Po przystąpieniu do wojny Bułgarii (we wrześniu 1915 r., po stronie Państw Centralnych) oraz Rumunii (we wrześniu 1916 r., po stronie Ententy), cały basen Morza Czarnego stał się teatrem działań wojennych. Uzyskując do swojej dyspozycji porty, punkty obserwacyjne i radiostacje Bułgarii, po przekształceniu Warny w bazę niemieckich okrętów podwodnych, przeciwnik bardzo utrudnił działania rosyjskiej Floty Czarnomorskiej. Od września 1915 r. niemieckie okręty podwodne bazowały na przystani Ewksinograd (kompleks pałacowo-parkowy z własną przystanią 8 km na północ od Warny), prowadząc dalsze działania na Morzu Czarnym.
Na rosyjskich minach w dniu 6 listopada 1916 r. o godzinie 14:30 zatonął niemiecki okręt podwodny UB 45. Należał on do typu ?UB II? zaprojektowanego w stoczni AG Weser Brema w której to w dniu 3 września 1915 r. rozpoczęto jego budowę na podstawie zamówienia z 31 lipca 1915 r. Typ ten był rozwinięciem wcześniej budowanych okrętów projektu ?UB I?, i miał być pozbawiony ich wady. Jako jeden z sześciu okrętów został wybrany do służby na Morzu Śródziemnym. Po rozmontowaniu został przetransportowany koleją do austro-węgierskiego portu Pola (ob. Pula w Chorwacji) wraz z sześcioma bliźniaczymi jednostkami.
Tam po ponownym montażu wszedł w skład bazującej tam Flotylli. Okręty jej działały w oparciu o czarnogórski port Cattaro (ob. Kotor w Czarnogórze), położony bliżej Cieśniny Otranto umożliwiającej wyjście na Morze Śródziemne. Dowódcą jego został 31 letni Oberleutnant zur See Karl Palis, który poprzednio dowodził, bez sukcesów, okrętem UC 12 (27.06.1915 ? 01.01.1916) należącym również do Flotylli Pola.
Pierwszą ofiarą UB 45 był statek brytyjski Virginia o wyporności 4279 ton, zatopiony w odległości 42 mil od przylądka Matapan 16 lipca 1916 r. Kolejnym zatopionym statkiem był francuski parowiec Ville de Rouen o wyporności 4721 ton, storpedowany w odległości 120 mil od przylądka Matapan w dniu 18 lipca 1916 r. UB 45 został przebazowany do Stambułu wraz z trzema bliźniaczymi okrętami i wszedł w skład tamtejszej Flotylli w dniu 12 sierpnia 1916 r.
Okręty te miały wzmocnić siły niemieckie w związku z planowaną akcją przeciw Rumunii po jej przystąpieniu do wojny po stronie Ententy. Rejs ten był bardzo niebezpieczny ze względu na wzmocnioną blokadę Cieśniny Otranto, oraz działania flot alianckich w rejonie Dardaneli. Podobnie jak na Morzu Śródziemnym w odstępie dwu dni UB 45 zatopił dwa kolejne statki. Były nimi włoski parowiec Tevere o wyporności 2660 ton zatopiony 31 sierpnia 1916 r. koło gruzińskiego portu Szlaków, oraz używany przez rosyjską flotę jako transportowiec wojskowy Gioconda, o wyporności 3701 ton zatopiony 2 września 1916 r. 45 mil morskich od tureckiego miasta Trabzon.
U-Booty Konstantynopolskiej Flotylli bazowały w Warnie. Rosjanie, najpierw próbowali je zbombardować przy użyciu wodnopłatowców, a gdy to zawiodło, ustawili pola minowe w rejonach Warny oraz Ewksinogradu. Stawianie zagrody minowej rozpoczęły 3 kontrtorpedowce Biespokojnyj, Pronzitelnyj i Gniewnyj (typ ?Nowik? ? 60 min); położyły w nocy z 8/9 września 1916 r. pierwsze miny na północny-wschód od Ewksinogradu. Cała zagroda liczyła 240 min. Następnie rozbudował ją okręt podwodny Krab stawiając dodatkowo 30 min na południe od portu warneńskiego. Najpierw na minach zatonął bułgarski torpedowiec Šumni, a uszkodzony został Strogi. Kolejną ofiarą tego pola został UB 45. Opuszczał on, idąc na powierzchni port warneński w eskorcie torpedowca Strogi i poderwał się na minie w odległości 2 mil od brzegu cypla Ekrene na południe od wsi Kranewo, przełamując się na dwie części.
