejawnych, bezpieczeństwem wewnętrznym, teleinformatycznym czy ekonomicznym. Jest to służba specjalna, która podlega kontroli cywilnej. Działania ABW nadzoruje Premier i kontroluje Sejm. Status obowiązki i uprawnienia ABW określa Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu^[7].

Fundamentalny zakres zadań koncentruje się na ochronie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i obywateli. Zadania tej instytucji określone zostały szczegółowo w art. 5 ustawy
o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i należą do nich:

• rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności
  w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa;
• rozpoznaje, zapobiega i wykrywa przestępstwa:

– terroryzmu, szpiegostwa, bezprawnego ujawnienia lub wykorzystania informacji niejawnych i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa,

– godzących w podstawy ekonomiczne państwa

– korupcji osób pełniących funkcje publiczne jeśli może to godzić
w bezpieczeństwo państwa,

– w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa,

– nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi
i substancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym oraz ściganie ich sprawców;

• realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań związanych z ochroną informacji niejawnych oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych;
• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego;
• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych^[8].

Funkcjonariusze ABW swoje obowiązki wykonują między innymi poprzez uzyskiwanie, rozważanie i przetwarzanie informacji o zagrożeniach. Gotowe opracowania przekazywane są właściwym organom konstytucyjnym. ABW podejmuje także określone czynności na polecenie sądu lub prokuratora. Wypełniając swoje obowiązki korzysta z uprawnień operacyjnych oraz procesowych.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego charakteryzuje się zasadą centralizacji, jednoosobowego kierownictwa, podległości służbowej oraz hierarchicznego podporządkowania. Centralizacja przejawia się podporządkowaniem agencji centralnemu organowi administracji rządowej jakim jest Szef ABW^[9].

Ustawodawca określił, że Szef ABW w granicach swoich zadań wykonuje czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze aby skutecznie  rozpoznawać, zapobiegać i wykrywać przestępstwa, a także analityczno-informacyjne w celu pozyskiwania znaczących informacji dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego. Szef ABW jest centralnym organem administracji rządowej, działającym przy pomocy ABW, która jest urzędem administracji rządowej, podlegającym bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów^[10].

W związku z doświadczeniami innych państw dotkniętymi zamachami terrorystycznymi Prezes Rady Ministrów podjął decyzje o podpisaniu zarządzenie na mocy, którego 19 września 2005 r. utworzono w ABW odrębny Departament Przeciwdziałania Terroryzmowi. Centrum Antyterrorystyczne Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest jednostką koordynacyjno-analityczną w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi i jego zwalczania.

Najważniejszą funkcją Centrum Antyterrorystycznego ABW jest koordynacja w zakresie analityczno-informacyjnym działań służb i instytucji uczestniczących w zabezpieczeniu Polski przed zagrożeniami ze strony terroryzmu. Centrum wypełnia tę funkcję poprzez realizację następujących zadań:

• Wspomaganie procesów decyzyjnych w przypadku realnego zagrożenia atakiem terrorystycznym;
• Koordynację współdziałania służb odpowiedzialnych za zwalczanie terroryzmu
  w zakresie t-align: justify;”>działań operacyjno-rozpoznawczych;
• Wykonywanie czynności analityczno-informacyjnych.;
• Udział w opracowywaniu i nowelizowaniu procedur reagowania kryzysowego na wypadek ataku oraz sporządzanie algorytmów działań przed zamachem. Centrum bierze czynny udział w działaniach analizujących skuteczność aktualnie wykorzystywanych schematów postępowania w sytuacjach kryzysowych;
• Monitoring zagranicznych mediów sympatyzujących z terrorystami;
• Wspomaganie po ewentualnym zamachu terrorystycznym działań służb i instytucji uczestniczących w ochronie antyterrorystycznej Polski. Zgodnie z ustawą o zarządzaniu kryzysowym Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego uczestniczy w realizacji czynności z zakresu likwidacji skutków zdarzeń o charakterze terrorystycznym;

Współpraca Centrum Antyterrorystycznego z partnerami zagranicznymi takimi jak NATO czy Unia Europejska jest prowadzona na płaszczyźnie dwustronnej
i wielostronnej. Dotyczy to przede wszystkim wymiany informacji, wspólnej analizy globalnych zagrożeń oraz dzielenia się zdobytymi doświadczeniami i wiedzą^[11].

