Stępkę pod okręt położono 28 października 1934 r. w stoczni Cantieri Riuniti dell?Adriatico w Trieście. Vittorio Veneto został zwodowany 25 lipca 1937 r., a główne prace zakończono do października 1939 r. Ostateczne wykończenie zostało znacznie opóźnione przez niedobory materiałów niezbędnych do zamontowania płyt pancernych, co zresztą doprowadziło do poważnego zanieczyszczenia dolnej części kadłuba (wyobraźcie sobie, że statek stoi w spokojnej wodzie bez żadnego ruchu przez ponad 2 lata) i okręt musiał udać się do portu w Wenecji na ?czyszczenie? (tylko suchy dok w Wenecji mógł pomieścić okręt rozmiarów ?Vittorio Veneto?). 17 października zalano dok w celu przeprowadzenia testu stabilności jednostki. Kilka dni później rozpoczęły się próby morskie okrętu ? w tym testowanie uzbrojenia, które zakończyły się w maju 1940 r. Po załadowaniu całości amunicji okręt, eskortowany przez niszczyciele Ascari i Carabiniere, dopłynął do bazy morskiej w Tarencie, gdzie dołączył do IX Dywizjonu włoskiej floty. Wkrótce Włochy przyłączyły się do wojny przeciwko Francji i Wielkiej Brytanii.
Okręt uczestniczył w okresie sierpień ? październik w 3 akcjach przeciwko żegludze brytyjskiej:
– W pierwszym przypadku zespół Regia Marina złożony z 5 pancerników, 10 krążowników i 34 niszczycieli miał przechwycić brytyjskie okręty biorące udział w operacji ?Kapelusze?(eskortowanie konwoju MF 2) i konwój MB.3 płynący na Maltę. Jednak ze względu na słaby zwiad lotniczy Włosi nie nawiązali kontaktu z przeciwnikiem. Co więcej, brytyjski zwiad lotniczy wykrył włoską flotę, co pozwoliło Brytyjczykom na odwrót.
– Druga operacja miała polegać na przechwyceniu zespołu brytyjskich okrętów, które opuściły port na Giblartarze. Okazało się jednak, że Brytyjczycy płynęli na Atlantyk a nie w kierunku Morza Śródziemnego (Ciao!)?
– Z podobnym rezultatem skończyła się operacja przechwycenia konwoju MB.5 ? zespół złożony z 5 pancerników, 11 krążowników i 23 niszczycieli próbowali przechywcić brytyjską flotę przewożącą oddziały na Maltę. Co prawda włoskie lotnictwo namierzyło przeciwnika, ale Brytyjczykom udało się ominąć zespół Regia Marina? Wkrótce włoska flota powróciła do bazy w Tarencie. W nocy z 11 na 12 listopada Brytyjczycy przeprowadzili w ramach operacji ?Judgement? nalot na bazę. ?Vittorio Veneto? udało się uniknąć uszkodzeń i nazajutrz poprowadził flotę włoską do Neapolu, gdzie przejął rolę okrętu flagowego.
Pancernik „Vittorio Veneto” / Źródło: Wikimedia
W dwa tygodnie po ataku ?Vittorio Veneto? wziął udział w bitwie koło przylądka Spartivento. Włoski zespół, dowodzomny przez admirała Inigo Campioni, składający się z 2 pancerników (jedynych nadających się do użytku)- ?Vittorio Veneto? i ?Giulio Cesare?, 6 krążowników i 14 niszczycieli miał przechwycić kolejny brytyjski konwój zmierzający na Maltę. Brytyjska flota, dowodzona przez admirała Jamesa Somerville?a, składała się z 2 pancerników, 1 lotniskowca, 7 krążowników i 14 niszczycieli ( ostatecznie lotniskowiec HMS „Ark Royal” i jego eskorta ? niszczyciele HMS „Jaguar”, „Kelvin” nie wzięły udziału w bezpośredniej walce). Admirał Campioni dostał rozkazy aby nie angażować się w walkę z równie silnym albo silniejszym przeciwnikiem, z uwagi na ryzyko utraty cennych pancerników, dlatego wycofał się z walki wkrótce po jej rozpoczęciu ? lekko ostrzelał brytyjskie krążowniki, uszkadzając tylko HMS ?Berwick?. Wysłane z ?Ark Royal? samoloty torpedowe posłały w kierunku włoskiego okrętu torpedy, bezskutecznie. Flota powróciła do Neapolu.
Powtarzające się naloty RAFu na miasto wymusiły na dowództwu floty przesunięcie ?Vittorio Veneto? i innych większych okrętów na Sardynię. Po 6 dniach na wyspie okręty powróciły do Neapolu, ponieważ dowództwo uznało, że stacjonowanie floty tak daleko pozwoliłoby Brytyjczykom na swobodne wysyłanie konwojów na Maltę. Dwa tygodnie później brytyjskie Wellingtony przeprowadziły kolejny nalot, w wyniku którego uszkodzony został pancernik ?Giulio Cesare? ? ?Vittorio Veneto? pozostał jedynym sprawnym okrętem liniowym Regia Marina. Okręty przemieszczono do La Spezii.
