Uprawnienia funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencja Wywiadu zostały utworzone na mocy ustawy z dnia 24 maja 2002r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu. Zastąpiły one Urząd Ochrony Państwa, zlikwidowany 29 czerwca 2002r. ABW i AW wraz z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym, Służbą Wywiadu Wojskowego oraz Służbą Kontrwywiadu Wojskowego wchodzą w skład polskich służb specjalnych, które można opisać jako ?instytucje prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze o charakterze niejawnym?.

Historia służb specjalnych sięga czasów najdawniejszych. Mówi się również, iż zawód szpiega jest drugim z najstarszych zawodów świata. Jednakże to przełom XIX i XX wieku przyniósł rewolucję w sztuce wywiadowczej, ze względu na możliwość mobilności, jaką niósł za sobą rozwój cywilizacyjny. W Polsce jedną z najstarszych instytucji zajmujących się zagadnieniami dotyczącymi wywiadu oraz kontrwywiadu wojskowego był działający w okresie międzywojennym Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz wchodzące w jego skład Biuro Szyfrów. Trójka studentów z Poznania, będących jego pracownikami, odegrała ogromną rolę w dekryptażu Enigmy.

Niniejsza praca podejmuje problematykę uprawnień funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także Agencji Wywiadu. Jej celem jest analiza kompetencji funkcjonariuszy powyższych służb specjalnych, a także ustalenie, w jaki sposób praca funkcjonariusza ABW i AW wpływa na bezpieczeństwo państwa i jego obywateli. Zaprezentowano tu informacje dotyczące działalności poszczególnych służb, a w szczególności zakresu uprawnień ich funkcjonariuszy.

Odnosząc się do stwierdzenia, iż obie Agencje przywodzą na myśl szeroko rozumiane bezpieczeństwo, należy wspomnieć o hierarchii potrzeb według modelu Abrahama Maslowa, gdzie zajmuje ono bardzo wysokie, bo drugie miejsce, tuż za potrzebami natury fizjologicznej. Rozważając powyższe należy przyjąć jednak, iż poczucie bezpieczeństwa jest subiektywne i pod względem psychologicznym należy definiować je tendencyjnie.

Uprawnienia funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

Jak mówi Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego to ?centralny organ administracji rządowej, powołany do zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku konstytucyjnego w państwie. Ma uprawnienia do prowadzenia działań o charakterze operacyjno ? rozpoznawczym i dochodzeniowo ? śledczym?[1]. Do jej zadań należy między innymi rozpoznawanie, przeciwdziałanie i likwidacja niebezpieczeństw, które ingerują zarówno w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, jak i jego zasadniczy ład, w który wchodzi w szczególności niepodległość, wolność obywateli oraz status międzynarodowy, a także nienaruszalność granic, czy też obronność państwa. Nowa Strategia Bezpieczeństwa, podpisana 5 listopada 2014 r. przez prezydenta Rzeczypospolitej Bronisława Komorowskiego, w odróżnieniu od poprzedniej ukazuje Rosję jako kraj nieprzyjazny Polsce, co w szczególności wpływa na ostatni element powyższego zdania.

Biorąc pod uwagę fakt, iż Strategia Bezpieczeństwa została zatwierdzona po wydarzeniach, jakie miały miejsce na Ukrainie, można stwierdzić, iż Polska jest państwem świadomym, dążącym do pokoju międzynarodowego, zarówno w otoczeniu lokalnym, jak i na skalę ogólnoświatową.

W świetle Ustawy z dnia 24 maja 2002r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu do kompetencji służby kontrwywiadowczej, jaką jest ABW należy również wykrywanie przestępstw takich jak: ?szpiegostwa, terroryzmu, bezprawnego ujawnienia bądź wykorzystania informacji niejawnych i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa?. Kolejnym kluczowym zadaniem powyższej służby jest wykrywanie naruszeń prawa w kierunku łapówkarstwa, handlu bronią i innymi materiałami niebezpiecznymi, w tym bronią masowego rażenia. Istotnym także jest fakt, iż Agencja zajmuje się przestępstwami dotyczącymi obrotu odurzającymi specyfikami oraz preparatami, których zażycie powoduje zaburzenia psychotropowe.

Następnym ważnym elementem dla działalności Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest realizowanie, w granicy swojej właściwości, zadań związanych z ochroną informacji niejawnych oraz wykonywaniem funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych. Bez wątpienia potwierdza to fakt, iż ABW pełni w Polsce funkcję kontrwywiadowczą, mającą na uwadze ochronę przed obcymi służbami wywiadowczymi.

Praca Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, która jest wykonywana poza obrębem kraju, możliwa jest jedynie w związku z działalnością Agencji na terenie państwa polskiego.

Biorąc pod uwagę uwarunkowania, które muszą być spełnione, aby zostać funkcjonariuszem ABW, niezbędne jest, by osoba starająca się o te stanowisko powinna mieć jedynie polskie obywatelstwo, posługiwać się pełnią publicznych norm prawnych, a także posiadać co najmniej średnie wykształcenie i określone kwalifikacje zawodowe oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, wymagających szczególnej dyscypliny służbowej, której gotowa jest się podporządkować.

