Zarys taktyki radzieckich partyzantów w okresie II wojny światowej

Partyzantka radziecka jako forma zbrojnego oporu w ukryciu, prowadzona była na obszarach objętych działaniami wojennymi podczas II wojny światowej. Obejmowała także współpracę z miejscową ludnością cywilną oraz regularnymi siłami militarnymi walczącymi na tyłach przeciwnika. Choć partyzanci często atakowali niewinnych, niniejszy tekst będzie pozbawiony ich oceny poprzez pryzmat moralności. Wojna pomiędzy dwoma totaliatrnymi państwami zebrała krwawe żniwo nie tylko po obu stronach konfliktu. Warto przeanalizować jednak modus operandi sowieckich partyzantów z taktycznego punktu widzenia, co będzie przedmiotem dociekań autora.

Radzieccy partyzanci

Taktyka jest jedną jedną z trzech części składowych sztuki wojennej. Na przestrzeni dziejów taktyka rozwijała się obok strategii, ponieważ wojna znana ludzkości od początku jej istnienia miał wymiar zarówno taktyczny jak i strategiczny. Taktyka usytuowana jest na najniższym poziomie sztuki wojennej za strategią oraz sztuką operacyjną. W przeszłości decydowała ona o realizacji celów strategii, współcześnie sztuki operacyjnej. Według W. Kopalińskiego taktyka stanowi metodę postępowania, umiejętność używania rozporządzalnych sił dla osiągnięcia zamierzonych celów ^[1].

Zagadnienia związane z taktyką odnoszą się w zasadzie do działania wojsk regularnych biorących udział w bezpośrednich starciach z przeciwnikiem. Inną formą walki zbrojnej obok działań regularnych są działania nieregularne. Możemy je określić jako to działania bojowe prowadzone przez przygotowane już w czasie pokoju bądź doraźnie tworzone w czasie wojny zgrupowania taktyczne, stosujące specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji poczynań przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym^[2].

Działania nieregularne stanowią antytezę działań regularnych, a ich istotę stanowi unikanie czołowego i otwartego, starcia z silniejszym przeciwnikiem oraz, atakowanie z zaskoczenia przy wykorzystaniu walorów terenowych i wsparcia społecznego słabych lub bezbronnych sił, obiektów i urządzeń przeciwnika w różnym czasie na całej bronionej lub atakowanej przestrzeni dla stopniowego wyniszczenia przeciwnika i paraliżowanie jego zdolności działania. Tradycyjne Polskie nazwy tego typu działań obejmują terminy takie jak: wojna podjazdowa, szarpana, działania partyzanckie, czy terrorystyczne^[3].

Działania partyzanckie to specyficzna forma walki zbrojnej wyrajająca się w zaskakujących, krótkotrwałych i gwałtownych starciach zbrojnych, zasadzkach, napadach, aktach dywersji i sabotażu w połączeniu z psychologicznym oddziaływaniem; działania partyzanckie prowadzi się z reguły na terytorium własnego kraju przeciwko okupantowi lub rodzimemu reżimowi siłami rekrutującymi się przede wszystkim spośród miejscowej ludności odpowiednio zorganizowanej i uzbrojonej^[4].

Termin ?partyzanci? pojawił się po raz pierwszy we Francji w roku 1595, gdy wydano rozporządzenie wprowadzające do użytku regulamin wyborowych oddziałów, urywanych do wypadów i nękania nieprzyjaciela sposobami odbiegającymi od zasad walki regularnej^[5].Z kolei w ujęciu encyklopedycznym, partyzant to ?uczestnik walki zbrojnej nie należący do regularnych sił zbrojnych, działający z zasady na zapleczu i tyłach nieprzyjaciela w składzie oddziału ochotniczego zorganizowanego przeważnie z miejscowej ludności^[6].

W Rosji Radzickiej za datę narodzin typowego dla powyższych założeń ruchu partyzanckiego uznaje się już pierwsze dni Wielkiej Wojny Ojczyźnianej (II wojna światowa w rosyjskiej nomenklaturze). Już 29 czerwca i 18 lipca 1941 roku rząd i partia komunistyczna wydały rozporządzenia dotyczące organizacji oddziałów partyzanckich na tyłach armii Niemieckiej. Przez pierwsze 10 miesięcy wojny ruch partyzancki był jednak znikomy, a powstał głównie w odpowiedzi na okrucieństwo okupanta.

Początek działań partyzanckich w ich pełnym wydaniu przypada na 30 mają 1942, kiedy utworzono Centralny Sztab Partyzancki. Na jego czele stanął cieszący się złą sławą pierwsze sekretarz partii komunistycznej na Białorusi Ponomarenko. Strategia partyzantów opracowana została w sierpniu 1942 przez dowódców grup partyzanckich. 5 września tego samego roku Dowództwo ruchu wydało rozkaz, określając tym samym zadania dla partyzantów. W świetle rozkazu zadnia te polegały w szczególności na:

• ataki na istotne z punktu widzenia strategicznego trasy komunikacyjne;
• zamachy na niemieckich przywódców i dowódców;
• polityczna indoktrynacja ludności.