W marcu, kiedy toczyły się losy Grecji, flota włoska, dowodzona przez admirała Angelo Iachino, na czele z ?Vittorio Veneto?, któremu towarzyszyło 8 krążowników i 9 niszczycieli miała zaatakować Brytyjczyków wypływających z Grecji i tym samym przerwać węzeł komunikacyjny między brytyjskim Egiptem a Kretą i innymi miejscami, gdzie Alianci stawiali opór państwom Osi. 27 marca 1941 r. rozegrała się bitwa u przylądka Matapan. Przeciwko Włochom Royal Navy rzuciła trzy pancerniki – HMS „Warspite”, „Barham” i „Valiant”, lotniskowiec „HMS Formidable” z 72 samolotami na pokładzie, 4 lekkie krążowniki „Ajax”, „Orion”, „Perth” i „Gloucester” oraz 15 niszczycieli. Wsparcie miało zapewnić włoskie lotnictwo i niemiecki Fligerkorps X, ale cóż, coś im nie wyszło ? Regia Marina została pozbawiona wsparcia lotniczego wobec 72 samolotom z brytyjskiego lotniskowca. Brytyjskie Swordfishe przeprowadziły dwa ataki torpedowe na włoski okręt liniowy za drugim razem trafiając i poważnie go uszkadzając ? do środka dostało 4 tysiące ton wody. ?Vittorio Veneto? był przechylony o kilka stopni w bok, a pompy nie nadążały, co zmusiło okręt do zatrzymania się na około 10 minut ? tyle czasu wystarczyło żeby brytyjskie bombowce Bristol Blenheim przeprowadziły nalot bombowy, w wyniku którego nieznacznie uszkodzona została rufa. Załoga okrętu była zmuszona do użycia ręcznych pomp. Udało się ponownie uruchomić maszynownię, dzięki czemu Iachino mógł wycofać okręt, który osiągał teraz prędkość maksymalną 20 węzłów (zamiast prawie 32 węzłów, które okręt mógł osiągnąć w normalnych warunkach). ?Vittorio Veneto? udało się uciec ? nie udało się to jednak 6 włoskim okrętom , które Iachino pozostawił dla ochrony tyłów ? w nocy Brytyjczycy przypuścili na pozostawiony zespół potężny atak, w którym zatopione zostały ciężkie krążowniki „Fiume”, „Zara” , „Pola” oraz 3 niszczyciele. Brytyjczycy w perfekcyjny sposób wykorzystali radar, którego nie posiadali Włosi.
„Vittorio Veneto” podczas bitwy koło przylądka Spartivento / Źródło: Wikimedia
Po naprawie, która trwała prawie 5 miesięcy, ?Vittorio Veneto? uczestniczył jeszcze w paru nieudanych wypadach na brytyjskie konwoje. Został trzykrotnie uszkodzony ? raz przez okręt podwodny HMS ?Urge? (tym razem system ochrony przeciwtorpedowej zadziałał), dwa razy przez bombowce. 6 dni po tym jak Włochy podpisały zawieszenie broni i zakończył swój aktywny udział w wojnie, ?Vittorio Veneto? wraz z resztą włoskiej floty wypłynął na Maltę żeby tam poddać się Brytyjczykom. Nie było to łatwe ? włoska flota chcąc upewnić Niemców w przekonaniu, że nie chce się poddać, podpłynęła pod Salerno, pod pretekstem zaatakowania alianckiej floty dokonującej desantu na włoskiej ziemi? a następnie z pełną prędkością ruszyła ku Malcie. Jak łatwo się domyślić Niemcy się nie nabrali, co więcej ? nie podobało im się to ani trochę. Dlatego wysłali bombowce Dornier Do 217 (uzbrojone w bomby kierowane Fritz X), które miały zatopić flotę włoską, a przynajmniej wszystkie najważniejsze okręty. ?Vittorio Veneto? wyszedł z nalotu bez szwanku ? jak niemiecki atak skończył się dla bliźniaczych okrętów ?Roma? i ?Italia? (dawny ?Littorio?) czytelnik dowie się w dalszej części artykułu. Po krótkim pobycie na Malcie okręt przepłynął do Alexandrii, a następnie do Wielkiego Jeziora Gorzkiego w Kanale Sueskim. Pozostał tam do 1946, kiedy to popłynął na Sycylię przekazany Brytyjczykom jako odszkodowanie wojenne. Okręt skreślono z listy floty 1 lutego 1948, a następnie zezłomowano. ?Vittorio Veneto? był najaktywniejszym pancernikiem Regia Marina II wojny światowej ? brał udział w 11 operacjach ofensywnych.
Mała ciekawostka ? 12 dział 90 mm zabranych z okrętu w czasie złomowania zostało użyte przez Jugosławiańską Armię Ludową jako uzbrojenie fortyfikacji wyspy Żirje. Podczas wojny o niepodległość Chorwacji bateria poddała się bez wystrzału Chorwackiej Gwardii Narodowej, a następnie odegrała ważną rolę w czasie bitwy o Šibenik, ochraniając miasto przed atakami Jugosławiańskiej Armii Ludowej.