W związku z podstawowymi zadaniami, jakie pełni Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zasadniczym obowiązkiem funkcjonariuszy powyższej instytucji jest między innymi wykonywanie czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-śledczych, w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz ścigania ich sprawców. Bardzo ważne są także czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne. W praktyce i w teorii używane są one w celu zdobycia oraz modyfikacji wiadomości, które są nieocenione pod względem bezpieczeństwa kraju oraz jego ładu konstytucyjnego.

Będąc funkcjonariuszem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego należy wypełniać jedynie te obowiązki, które znajdują się w ramach kierunkowych. Jak wynika z przepisów Kodeksu postępowania karnego, w zakresie powyższych zadań, funkcjonariuszom przypadają w udziale te same prawa, co innej formacji mundurowej, jaką jest w tym wypadku policja.

Umundurowanie wyjściowe ABW

Umundurowanie wyjściowe ABW

W przypadku sprawowania zadań, lub też przygotowania do ich realizacji, funkcjonariusz przysługuje wiele uprawnień, mających na celu usprawnienie wykonywania tej pracy. Do takich przywilejów należy m.in.: wydawanie osobom poleceń określonego zachowania się, w granicach niezbędnych do wykonywania czynności, albo w celu uniknięcia bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa osób i mienia. Innym prawem, którym funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego posługują się wykonując swoje zadania jest weryfikowanie danych osobowych w celu ustalenia tożsamości, a także ujęcia i przeszukania osób, których zachowanie określone jest w Kodeksie postępowania karnego. Kolejnym przywilejem jest dokonywanie kontroli osobistej, przeglądanie zawartości bagaży oraz sprawdzenie ładunków w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary oraz badanie przy wykorzystywaniu urządzeń technicznych, znajdujących się w miejscach użyteczności publicznej, zdjęć oraz dźwięku podczas wypełniania zadań natury operacyjno-rozpoznawczej.

Funkcjonariusz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego może również domagać się wsparcia od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej, które w ramach swojej pracy zobowiązane są do bezpłatnego wsparcia. Powyższe działania mogą być realizowane jedynie w zakresie panujących norm prawnych. Niewykluczona jest tudzież sytuacja, kiedy to funkcjonariusz, prócz powyższych organów, zwróci się także o pomoc w nieoczekiwanych sytuacjach do każdej osoby, aby ta niezwłocznie udzieliła natychmiastowego oparcia, gdy wymagają tego okoliczności. Jednakże powyższe może być zrealizowane wyłącznie w zakresie obowiązującego prawa.

Jak mówi art.27.1 ustawy z dnia 24 maja 2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu ?przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez ABW w celu realizacji zadań określonych w art. 5 ust. 1 pkt 2, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne, sąd, na pisemny wniosek szefa ABW, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, może, w drodze postępowania, zarządzić kontrolę operacyjną.

Reasumując, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest służbą kontrwywiadowczą. Biorąc pod uwagę fakt, iż jej funkcjonariusze działają według ściśle określonych przepisów, bezpieczeństwo państwa znajduje się dzisiaj na bardzo wysokim poziomie. Wnioskując z powyższego można również zauważyć, w jaki sposób praca ABW działa na bezpieczeństwo obywateli. Z pewnością można stwierdzić, iż jest to stosunek korzystny, gdyż przy aktywnej służbie kontrwywiadowczej każdy obywatel państwa polskiego może czuć się bezpieczny.

Uprawnienia funkcjonariuszy Agencji Wywiadu

Definiując Agencję Wywiadu należy przyjąć, iż jest to centralny organ administracji rządowej, powołany do zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego państwa. Ma uprawnienia do prowadzenia działań o charakterze operacyjno ? rozpoznawczym?. W świetle prawa AW zajmuje się m.in. uzyskiwaniem, analizą, przetwarzaniem i przekazywaniem właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego. Istotne jest również ustalanie oraz powstrzymywanie niebezpieczeństw, jakie płyną spoza obrębu naszego kraju, a także asekuracja instytucji państwowych i zatrudnionych tam osób poza jego granicami.

Logo_Agencji_WywiaduKolejnym ważnym elementem warunkującym istnienie Agencji Wywiadu jest zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej? oraz ocena niebezpieczeństw, jakie istnieją w częściach świata o podwyższonym ryzyku, które mogą wpłynąć szkodliwie na bezpieczeństwo państwa polskiego. Funkcjonariusze mają za zadanie przeciwdziałać powyższym zagrożeniom.

Następnym detalem mającym wpływ na trwałość służby wywiadowczej, jaką bez wątpienia jest Agencja Wywiadu, jest prowadzenie wywiadu elektronicznego oraz przystępowanie do odmiennych poczynań, nie ujętych w ustawie z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, a ustalonych w odmiennych aktach prawnych.

Należy zauważyć, iż Agencja Wywiadu nie może, a w każdym razie nie powinna działać na terenie państwa polskiego. Z racji tego, iż jest służbą działającą na zasadzie tzw. szpiegostwa, winna jest działać jedynie poza granicami Polski. Jednakże istnieją od tego pewne odstępstwa. Agencja ta może sprawować swoje funkcje na terenie kraju macierzystego jedynie w tych przypadkach, kiedy jej praca powiązana jest z aktywnością poza obrębem państwa .

