Francisco ?Pancho? Villa, meksykański rewolucjonista, awanturnik i dowódca partyzancki to jedna z najbardziej barwnych postaci w historii Meksyku. Barwne i pełne wzlotów i upadków życie Villi przedstawia poniższy tekst.
Villa urodził się 5 czerwca 1878 r. w wiosce San Juan del Rio jako Doroteo Arango. Dzieciństwo spędził w rodzinnym gospodarstwie, a gdy został osierocony w wieku 15 lat, stanął na czele rodziny. Niedługo potem musiał uciekać z wioski, gdy zastrzelił człowieka odpowiadającego za gwałt na jego młodszej siostrze. Przez kilka lat ukrywał się w górach, pracował jako górnik, a po pewnym czasie przyłączył się do jednej z grup podobnych jak on ? wygnańców i został bandytą. Razem z kamratami w latach 1900-09 napadał na banki i zajmował się kradzieżą bydła. Zmienił także imię ? stał się ?Pancho? Villą. W roku 1910 grupa Villi poparła rewoltę wymierzoną przeciwko skorumpowanemu i niepopularnemu wśród Meksykanów rządowi generała Porfiria Diaza. W następnym roku Diaz został obalony, a jego miejsce zajął Francisco Madera. Dużą rolę w pokonaniu znienawidzonego przywódcy odegrali ludzie ?Pancho? Villi, który walczył już jako generał. Dzięki talentom ?Pancho?, rewolucjoniści, zwyciężyli w Pierwszej Bitwie pod Ciudad Juarez w 1911 r. Zwycięzcy nie cieszyli się długo z wygranej. W 1912 r. Meksyk ogarnęła kolejna rewolucja, na której czele stał Pascual Orozco, były dowódca oddziałów Madery. Żeby pokonać przeciwnika Madera zawarł sojusz z generałem Victoriano Huertą, który przy okazji chciał pozbyć się popularnego ?Pancho? Villi. Huerta oskarżył walczącego pod jego komendą Villę o niesubordynację (chodziło o kradzież konia) i skazał go na śmierć. Mimo, że Madera odroczył egzekucję to Villa pozostał w więzieniu. Huerta pokonał oddziały generała Orozco pod koniec maja 1912 r. W grudniu ?Pancho? uciekł z miejsca przetrzymywania i schronił się na terenie Stanów Zjednoczonych.
Tymczasem w Meksyku Victoriano Huerta wystąpił przeciwko Francisco Maderze, mordując go 22 lutego 1913 r. Villa wrócił do Meksyku i zawarł sojusz z Emiliano Zapatą i Venustiano Carranzą przeciwko nowemu dyktatorowi. Rewolucjoniści otrzymali wsparcie Stanów Zjednoczonych, prezydent Woodrow Wilson zniósł m.in. embargo na dostawy broni dla oddziałów Carranzy. Oddziały ?Pancho? Villi kontrolowały północną część Meksyku i znane były pod nazwą ?Dywizji Północnej?. Oddziały Huerty musiały uznać wyższość przeciwnika w kilku bitwach. Cieszący się uznaniem Villa został gubernatorem stanu Chihuahua. Połączone oddziały Carranzy i Villi oraz wsparcie amerykańskiej marynarki sprawiły, że Huerta musiał się poddać. Rewolucjoniści nie zdołali go jednak schwytać ponieważ dyktator uciekł na jednym z niemieckich statków do Europy. Mimo sukcesu w wojnie domowej Villa i Carranza nie doszli do porozumienia co dalej. ?Pancho? był rozczarowany osobą Carranzy i wraz ze swoimi zwolennikami odmówił podporządkowania mu się. Mimo braku sukcesów w walkach ze ścigającym go generałem Alvaro Obregonem Villa zdołał utrzymać swoją pozycję w północnym Meksyku.
„Pancho” Villa w grupie swoich podkomendnych/ Źródło: Wikimedia Commons
9 października 1915 r. USA uznały Carranzę jako prezydenta Meksyku wspomagając go przy okazji dostawami broni i amunicji. Mimo współdziałania z Amerykanami w wojnie przeciwko Huercie ?Pancho? Villa nie zgadzał się na ingerowanie Waszyngtonu w sprawy wewnętrzne Republiki Meksyku. W listopadzie 1915 r. grupa Villi poniosła kolejne dwie porażki w bitwach z oddziałami rządowymi wspartymi przez żołnierzy amerykańskich. Na początku stycznia 1916 r. w napadzie na pociąg w Santa Isabel zginęło osiemnastu amerykańskich inżynierów. Niedługo potem przekroczył granicę ze Stanami Zjednoczonymi i uderzył na miasto Columbus w Nowym Meksyku. Miejscowość została zdewastowana, zginęło także dziewiętnastu obywateli amerykańskich. Miejscowa kawaleria zdołała wyprzeć oddział ?Pancho? z powrotem do Meksyku, ale oburzenie wśród mieszkańców USA było tak duże, że prezydent Wilson wysłał na teren północnego Meksyku karną ekspedycję. Dowodził nią generał John Pershing. Szczęście sprzyjało Villi, który mimo rozbicia swoich oddziałów uratował głowę. Amerykanie starli się ponadto z oddziałami prezydenta Carranzy, który był przeciwny obcej interwencji w jego ojczyźnie. Wilson polecił generałowi Pershingowi, aby wycofał swoje oddziały z Meksyku. ?Pancho? Villa nie zrezygnował mimo tego z dalszej walki, która trwała do 1920 r. Nowy meksykański rząd, który został powołany po zamordowaniu Carranzy zaproponował niepokornemu rewolucjoniście amnestię. Dodatkowo Villa otrzymać miał własne ranczo. Zmęczony długoletnią walką potrzebował wreszcie spokoju. Zgodził się na warunki mu zaproponowane i wycofał się z życia politycznego. 20 lipca 1923 r. legendarny ?Pancho? Villa został zamordowany w miejscowości Parral.
