Skutki działalności terroryzmu międzynarodowego są zawsze opłakane / Źródło: Wikimedia Commons
Skutki działalności terroryzmu międzynarodowego są zawsze opłakane / Źródło: Wikimedia Commons

Terroryzm międzynarodowy- opis zjawiska

Terroryzm międzynarodowy- słowo znane niemal każdemu człowiekowi na świecie po zamachach terrorystycznych w USA z 11 września 2001 roku. Kojarzy nam się głównie z Al-Kaidą oraz jej byłym, nieżyjącym już przywódcą Osamą bin Ladenem. Co prawda, dziś największym zagrożeniem terrorystycznym dla świata jest Państwo Islamskie, które z powodzeniem walczy z regularnymi oddziałami wojskowymi w Syrii i Iraku, jednakże należy pamiętać, że przez te ponad 13 lat od zamachów z USA to właśnie terroryzm międzynarodowy jako zjawisko było (jest także do tej pory) najbardziej realnym zagrożeniem terrorystycznym dla Europy. W tym kontekście warto bliżej przyjrzeć się, co właściwie ukrywa się pod tą nazwą.

Atak muzułmańskich terrorystów na trzy obiekty w Stanach Zjednoczonych- wieże World Trade Center i Pentagon- był wydarzeniem bez wątpienia bezprecedensowym, który wpłynął w znaczący sposób na stosunki międzynarodowe. Wyraźnym skutkiem tego zamachu była zmiana percepcji świata- supermocarstwo, Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, kraj uważany do poranka 11 września 2001 roku za najbardziej bezpieczny w skali globalnej, został zaatakowany na własnym terytorium i poniósł dotkliwe straty. Sprawiło to, że od tego momentu żadne państwo świata nie mogło czuć się bezpiecznie, i dlatego też główni uczestnicy stosunków międzynarodowych musieli przewartościować swoje priorytety w polityce zagranicznej i z zakresu bezpieczeństwa państwa.

11 września 2001 r. to data przełomowa w historii międzynarodowego terroryzmu / Źródło: Wikimedia Commons

11 września 2001 r. to data przełomowa w historii międzynarodowego terroryzmu / Źródło: Wikimedia Commons

Kuba Jałoszyński opisuje, że do dnia zamachu w Stanach Zjednoczonych kraje Europy Zachodniej były narażone głównie na ataki ze strony terrorystów wewnątrz ich państw. W Wielkiej Brytanii zagrożenie terrorystyczne wynikało z konfliktu wokół przynależności terytorialnej Irlandii Północnej i tutaj głównym zagrożeniem była organizacja terrorystyczna o nazwie IRA (Irish Republican Army- Irlandzka Armia Republikańska). Poza tym autor zwrócił też uwagę na zagrożenie ze strony fundamentalizmu islamskiego ze względu na fakt uczestnictwa wojsk Wielkiej Brytanii w koalicji antyirackiej i w atakach na Jugosławię. W Hiszpanii główne i w zasadzie jedyne zagrożenie terroryzmem wynikało z konfliktu wokół jednej z prowincji kraju- Baskonii. Główną rolę w oderwaniu tego regionu od reszty kraju odgrywa organizacja terrorystyczna o nazwie ETA (Euskadi ta Askatasuna- Kraj Basków i Wolności). Jeśli chodzi o Republikę Federalną Niemiec to działała tam RAF (Rote Armee Fraktion- Frakcja Czerwonej Armii), która powstała w latach 60. XX stulecia na gruncie sprzeciwu wobec stosunków społecznych, politycznych i gospodarczych panujących w Europie Zachodniej. Iskrą do tego stanu rzeczy była amerykańska interwencja w Wietnamie. I choć RAF ogłosiła swoją upadłość przed zamachem w Stanach Zjednoczonych to Kuba Jałoszyński zauważa w Niemczech zagrożenie ze strony neofaszystów oraz ze strony tzw. terroryzmu konsumpcyjnego. Przytoczyłem te przykłady, aby unaocznić, czym tak naprawdę różnił się zamach z 11 września 2001 roku od zamachów, które przeprowadzały europejskie, wyżej przytoczone, organizacje terrorystyczne w krajach Europy Zachodniej. Zamach ten zasugerował światu nowy rodzaj terroryzmu- terroryzm międzynarodowy. Nowymi elementami, które odróżniały go od klasycznego terroryzmu w Europie, stały się przerażająca precyzja ataku oraz jego skala i rozmach. W przypadku tego ataku słusznie możemy dodać do słowa terroryzm słowo ?międzynarodowy?- świadczą o tym takie wskaźniki, jak liczba osób, które brały udział w przygotowaniu zamachu, przeprowadzających sam zamach, zabezpieczających finanse na prowadzenie akcji czy też przeprowadzających szkolenia terrorystyczne.

