Śmigłowiec SAR CH-149 Cormorant należący do Kanadyjskich Sił Zbrojnych podczas ćwiczeń / Źródło: Wikimedia Commons

Współczesne bezpieczeństwo morskie

Analizując problematykę współczesnego wymiaru bezpieczeństwa na akwenach morskich, warto wyjaśnić pojęcia bezpieczeństwa morskiego. Poprzez bezpieczeństwo morskie należy rozumieć subiektywną, sumaryczną ocenę poziomu zagrożeń odnoszącą się do działalności ludzkiej na akwenach morskich. Jest efektem zarówno technologicznej, proceduralnej, jak i osobowej niedoskonałości, na którą nakładają się występujące warunki hydrometeorologiczne. Obejmuje ono między innymi bezpieczeństwo nawigacyjne, życia i mienia, środowiska naturalnego oraz pozyskiwania zasobów naturalnych. Przy czym należy pamiętać, iż bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą człowieka, jest także podstawowa potrzebą państw i systemów międzynarodowych. Jego brak powoduje niepokój i poczucie zagrożenia. Współczesne bezpieczeństwo morskie możemy porównać do przepisów BHP, których nadrzędnym celem jest bezpieczne i higieniczne wykonywanie pracy, a także kształtowanie odpowiednich warunków pracy.

Bezpieczeństwo morskie możemy podzielić na osobne zagadnienia. Pierwsze z nich to maritime safty, które to dotyczyć będzie bezpieczeństwa życia i mienia na morzu, środowiska morskiego, a także zanieczyszczeń powodowanych przez jednostki pływające na morzu. Drugie zagadnienie to maritime seciurity, które dotyczyć będzie stricte ochrony działalności ludzkiej na morzu, począwszy od ochrony przed terroryzmem, piractwem, poprzez nielegalny handel bronią, po nielegalne eksploatowanie zasobów morskich. Zagadnienia te dotyczą wszystkie jednostki pływające, niezależnie od przynależności państwowej. Chociaż do przestrzegania powyższych zaleceń podchodzi się zróżnicowanie. Maritime safty wydaje się aspektem nadrzędnym, które stosować winno każde państwo. Natomiast stosowanie maritime seciurity zależy głównie od siły ?morskiej? administracji państwa.

Podstawową instytucją zapewniającą współczesne bezpieczeństwo morskie jest Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO). Jest to wyspecjalizowana instytucja Organizacji Narodów Zjednoczonych, która jest odpowiedzialna za bezpieczeńswo morskie i ochronę żeglugi morskiej na światowym wszechoceanie. Instytucja jest także odpowiedzialna za bezpieczeństwo środowiska morskiego, które zostało zanieczyszczone przez okręty. Ponadto Międzynarodowa Organizacja Morska ściśle współpracuje z wieloma innymi międzynarodowymi organizacjami zajmującymi się kooperacją albo doradztwem. Są to między innymi: Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO), Międzynarodowa Mobilna Organizacja Satelitarna (IMSO), czy Międzynarodowe Stowarzyszenie Środków Wyposażenia Nawigacyjnego oraz Zarządów Latarń Morskich (IALA).

Do podstawowych Międzynarodowych Konwencji stanowiących o współczesnym bezpieczeństwie morskim zaliczamy:
– Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu (SOLAS 74),
– Międzynarodowa konwencja o poszukiwaniu i ratownictwie morskim (SAR79),
– Konwencja w sprawie międzynarodowych przepisów o zapobieganiu zderzeniom na   morzu (COLREG 72),
– Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniom morza ze statków (MARPOL 73/78),
– Międzynarodowa konwencja o wymaganiach w zakresie wyszkolenia marynarzy, wydawania im świadectw oraz pełnieniu wacht (STCW 78/95)
– Międzynarodowa konwencja o liniach ładunkowych (LL-66),
– Międzynarodowa konwencja o pomiarach pojemności statków (TONNAGE 69),
– Międzynarodowa konwencja o bezpiecznych kontenerach (CSC 72),
– Konwencja o utworzeniu Międzynarodowej Organizacji Morskiej Łączności Satelitarnej (INMARSAT 76).

Zapewnienie bezpieczeństwa morskiego dotyczy wielu aspektów, takich jak: bezpieczeństwo osób, konstrukcji, środowiska, komunikacji (przemieszczania się), eksploatacji zasobów morza, jurysdykcji państwa.