Bułgarzy znali położenie pola minowego i sądzili, że przeprowadzają okręt poza jego obrysem. Nie wiedzieli jednak, że Rosjanie poprzedniej nocy postawili dodatkowe miny. Najprawdopodobniej były to miny postawione przez trawler T-234. Piętnastu członków załogi w tym dowódca ? zginęło. Ocalało jedynie pięciu członków załogi, z których dwu przebywało na pokładzie okrętu, a trzech na kiosku. Wszyscy byli ranni, a jeden z nich zmarł następnego dnia. Okręt podczas patroli bojowych w okresie od 26 maja do 6 listopada 1916 r. zatopił 4 statki o łącznej wyporności 15 361 t.
Wrak UB 45 po podniesieniu z dna morza podczas przeglądu stanu kadłuba. Źródło: wikimedia.org
Decyzja o podjęciu poszukiwań wraku okrętu podwodnego UB 45 zapadła w 1932 r. Dowództwo Marynarki Bułgarskiej wydało rozkaz odszukania wraku okrętu, podjęcia prac podwodnych w celu jego podniesienia, remontu a następnie wcielania do floty. Zakładano, że w razie nieopłacalności remontu będzie można wykorzystać elementy jego uzbrojenia i wyposażenia. Kolejnym aspektem było odnalezienie ciał poległych marynarzy i ich pochówek (wydobyte szczątki załogi zostały pochowane z honorami wojskowymi 13 listopada 1938 r.). Kuter trałowy odnalazł wrak w dniu 19 lipca 1934 r. Rozpoczęła się bezprecedensowa w historii bułgarskiej MW operacja podniesienia dwu części kadłuba 260-tonowego okrętu. Wyciągnięty został na brzeg w pobliżu ówczesnej granicy bułgarsko-rumuńskiej, przetransportowany do Warny i ustawiony na slipie tamtejszej bazy.
Oficjalnie ten etap prac zakończyła pozytywna ocena możliwości remontu, przedstawiona przez komisję z dnia 25 lutego 1936 r. w skład której wchodzili również inżynierowie ze stoczni AG Weser. Koszt całej operacji wydobycia oszacowano na kwotę niższą od kosztu nabycia wydobytego działa kalibru 88 mm wraz z zapasem amunicji. Opierając się o ekspertyzę przedstawioną przez komisję, Dowódca Floty kapitan I rangi Sava Iwanow wysłał pismo do ministra obrony o możliwości remontu wydobytego U-Boota z przeznaczeniem na jednostkę szkolną. Uzasadniał on celowość remontu uzyskaniem w ciągu 18 miesięcy jednostki nadającej się do szkolenia, gdy czas pozyskania nowego okrętu byłby 3-krotnie dłuższy. Pomimo akceptacji projektu przez cara Borysa III pozostał on na papierze.
Bibliografia
I. Literatura:
? Cz. Czonew – Wojennomorski Flot na Bałgarii, Sofia 2005 ? A. Perepeczko – U-Booty I wojny światowej, Warszawa 2000 ? S. Biela – Bułgarskie okręty podwodne; [w:] „Okręty Wojenne”, cz.I, nr 4/2009 (96); cz.II, nr 4/2009 (96) ? J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat – Pierwsza wojna światowa na morzu, Gdańsk 1973
II. Źródła elektroniczne:
? http://uboat.net/wwi/
? http://navyworld.narod.ru/ub1.htm
? http://en.wikipedia.org/wiki/SM_UB-45
? http://en.wikipedia.org/wiki/Constantinople_Flotilla
? http://en.wikipedia.org/wiki/Pola_Flotilla