O nowym rodzaju terroryzmu świadczy także charakterystyka ?nowych? rodzajów grup terrorystycznych, jak na przykład Al- Kaida, w porównaniu do ?tradycyjnych? organizacji terrorystycznych, takich jak IRA czy ETA. ?Tradycyjne? grupy terrorystów w Europie, na przykład IRA lub ETA, działały na wąskim, ograniczonym terytorialnie obszarze, zaś efekt ich zamachu lub ataku miał oddziaływanie w skali lokalnej. Terroryści interesowali się rozgłosem medialnym, aby sprawa, o którą walczą, była jak najszerzej rozpowszechniana i dyskutowana. Poza tym te ?tradycyjne? grupy miały najczęściej swoją polityczną reprezentację, poprzez którą mogły tworzyć legalne ugrupowania polityczne i tym samym legalnymi środkami walczyć o swoje interesy. Sprawiało to, że władze państw mogły pertraktować z terrorystami poprzez właśnie takie legalne ich reprezentacje, przez co terroryści często odczuwali presję do porzucenia zamachów i przemocy na rzecz politycznych, pokojowych negocjacji. ?Nowe? rodzaje ugrupowań terrorystycznych są niejako przeciwieństwem tych ?tradycyjnych?. Dobrym przykładem takiego nowego rodzaju ugrupowania jest Al- Kaida. Zamach z 11 września 2001 roku pokazał, że terrorystów interesuje tylko i wyłącznie spowodowanie jak największych strat, zarówno materialnych, jak i w ludziach, przez co zamachy stają się celami samymi w sobie. Ugrupowania nowego rodzaju nie posiadają legalnej, politycznej reprezentacji, przez co żadne negocjacje nie są możliwe. Terroryści nie stawiają także żadnych politycznych żądań dążąc tylko i wyłącznie do wyrządzenia przeciwnikowi jak największych szkód. Przy przeprowadzaniu zamachów są oni tak zmobilizowani, że gotowi są ponieść śmierć, dlatego też żadne pertraktacje z nimi nie są możliwe. Wszystkie te powyższe cechy ?nowego? rodzaju terroryzmu ujawniły się w całej okazałości właśnie podczas zamachu w Stanach Zjednoczonych. Terroryści nie podjęli żadnych prób negocjacji z przedstawicielstwem rządu Stanów Zjednoczonych, nie wystawili żadnych żądań, uderzyli w budynki stanowiące symbole kraju- wieże World Trade Center symbolizujące potęgę gospodarczą, Pentagon symbolizujący potęgę militarną, zaś czwarty samolot, który rozbił się w Pensylwanii, miał za zadanie zniszczenie potęgi politycznej kraju, którą jest Biały Dom. Śledztwo w sprawie zamachu na Nowy Jork i Waszyngton doprowadziło do odkrycia powiązań Al- Kaidy w ponad 60 państwach. Ten fakt pokazuje, że na początku XXI wieku mamy do czynienia z nowym rodzajem terroryzmu- terroryzmem międzynarodowym.

Kai Hirschman nakreślił różnice występujące między ?tradycyjnymi? i ?nowymi? ugrupowaniami terrorystycznymi. W następujący sposób scharakteryzował ?tradycyjne? grupy, takie jak IRA czy ETA:
– organizacja jest możliwa do określenia;
– forma organizacyjna jest bardziej hierarchiczna;
– wymiar zamachów budzi zainteresowanie opinii publicznej i społeczeństwa w średnim stopniu;
– teren działań jest bardziej ograniczony do regionu lub państwa;
– cele operacji są możliwe do przewidzenia i zidentyfikowania;
– w zamachach ginie niewielka liczba ludzi;
– skala zagrożenia zamachami, w kontekście ich konsekwencji i efektu, jest raczej ograniczona;
– wysoka gotowość do przyznania się do zamachów;
– niskie możliwości finansowania.