Zadania wykonywane przez ABW czy CAT są niezwykle ważne dla ochrony interesu ekonomicznego jak i ogólnego bezpieczeństwa naszego kraju. Dlatego też ABW pełni rolę wiodącego organu w zapewnianiu bezpieczeństwa Polski.

Agencja Wywiadu

Z bezpieczeństwem państwa nierozerwalnie związane jest bezpieczeństwo zewnętrzne, które możemy zidentyfikować jako stan braku zagrożenia pochodzącego ze źródeł zewnętrznych dla bezpieczeństwa, obronności, niepodległości i nienaruszalności terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozycji państwa na arenie międzynarodowej. Co oczywiste, działania służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo zewnętrzne państwa mają zasadniczy wpływ na stan bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa zewnętrznego Rzeczypospolitej odgrywa Agencja Wywiadu^[12].

Agencja Wywiadu jest urzędem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony zewnętrznego bezpieczeństwa państwa i obsługującym Szefa Agencji Wywiadu. Agencja działa zgodnie z jego zarządzeniami, decyzjami, rozkazami, wytycznymi i poleceniami oraz pod jego bezpośrednim kierownictwem Agencja Wywiadu odgrywa szczególną rolę w zapobieganiu zagrożeniom terrorystycznym. Zadaniem AW jest również monitoring i analiza działalności grup o charakterze ekstremistycznym, mogących stanowić potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa RP, a także polskich obywateli i obiektów za granicą. Informacje uzyskane w ten sposób są gromadzone i przetwarzane, a następnie przekazywane kluczowym odbiorcom w państwie.

AW aktywnie współpracuje również z krajowymi jednostkami odpowiedzialnymi za zwalczanie i zapobieganie zagrożeniom terrorystycznym, zwłaszcza z ABW, MON, BBN, SWW, SKW, SG, MSZ, BOR oraz Policją. Służba ta bierze ponadto udział m.in.
w pracach Międzyresortowego Zespołu ds. Zagrożeń Terrorystycznych. wynikających
z przestępstw międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanych. Działalność AW koncentruje się także na obszarze walki z przestępczością zorganizowaną o charakterze transnarodowym.

Agencja została powołana na podstawie ustawy z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, gdzie określono jej zadania. Zadania te służba realizuje poza granicami kraju, natomiast jej działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona tylko w ograniczonym zakresie mającym związek z jej zagraniczną działalnością^[13]. Zgodnie z ustawą do zadań Agencji Wywiadu należy:

• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego;
• rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym
  w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospolitej Polskiej;
• zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej;
• rozpoznanie terroryzmu międzynarodowego, ekstremizmu oraz grup przestępczości zorganizowanej o charakterze transnarodowym;
• rozpoznanie obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi w skali międzynarodowej, narkotykami i innymi substancjami oraz towarami, technologiami
  i usługami o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa, w tym również rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowego rażenia i zagrożeń związanych z jej proliferacją oraz środków jej przenoszenia;
• rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, konfliktów
  i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa, oraz podejmowanie działań mających na celu eliminowania tych zagrożeń;
• prowadzenie wywiadu elektronicznego;
• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych^[14].

Podobnie jak struktura organizacyjna instytucji ABW tak i Agencji Wywiadu oparta jest na zasadach jednoosobowego kierownictwa, centralizacji oraz podległości służbowej. Organem pod który podlega AW jest Szef Agencji Wywiadu ? centralny organ administracji rządowej. Całą Agencją Wywiadu jak tez jej indywidualną jednostką organizacyjną zgodnie z zasada jednoosobowego kierownictwa kieruje wyłącznie jedna osoba, jaką jest właśnie Szef AW, podległy bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów^[15].