Wykonując czynności operacyjno ? rozpoznawcze i dochodzeniowo ? śledcze, co jest domeną Agencji Wywiadu, jej funkcjonariusze mają szeroki zakres praw i obowiązków. Do przywilejów, jakie są im nadane można zaliczyć w szczególności domaganie się, w najwyższej konieczności, wsparcia od organów państwowych, instytucji powiązanych z administracją publiczną oraz z poszczególnymi samorządami terytorialnymi, czy też przedsiębiorstw, których funkcjonowanie opiera się na pracy na rzecz pożyteczności publicznej. Powyższe organy zobowiązane są do pomocy Agencji. Jest ona udzielana na rzecz dobra wspólnego, co też wiąże się z udzieleniem jej w sposób charytatywny, tzn. niepłatny. Innym prawem przysługującym funkcjonariuszom Agencji Wywiadu jest skierowanie prośby o nagłą, czy też chwilową pomoc, do innych organów użyteczności publicznej lub też do osób, które są np. bezpośrednim świadkiem konkretnego zdarzenia.

Piastujący stanowiska funkcjonariuszy Agencji Wywiadu na okres swego urzędowania otrzymują legitymację oraz książkę zdrowia. W przypadku pierwszego dokumentu może on posługiwać się nim wyłącznie w czasie pełnienia oficjalnych powinności. Wzór legitymacji służbowej funkcjonariusza Agencji Wywiadu zamieszczono poniżej.

Wzór legitymacji służbowej funkcjonariusza Agencji Wywiadu

Wzór legitymacji służbowej funkcjonariusza AW (strona tytułowa)

Funkcjonariusz Agencji Wywiadu, za rzetelne, bezbłędne i staranne wykonywanie swojej pracy może otrzymywać premie uznaniowe, o czym mówi Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie przyznawania funkcjonariuszom Agencji Wywiadu nagród uznaniowych i zapomóg, a w szczególności §2.1. Brzmi on następująco: ?Nagrodę uznaniową można przyznać funkcjonariuszowi za uzyskiwanie znaczących wyników w służbie, za wykonywanie zadań służbowych w szczególnie trudnych warunkach lub zadań wymagających znacznego nakładu pracy, zaangażowania i odpowiedzialności, w przypadku dokonania czynu świadczącego o odwadze funkcjonariusza, a także za wykonywanie zadań służbowych w zastępstwie funkcjonariusza przebywającego na zwolnieniu lekarskim?.

Analizując powyższe należy jednoznacznie stwierdzić, iż morale funkcjonariuszy Agencji Wywiadu są premiowane dodatkowym wynagrodzeniem.

Podsumowując, funkcjonariusze służby wywiadowczej, jaką jest Agencja Wywiadu, posiadają obszerne spektrum praw, którymi posługują się na co dzień w trakcie swojej pracy. Jako, że wspomniana instytucja każdego dnia trudzi się szeroko rozumianym wywiadem, z pewnością można stwierdzić, iż praca funkcjonariuszy AW nie należy do najprostszych. Jednakże należy mieć na uwadze to, iż ich działania oparte są na podtrzymaniu bezpieczeństwa w Polsce. To właśnie dzięki ich poczynaniom polscy obywatele mogą czuć się pewnie.

Zakończenie

Służby bezpieczeństwa w Polsce, do jakich należy agencja kontrwywiadowcza, jaką jest Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także agencja wywiadowcza, czyli Agencja Wywiadu pełnią bardzo ważną rolę. Funkcjonariusze powyższych instytucji, nie raz z poświęceniem własnych wartości, często zdrowia, a nawet życia, służą Polsce, aby każdy jej obywatel mógł żyć bezpiecznie.

Uprawnienia funkcjonariuszy obu Agencji są podobne, aczkolwiek Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, jak sama nazwa na to wskazuje, działa wewnątrz kraju, zaś Agencja Wywiadu poza jego granicami.

Odwołując się do treści z powyższego rozdziału, należy także zauważyć, iż będąc funkcjonariuszem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, czy też Agencji Wywiadu jest się narażonym na wiele czynników zewnętrznych, które jednak warunkują dostosowanie się do życia pełnego zarówno i tych dobrych, i tych złych przeżyć. Reasumując, funkcjonariusze obu Agencji posiadają określone w ustawach i rozporządzeniach przywileje, aby ich praca w zakresie bezpieczeństwa była owocna.

Bibliografia:

 – Ustawa z dnia 24 maja 2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu (Dz.U. 2002, nr 74, poz. 676, ze zm.).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997, nr. 89, poz. 555).
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie przyznawania funkcjonariuszom Agencji Wywiadu nagród uznaniowych i zapomóg.
Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2014 w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wzoru legitymacji służbowej i innych dokumentów funkcjonariuszy Agencji Wywiadu (Dz. U. 2014, nr. 0, poz 1591).
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007.
Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2008, str. 7.
– www.abw.gov.pl
– www.aw.gov.pl