Zupełnie inaczej przedstawia się opis ?nowych? organizacji terrorystycznych, takich jak na przykład Al- Kaida:
– organizacja jest trudna do określenia;
– forma organizacyjna jest bardziej pozioma;
– wymiar zamachów budzi zainteresowanie opinii publicznej i społeczeństwa w dużym stopniu;
– operacje przeprowadzane są w dowolnym miejscu na świecie;
– cele operacji są trudne do przewidzenia i do zidentyfikowania;
– w zamachach ginie duża liczba ludzi poprzez chęć tych ugrupowań do zwiększania liczby ofiar w przeprowadzanych akcjach;
– skala zagrożenia zamachami, w kontekście ich konsekwencji i efektu, jest wzrastająca;

– lepsze możliwości finansowania poprzez np. globalny przepływ kapitału.

Osama bin Laden- najbardziej rozpoznawalna twarz międzynarodowego terroryzmu / Źródło: Wikimedia Commons

Osama bin Laden- najbardziej rozpoznawalna twarz międzynarodowego terroryzmu / Źródło: Wikimedia Commons

Geneza terroryzmu międzynarodowego sięga lat 40. XX wieku. Wtedy to miał miejsce konflikt między ludnością arabską i osadnikami żydowskimi w Palestynie. W 1948 roku powstało państwo Izrael, lecz wydarzenie to było poprzedzone licznymi aktami terrorystycznymi żydowskich bojówek, takich jak grupa Sterna, wobec Palestyńczyków, którzy postanowili wziąć odwet za te zamachy. W 1964 roku Palestyńczycy powołali do życia Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP), która od końca lat 60. organizowała ataki i zamachy przeciwko Izraelowi ze swoich baz w Jordanii. Spowodowało to reakcję armii izraelskiej i konflikt między Palestyńczykami i armią Jordanii. Po ciężkich walkach w 1970 roku Palestyńczycy z OWP przenieśli się do Libanu i stamtąd kontynuowali swoją działalność terrorystyczną przeciwko Izraelowi. Nasilające się działania Palestyńczyków doprowadziły do wielkiego odwetu armii Izraela na obozy OWP w Libanie- dokonano wielkiej rzezi Palestyńczyków. W 1994 roku utworzono na mocy układu izraelsko- palestyńskiego Autonomię Palestyńską i wydarzenie to przyczyniło się do zaniku terroryzmu ze strony OWP. Obok OWP działały także inne palestyńskie organizacje terrorystyczne, takie jak ?Czarny Wrzesień?, Organizacja Abu Nidala (ANO) czy Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny (LFWP). Siłą palestyńskiego terroryzmu było posiadanie ogromnych środków finansowych na całym świecie, dostęp do broni uzyskany ze strony państw arabskich oraz wsparcie ze strony Związku Radzieckiego i jego państw satelickich. Ugrupowania palestyńskie dzięki swojej sile nawiązały współpracę z grupami terrorystycznymi na całym świecie, także w Europie, i pod koniec lat 60. zastosowały nową strategię walki poza Bliskim Wschodem. Od tego momentu ofiarami palestyńskich terrorystów stały się niewinne osoby, obywatele Stanów Zjednoczonych i Izraela. Metodami służącymi do działań terrorystycznych stały się porwania samolotów, żądania okupów oraz stosowanie politycznego szantażu. Najsłynniejszymi aktami międzynarodowego terroryzmu były takie wydarzenia, jak na przykład wspomniany już przeze mnie w I Rozdziale zamach na reprezentantów Izraela podczas olimpiady w Monachium w 1972 roku, a także atak w Wiedniu na siedzibę OPEC w 1975 roku, w wyniku czego jako zakładników przetrzymywano 11 ministrów i szefów państw naftowych, atak w Sztokholmie na ambasadę RFN w tym samym roku, porwanie w 1976 roku francuskiego samolotu, na pokładzie którego znajdowało się 78 Żydów, a także zamach we Francji na ambasadora Izraela w 1982 roku. Jednakże były to zamachy przeprowadzane na nieporównywalnie mniejszą skalę niż zamach z 11 września 2001 roku.