Szczyt działań partyzancki w Rosji przypadł na lato roku 1943, gdzie ich liczba szcowana była na 250 tys osób i stale rosła. Wzrastałą także walecznosc ruchu aprtyzanckiego, a wielu z nich zyskiwało sławę bohaterów. Prawdopodobnie najgłośnieszą akcją partyzantki radzieckiej było odciecie ok. 750 km linii kolejowej w rejonie Kurska jesienią 1943^[7].

Rys. 1. Radzieccy partyzanci na Białorusi w 1943 roku / Źródło: Wikimedia.org

Nie wiele jest dziś źródeł odnoszących się w sposób bezpośredni do problematyki taktyki ugrupowań partyzanckich w okresie II wojny światowej działających samodzielnie lub pod auspicjami ZSRR. Sytuacja ta spowodowana jest nie tylko ograniczony dostęp do archiwów, lecz również także kilka dziesięcioleci celowego fałszowania historii i tworzenia legend o ?dzielnych i oddanych sprawie komunizmu partyzantach?. Wiele grup partyzanckich musiało działać oddzielnie, a nawet wbrew strategii przyjętej z aprobaty partii, gdyż ich autonomia w oczach Stalina była zagrożeniem^[8].Miarodajnym źródłem informacji na temat taktyki radzieckich partyzantów jest podręcznik wydany w 1942 roku ?Sputnik Partizana?.

Pierwsze wydanie „Sputnika” pochodzi z roku 1941, czyli jeszcze z okresu w którym ZSRR nie był w stanie wojny z trzecią rzeszą. Wiele elementów w nim zawratych pochodzi jeszcze z czasów I wojny światowej^[9]. Jednak wersja z 9 maja 1942 roku uzupełnia je o zagadnienia aktualne co do realiów II wojny światowej^[10].W zasadzie wydanie nie różnią się znacznie od siebie, a tym co charakteryzuje nowszą wersję jest rozdział dotyczący stopni wojskowych niemeickiej armii i słoniczek rosyjsko-niemiecki. Z kolei w wydaniu z 1941 rozbudowana jest cześć teoretyczna dotycząca założeń wojny partyzanckieju i działań nieregularnych. Wobec tego nowsze wydanie oprócz powtórzenia najważniejszych treści, stanowi uzupełnienie wersji pierwotnej.

Niewątpliwie największą zaletą podręcznika był język i styl w jakim został napisany. Wszystkioe, nawet najbadziej złożone zaganienia zostały przedstawione w wyjątkowo prosty sposb, tym sam stały się zrozumiałe nawet dla prostych kołchoźników nie mających do tej pory żadnego kontaktu z wojskiem. Ponadt to oprócz tekstu podręcznik uzupełniony był o liczne rysunki i schematy pozwalające jeszcze bardziej zrozumeić dane zagadnienia. Z czasem wydawane teksty w formie broszury rozrastały się do co raz większych rozmiarów, a jej kolejne wydania wraz ze zrzutami zaopatrzenia regularnie trafiały do oddziałów partyzanckich^[11].

Przedmowa podręcznika zawiera ogólne wytyczne co do zaganień zawartych w podręczniku, oraz co charakterytyczne do wszelkich prac wydawanych w tamtym okresie w Rosji pełne ideologii leninowsko-marksitowskiej słowa skierowane do czytelnika. W rodziale I podręcznika z 1941 roku młody partyzant mógł znaleźć podstawy teoretyczne działań partyzanckich oraz zasady, którymi powinien się kierować podczas walki z przeciwniekiem. Wiele zasad zawartych w podręczniku jest ponadczasowych, czego przykładem moga być wytyczne co do maskowania i skradania się na obszarze, w którym znajduje się wróg^[12].

Częsć wojskowa podręcznika rozpoczyna się od opisów i schematów broni i amunicji używanej w tamtym okresie. Czym bowiem byłby karabin w rękach partyzanta nie umiejącego go osługiwać? Autorzy podręcznika zadbali o to, aby każdy z przyszłych partyzantów mógł poznać i nauczyć się prawidłowego posługiwania się różnymi rodzajami broni palnej. Zawarto również informację dotyczące donośności, rodzaju amunicji, przeznaczenia, konserwacji czy naprawy broni. Taktyczną przewagę w działaniach partyzanckich miała zapewnić również porzucona lub zdobyta broń przeciwnika.

Rys. 2. Schemat przedstawiający pistolet maszynowy produkcji radzieckiej PPSH / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941.