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Ze względu na stosowane metody o charakterze operacyjnym Centralne Biuro Antykorupcyjne (zwane dalej CBA) zaliczone zostało do służb specjalnych. Instytucja ta powstała na mocy ustawy z 9 czerwca 2006 r. jako służba specjalna do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

Korupcją, w rozumieniu ustawy, jest obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, osobistej lub innej, dla niej samej lub jakiejkolwiek innej osoby, bądź przyjmowanie propozycji lub obietnicy takich korzyści w zamian za działanie albo zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej^[16].

Centralne Biuro Antykorupcyjne – Działa na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2006r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym ( Dz.U. z 2012 r. poz 621), która weszła w życie 24.VII. 2006r.Zgodnie z właściwością określoną w ustawie, do zadań CBA należy:

• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw przeciwko:

1. działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego,
2. wymiarowi sprawiedliwości, wyborom i referendum, określonych w art. 250a, porządkowi publicznemu, określonych w art. 258, wiarygodności dokumentów, określonych w art. 270-273, mieniu, określonych w art. 286, obrotowi gospodarczemu, określonych w art. 296, 297 i 299, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, określonych w art. 310 ustawy Kodeks karny z 6 czerwca 1997 r.,
   a także o których mowa w art. 585-592 ustawy Kodeks spółek handlowych z 15 września 2000 r. oraz określonych w art. 179-183 ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa,
3. finansowaniu partii politycznych, określonych w art. 49d i 49f ustawy 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych, jeżeli pozostają w związku z korupcją,
4. obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji, określonych w rozdz. 6 ustawy Kodeks karny skarbowy z 10 września 1999 r. (DzU nr 83, poz. 930, z późn. zm.), jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa oraz ściganie ich sprawców;

• ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne;
• dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy z 21 czerwca 1990 r.
  o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych;
• ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji dotyczących: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców, o których mowa w art. 1 ust. 4, oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych;
• kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń
  o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne;
• prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk występujących w obszarze właściwości CBA oraz przedstawianie w tym zakresie informacji Prezesowi Rady Ministrów, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi oraz Senatowi;
• podejmowanie innych działań określonych przepisami prawa krajowego
  i międzynarodowego^[17].

W związku z posiadanymi uprawnieniami funkcjonariusze CBA mogą stosować fizyczne, techniczne i chemiczne środki przymusu bezpośredniego, służące do obezwładniania lub konwojowania osób oraz do zatrzymywania pojazdów. Funkcjonariusz CBA ma prawo użycia broni palnej, jeżeli środki przymusu bezpośredniego wymienione w art. 15 ust. 1 okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe.

Jeżeli przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez CBA w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, a także uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw, inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne, sąd, na pisemny wniosek szefa CBA, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora generalnego, może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną.

Najważniejszą osobą funkcyjną agencji jest Szef CBA, który jako centralnym organ administracji rządowej nadzorowany jest przez prezesa Rady Ministrów. Szefa CBA powołuje się na czteroletnią kadencję i odwołuje prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz sejmowej komisji właściwej do spraw służb specjalnych. Szef CBA odpowiada za koordynacje działań
o charakterze operacyjno-rozpoznawczym i informacyjno-analitycznym podejmowane przez inne organy w zakresie zwalczania korupcji^[18].

CBA zatrudnia łącznie ok. 900 osób w poszczególnych delegaturach. W skład CBA wchodzą następujące jednostki organizacyjne:

1. Departament Operacyjno-Śledczy;
2. Departament Ochrony;
3. Departament Postępowań Kontrolnych;
4. Departament Analiz;
5. Biuro Techniki Operacyjnej;
6. Biuro Prawne;
7. Biuro Finansów;
8. Biuro Kadr i Szkolenia;
9. Biuro Logistyki;
10. Biuro Teleinformatyki;
11. Biuro Kontroli i Spraw Wewnętrznych;
12. Gabinet Szefa;
13. Zespół Audytu Wewnętrznego;

Służba Wywiadu Wojskowego

Z dniem 9 czerwca 2006 r. powołano na mocy ustawy wojskową służbę specjalną w postaci Służby Wywiadu Wojskowego (zwana dalej SWW), która odpowiedzialna jest za ochronę przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej. Zasadnicza działalność SWW jest realizowana poza granicami państwa polskiego. Funkcjonariusze wywiadu wojskowego mogą prowadzić operacje w kraju jedynie w związku z działalnością SWW poza granicami państwa i wyłącznie za pośrednictwem ABW i SKW^[19].

