owstańcy śląscy ina tle pociągu pancernego"Kabicz". Źródło: NAC
Powstańcy śląscy ina tle pociągu pancernego"Kabicz". Źródło: NAC

101. rocznica III powstania śląskiego

W nocy z 2 na 3 maja 1921 wybuchło III powstanie śląskie jako odpowiedź na niekorzystną dla Polski propozycję podziału Górnego Śląska. Skutkiem trwającego dwa miesiące powstania było włączenie w granice odrodzonego państwa polskiego większej niż wcześniej zakładano części regionu, który aż 600 czekał na powrót do Polski!

Wojciech Korfanty - polsko komisarz plebiscytowy i przywódca powstania. Źródło: NAC

Wojciech Korfanty – polski komisarz plebiscytowy i przywódca powstania. Źródło: NAC

Zgodnie z ustaleniami konferencji wersalskiej  o przynależności państwowej Górnego Śląska miała zdecydować aliancka Rada Ambasadorów (główną rolę odgrywała Francja i Wielka Brytania) w oparciu o wyniku plebiscytu. W obliczu terroru niemieckiego wybuchły: I powstanie śląskie (trwało od 17 do 24 sierpnia 1919 – zakończone niepowodzeniem) oraz lepiej zorganizowane II powstanie śląskie (trwało od 19/20 do 25 sierpnia 1920 – efektem było zastąpienie policji niemieckiej mieszaną polsko-niemiecką policją plebiscytową). Plebiscyt odbył 20 marca 1921. Do udziału w głosowaniu dopuszczono osoby, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski tylko 10 tys. (co zasadniczo wpłynęło na wyniki). Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ponad 1,1 mln osób, z czego za przynależnością do Polski głosowało 40,3%. W efekcie, według propozycji brytyjsko-włoskiej Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki z niewielkimi skrawkami katowickiego. Spowodowało to oczywiste niezadowolenie strony polskiej. W kwietniu rozpoczęły się przygotowania do powstania.

Powstanie zbrojne rozpoczęło się w nocy z 2 na 3 maja 1921 od wysadzenia mostów i linii kolejowych łączących Śląsk z Niemcami. W pierwszych dniach powstańcy odnieśli spore sukcesy zajmując większość obszaru plebiscytowego. Spotkało się to z reakcją sił niemieckich, nad którymi dowództwo objął generał Karl Hoefer.  Ofensywa niemiecka ruszyła w nocy z 20 na 21 maja. Niemcy po zaciętych walkach zajęli Górę św. Anny, będące dogodnym terenem do rozwinięcia natarcia w rejon przemysłowy. Jednak później Polakom udało się powstrzymać niemieckie ataki i utrzymać pozycję. Walki przerwano 25 czerwca, pod naciskiem Komisji Międzysojuszniczej podpisano rozejm, na mocy którego do 5 lipca siły polskie i niemieckie opuściły obszar plebiscytowy.

W październiku 1921 Rada Ambasadorów postanowiła włączyć w granice Polski powiaty: katowicki, lubliniecki, tarnogórski, świętochłowicki, pszczyński i rybnicki, z których w 1922 utworzono autonomiczne województwo śląskie. Przyłączenie tych wysoko uprzemysłowionych obszarów miało duże znaczenie dla odrodzonej w Polski, w szczególności dla jej gospodarki.