W XXI wieku mamy do czynienia z nową sytuacją, jeśli chodzi o zagrożenie terrorystyczne. Możemy tu wyróżnić kilka etapów przechodzenia do terroryzmu o charakterze międzynarodowym. Klasyczna partyzantka ma na celu zadanie jak największych fizycznych strat przeciwnikowi. Wyrastający z partyzantki terroryzm ma za celu zadanie strat fizycznych po to, aby wywołać efekt psychologiczny w postaci zastraszenia lub wymuszenia pożądanych decyzji. Terroryzm międzynarodowy idzie o krok dalej- osiągnięty efekt psychologiczny wywołany aktem terroryzmu skutkuje takimi stratami fizycznymi, jak znaczące osłabienie siły militarnej danego państwa lub destabilizacja gospodarki. Taką sytuację obserwowaliśmy po ataku z 11 września 2001 roku, gdy Stany Zjednoczone miały trudności z wyjściem z kryzysu.

Można stwierdzić, że terroryzm międzynarodowy ma miejsce wtedy, gdy akty terrorystyczne mają charakter przemocy używanej względem ważnych osobistości państwowych (np. dyplomatów, głów państw i rządów), wobec środków komunikacji masowej oraz lotnictwa cywilnego, i akty te mają wyraźnie międzynarodowe konsekwencje, oddziałują na stosunki międzypaństwowe i ogólną sytuację międzynarodową. Ze względu na fakt, iż wiele aktów terrorystycznych ma podłoże międzynarodowe, należy wymienić kilka warunków jakie należy spełnić, aby dany akt terrorystyczny został uznany jako akt terroryzmu międzynarodowego:
– ma miejsce poza terytorium państwa, którego sprawcy są obywatelami;
– wywołuje konsekwencje wychodzące poza granice państwa, w którym przeprowadzono zamach;
– nie jest dokonany przeciwko siłom zbrojnym jakiegoś państwa.

Faktem jest, że współczesne środowisko międzynarodowe, w którym funkcjonują państwa i organizacje międzynarodowe, podlega ciągłym zmianom i ewolucjom. Wpływa na to globalizacja, która w dużym stopniu zmienia podstawowe czynniki i elementy porządku w skali światowej. Doprowadziła ona do osłabienia bezpieczeństwa granic państwowych oraz do zmniejszenia się roli legalnych rządów państw we władzy nad terytorium i ludnością swoich krajów. Jednocześnie globalizacja doprowadza do zwiększenia się roli niepaństwowych, pozarządowych organizacji w stosunkach międzynarodowych. Właśnie poprzez globalizację, która umożliwia międzynarodowy przemyt broni, narkotyków, kryminalistów, takie organizacje niepaństwowe stanowią największe zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego. Zauważa się, że we współczesnym świecie poszerzyła się grupa podmiotów mających wpływ na bezpieczeństwo w skali globu, co jest niezwykle istotne w kontekście terroryzmu międzynarodowego. Zauważa się również, że grupy uciekające się do stosowania metod terrorystycznych wykazują tendencję do działania na międzynarodową skalę i tym samym stają się one ważnym podmiotem w stosunkach międzynarodowych.

Charakteryzując krótko i zwięźle zjawisko terroryzmu międzynarodowego można stwierdzić, że jest to rodzaj terroryzmu, w którym terroryści działają na całym świecie. Poza tym ataki terrorystyczne zawsze są uzasadniane ideologicznie, dotyczą one zawsze wielu krajów i społeczeństw. Cele ataków są rozmieszczone w różnych miejscach na świecie, a więc nie ma tu mowy o ograniczeniu terytorialnym dla działań terrorystów. Także członkowie ugrupowań o charakterze terrorystycznym nie są obywatelami jednego państwa, lecz są różnych narodowości, i dodatkowo rozszerzają działalność siatki terrorystycznej w państwach, których są obywatelami.

BIBLIOGRAFIA:

1. Jałoszyński Kuba, Zagrożenie terroryzmem w wybranych krajach Europy Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych, Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2001.

2. Medeński Mariusz, Pietrzak Paweł, Polityka bezpieczeństwa Niemiec w świetle terroryzmu międzynarodowego. Ewolucja i perspektywy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Warszawa 2003.

3. Borkowski Robert (red.), Konflikty współczesnego świata, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo- Dydaktyczne, Kraków 2001.

4. Mierzejewski Donat Jerzy, Bezpieczeństwo europejskie w warunkach przemian globalizacyjnych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011.

5. Liedel Krzysztof, Zwalczanie terroryzmu międzynarodowego w polskiej polityce bezpieczeństwa, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010.

6. Dietl Wilhelm, Hirschmann Kai, Tophoven Rolf, Terroryzm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

7. Serwis internetowy Terroryzm!com, www.terroryzm.com.