Do ustawowych zadań Służby Wywiadu Wojskowego należy:

1. uzyskiwanie, gromadzenie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji, mogących mieć istotne znaczenie dla:

a bezpieczeństwa potencjału obronnego Rzeczypospolitej Polskiej,

b bezpieczeństwa i zdolności bojowej SZ RP,

c warunków realizacji, przez SZ RP, zadań poza granicami państwa;

2. rozpoznawanie i przeciwdziałanie: a militarnym zagrożeniom zewnętrznym godzącym w obronność Rzeczypospolitej Polskiej, b zagrożeniom międzynarodowym terroryzmem;
3. rozpoznanie obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi w skali międzynarodowej, narkotykami i innymi substancjami oraz towarami, technologiami
   i usługami o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa, w tym również rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowego rażenia i zagrożeń związanych z jej proliferacją oraz środków jej przenoszenia;
4. rozpoznanie i analizowanie zagrożeń, jakie mogą zmaterializować się w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, które mogą negatywnie oddziaływać
5. na obronność państwa oraz zdolność bojową SZ RP, a także podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń;
6. prowadzenie wywiadu elektronicznego na rzecz SZ RP oraz przedsięwzięć z zakresu kryptoanalizy i kryptografii;
7. współdziałanie w organizowaniu polskich przedstawicielstw wojskowych za granicą;
8. uczestniczenie w planowaniu i przeprowadzaniu kontroli realizacji umów międzynarodowych dotyczących rozbrojenia^[20].

Służba Wywiadu Wojskowego podlega ministrowi obrony narodowej, z zastrzeżeniem określonych w ustawie uprawnień prezesa Rady Ministrów lub ministra Koordynatora Służb Specjalnych. Jednocześnie Służba Wywiadu Wojskowego podlega kontroli Sejmowej. Szef Służby Wywiadu Wojskowego jest centralnym organem administracji rządowej, który powoływany i odwoływany jest wniosek ministra obrony narodowej, prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych i Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

Szef Służby Wywiadu posiada kompetencje pozwalające na współpracę z właściwymi organami i służbami innych państw. Organizację Służby Wywiadu Wojskowego określa jego statut, który nadaje minister obrony narodowej, po uzyskaniu zgody prezesa Rady Ministrów. W celu zapewnienia bezpieczeństwa i zdolności bojowej jednostek wojskowych SZ RP realizujących zadania za granicą, w skład tych jednostek mogą wchodzić jednostki organizacyjne SWW.

Obecnie struktura Służby Wywiadu Wojskowego posiada następującą strukturę:

• Gabinet Szefa
• Departament I
• Departament II
• Departament III
• Departament IV
• Departament V
• Biuro Ochrony i Osłony
• Biuro Finansowo-Logistyczne
• Biuro Kadr
• Biuro Prawne
• Biuro Ewidencji i Archiwum
• Centrun Kształcenia
• Samodzielny Audytor

Organizację wewnętrzną i szczegółowy zakres zadań jednostek organizacyjnych Służby Wywiadu Wojskowego określają regulaminy organizacyjne jednostek Służby Wywiadu Wojskowego.

Aby zrealizować ustawowe zadania, funkcjonariusze SWW wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne. W związku z wykonywaniem wymienionych czynności, funkcjonariusze wywiadu wojskowego mają szerokie uprawnienia, które w ustawie określono bardzo lakonicznie, ze zrozumiałych względów^[21].

2.5. Służba Kontrwywiadu Wojskowego

Służbą specjalną, właściwą w sprawach ochrony przed zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, oraz innych jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej jest Służba Kontrwywiadu Wojskowego^[22]. Służba Kontrwywiadu Wojskowego podlega ministrowi obrony narodowej, z zastrzeżeniem określonych w ustawie uprawnień prezesa Rady Ministrów lub ministra Koordynatora Służb Specjalnych.