Na poziomie państwowym bezpieczeństwem morskim zajmuje się przede wszystkim system VTMIS ? System Monitoringu Ruchu Statków i Informacji. System ten stanowi również podstawowy element lokalnego i subregionalnego zapewnienia bezpieczeństwa jednostek pływających. Podstawowymi komponentami systemu VTMIS zapewniającymi bezpieczeństwo są: Systemy Automatycznej Identyfikacji Statków (AIS), Systemy Meldunkowe Okrętów (SRS), Systemy Wspomagania Służb Morskich (MAS) wraz z miejscami schronienia (places of refuge), System Identyfikacji i Śledzenia Dalekiego zasięgu (LRIT System), a także Narodowe Komputerowe Centrum Wymiany Danych ( Narodowe Systemy SafeSeaNet).

Uproszczona zasada działania VTMIS / Źródło: www.sheltermar.com.br

W Polsce istnieje jeszcze system SWIBŻ ? System Wymiany Informacji Bezpieczeństwa Żeglugi. Jest to jeden z najstarszych systemów tego typu w Europie. Do jego zadań należy dystrybucja informacji dotyczących bezpieczeństwa morskiego między wybranymi podmiotami. Są to informacje na temat: ruchu statków w polskich obszarach morskich, przewozu ładunków niebezpiecznych drogą morską, naruszeń stref bezpieczeństwa, ratowania życia na morzu, ochrony środowiska morskiego.

Podstawowymi instytucjami zajmującymi się bezpieczeństwem morskim na terenie Rzeczypospolitej są:
– właściwy minister odpowiedzialny za żeglugę morską,
– administracja morska i straż przybrzeżna,
– władze poszczególnych służb morskich: (służba infrastruktury nawigacyjnej, służba hydrograficzna, służba informacji bezpieczeństwa morskiego i alarmowania na morzu, służba ratownictwa morskiego SAR, służby zwalczania zanieczyszczeń środowiska morskiego, służby systemu Zarządzania Ruchem Statków (VTMS), służby Monitoringu Ruchu Statków i Informacji (VTMIS), służby techniczne nadzoru i inspekcji statków (PRS), służby ratownictwa okrętowego (PRO)).

Podstawowymi ustawami zapewniającymi bezpieczeństwo morskie w Polsce są:
– Ustawa kodeks morski, 1961,
– Ustawa o ochronie granicy państwa, 1990,
– Ustawa o straży granicznej, 1990,
– Ustawa o   obszarach   morskich Rzeczypospolitej Polskiej   i administracji morskiej, 1991, – Ustawa o portach i przystaniach morskich, 1997,
– Ustawa o bezpieczeństwie morskim, 2000,
– Ustawa o ochronie żeglugi i portów (projekt 2005),
– Ustawa o bezpieczeństwie żeglugi.

Podobnie jak w Międzynarodowej Organizacji Morskiej istnieją instytucje doradcze, tak w Polsce instytucją doradczą jest właśnie IMO. Struktury zarządzające bezpieczeństwem morskim różnią się od siebie w poszczególnych państwach. Sytuacja ta jest wynikiem doświadczenia i tradycji tych państw. Każde państwo, może mieć inne priorytety i to po ich stronie leży odpowiednie zabezpieczenie własnych jednostek na wodach.

Najważniejszymi zabezpieczeniami zapewniającymi współczesne bezpieczeństwo morskie są zintegrowane systemy bezpieczeństwa. Stanowią one ogniwo walki z zagrożeniami współczesnego świata. Dzięki najnowszym technologiom w dziedzinie informatyki i komunikacji, coraz łatwiej jest koordynować działania służb ratowniczych.

Bibliografia:

– Z. Kopacz, W. Morgaś, J. Urbański na XV Międzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej ?Rola nawigacji w zabezpieczeniu działalności ludzkiej na morzu? NAVSUP ?06.
– red. A. Urbanek, Wybrane problemy bezpieczeństwa. Dziedziny bezpieczeństwa, Słupsk 2013.
– J. Urbański, W. Morgaś, Z. Kopacz, Bezpieczeństwo morskie i ochrona żeglugi; próba identyfikacji i specyfika przedmiotu.
K. Wróbel, Zintegrowane systemy bezpieczeństwa morskiego, ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 63, grudzień 2009.