Jednocześnie podlega ona kontroli Sejmu. Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego jest centralnym organem administracji rządowej. Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego powołuje i odwołuje, na wniosek ministra obrony narodowej, prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych
i Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych. Z kolei minister obrony narodowej, na wniosek szefa SKW powołuje i odwołuje jego zastępców, po zasięgnięciu opinii właściwych podmiotów^[23].

Podstawowe zadania SKW zostały określone w art. 5 ustawy o SKW i SWW. Należą do nich:

• zwalczanie przestępstw;
• ochrona informacji niejawnych;
• ochrona wojska poza granicami kraju;
• analiza i zwalczanie zagrożeń;
• kontrwywiad radioelektroniczny oraz kryptografia i kryptoanaliza;
• kontrola umów międzynarodowych dotyczących rozbrojenia;
• ochrona badań naukowych^[24].

Funkcjonariusze SKW uprawnieni są do wykonywania czynności o charakterze operacyjno-rozpoznawczych, analityczno-informacyjnych i ochronnych. W związku z wykonywaniem wymienionych czynności, funkcjonariusze kontrwywiadu wojskowego mają szerokie uprawnienia, zarówno typowe dla służb policyjnych, jak też służb specjalnych. Jeżeli podczas wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez SKW w celu realizacji zadań, inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi duże prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne, sąd, na pisemny wniosek szefa SKW, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora generalnego, może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną, która jest prowadzona niejawnie^[25].

Funkcjonariusze SKW są uprawnieni także do wykonywania specjalistycznych czynności określonych w ustawie i użycia broni palnej w uzasadnionych przypadkach. Działalność Służby Kontrwywiadu Wojskowego stanowi element międzynarodowego systemu bezpieczeństwa.
W celu gromadzenia, analizy i wymiany informacji o zagrożeniach dla bezpieczeństwa państwa SKW współpracuje z wieloma instytucjami krajowymi i zagranicznymi.

PRZYPISY

[1] Z. Grzegorowski, Służby specjalne a bezpieczeństwo państwa Polskiego, Wyd. A. Marszałek, Toruń 2013, s. 15

[2] M. Paździor, B. Szmulik, Instytucje bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2012, s. 121

[3] Z. Grzegorowski, Służby specjalne? op. cit., s. 122.

[4] A. Żebrowski, Wywiad i kontrwywiad XXI wieku, Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Lublin 2010, s. 220-223.

[5] Ibidem, s. 226-228.

[6] J. Cymerski, Terroryzm a bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej, Rytm, Warszawa 2013, s.199.

[7] Ibidem, s. 200.

[8] Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, (Dz. U. 2010 . 29, 154).

[9] M. Paździor, B. Szmulik, Instytucje bezpieczeństwa narodowego, AON,  Warszawa 2012, s. 143

[10] A. Misiuk, Instytucjonalny system bezpieczeństwa państwa, AON, Warszawa 2013, s. 198

[11] J. Cymerski, Terroryzm a bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Polskiej, AON, Warszawa 2013, s. 200.

[12] A. Miusiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno-ustrojoweop,  Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008,  s. 153.

[13] M. Paździor, B. Szmulik, Instytucje bezpieczeństwa? op. cit., s. 147.

[14] Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, (Dz. U. 2010 . 29, 154).

[15] M. Paździor, B. Szmulik, Instytucje bezpieczeństwa? op. cit., s. 149.

[16] A. Misiuk, Administracja porządku?. op. cit., s. 148.

[17] Art. 2. Ustawy z dnia 9 czerwca 2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, (Dz.U. z 2012 r. poz 621).

[18] A. Misiuk, Administracja porządku?. op. cit., s. 152.

[19] A. Misiuk, Administracja porządku?. op. cit., s. 164.

[20] Art. 6. ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz  Służbie Wywiadu Wojskowego, (Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 709, ze zm.).

[21] A. Misiuk, Administracja porządku?. op. cit., s. 169.

[22] Art. 1. ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz  Służbie Wywiadu Wojskowego, (Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 709, ze zm.).

[23] A. Misiuk, Administracja porządku?. op. cit., s. 160.

[24] Art. 5. ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz  Służbie Wywiadu Wojskowego, (Dz. U. z 2006 r. Nr 104, poz. 709, ze zm.).

[25] A. Misiuk, Administracja porządku?. op. cit., s. 160.