Oprócz wszelkiej maści karabinów i pistoletów, taktyka radzieckich oddziałów partyzanckich zakłała również wykorzystanie sprzętu cięższego. W związku z tym nie zabrakło instrukcji dotyczących obsługi karabinów maszynowych oraz moździerza. Moźdizerze i Kmy użwyane były zazwyczaj w celu przerwania potęznego natarcia przeciwnika, a takze do organizowania zasadzek. Naboje moźdizerzowe świetnie sprawdzały się również jako improwizowane ładunki wybuchowe, a w większych ilościach jako miny przeciwpancerne^[13].

Rys. 3. Schemat przedstawiający poszczególne części moździerzu / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 54.

Partyzanci podobnie jak regularna armia używali również granatów, zarówno radzieckich jak i niemieckich^[14].W związku z tym w podręczniku nie zabrakło zaleceń dotyczących ich rozbrajania oraz ich prawidłowego użytkowania. Oddziały partyzanckie oprócz granatów, jako broni miotającej używali także kokajli mołotowa. W wydaniu z 1942 roku znalazła się również instrukcja dotycząca wykorzystania granatów nasadkowych, wystrzeliwanych z luf karabinów.

Rys. 4. Schemat przedstawiający poszczególne części moździerzu /Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 54.

Patrtyzanci w walce z przeciwnikiem posługiwali się także bronią białą. W gre wchodziły różnego rodzaju noże i bagnety oraz saperka. W podręczniku znalazł sie poradnik dotyczący zarówno ataku nożem jak i obrony przed nim. W bliskim kontakcie z wrogiem umiejętności te decydowały o życiu lub śmierci partyzanta. Wskazówki zawarte w podręczniku osnosiły się również do walki na bagnety, kolby broni długiej oraz używania saperki jako broni. Ilustracje ukazujące sposoby ataku i obrony przed poszczególnymi rodzajami broni białej i saperką pozwalały na ćwiecznie i doskonalenie tych technik przez partyzantów^[15].

Rys. 5. Wyprzedzenie uderzenia przeciwnika bagnetem i kontratak przy pomocy noża / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 80.

Podczas pierszej i drugiej wojny światowej dochodziło do przypadków, w których żołnierze czyszczając okopy nieprzyjaciela walczyli na bagnety, noże i saperki.^[16]. To samo tyczyło się ataków skrytych i wyczerpania amunicji, bądź braku innej broni. Nieodłącznym elementem sztuki przetrwania partyzanta na polu walki stała się walka wrecz. Podręcznik zawierał wiele ilustracji i zaleceń w jaki sposób obezłwładnić przeciwnika uzbrojonego w karabin, pistolet, nóż czy saperke. Partyzant miał być szybki i przy pomocy odpwiednich technik poradzić sobie w każdych warunkach i z uzbrojonym przeciwniek. Niestety realia wojny często różniły się od teroii zawartej w podręczniku.

Rys. 6. Sposób na zablokowanie ataku nożem przez przeciwnika, a następnie obezwładnienie go / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 82.

W Sputniku znalazło się także wiele bardzo praktycznych porad i wskazówek zwiększających szansę na przeżycie w czasie kontaktu ogniowego z wrogiem. Na otwartym terenie najlepszym sposobem było wykopanie przy pomocy saperki prowizorycznego okopu. Saperka często okazywała się neizbędna do prac polowych, a czasem stawała się narzędziem do zabijania. Do dziś w Rosyjskiej armii saperka odgrywa ważną rolę, a elitarny Specnaz posługuje się nią z taką wprawą, że potrafi razić ją przeciwnika ze znacznej odległości^[17].

Rys. 7. Schemat prwidłowo wykopanego okupu przy użyciu saperki / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 103.

Podstawową taktyką partyzantów jako formacji nieregularnych było także organizowanie zasadzek. Zadadzki nie ograniczały się do pieszych patroli wroga, lecz dotyczyły również wojsk zmechanizowanych. W podręczniku możemy więc znaleźć instrukcje jak skutecznie unieszkodliwić lub zniszczyć czołg przy pomocy kilku granatów, bądź pułapki wykopanej w ziemi. Ciekawym, a zarazem śmiertelnym sposobem oragnizowania zasadzki na piechotę zmotoryzowaną była pułpaka linowa. Partyzanci mocowali cienkie linki pomiędzy drzewami rosnącymi przy drogach, a gdy żołnierz na motorze wjechał w pułapkę, dosłownie tracił głowę^[18].

Rys. 8. Pułpak linowa. Pomimo prostoty i prymitywizmu wykoania, metoda ta była bardzo skutecnza / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 98.

Zasadzki organizowono nie tylko na drogach, lecz również na szlakach kolejowych. W obu przypadkach taktyka partyzantów zależała od prawidłowo zorganizowanego rozpoznania. Akcje skierowane przeciwko transportowi kolejowemu należało przeprowadzać w miejscach gwarantujących uzyskanie jak największych zniszczeń. Do tego celu szczególnie nadawały się łuki torów, nasypy, mosty oraz przepusty. Najlepszym jednak miejscem dla przeprowadzania działań ?kolejowych? były zakręty torów położone w wykopie. Z kolei najlepszym miejscem dla zasadzek drogowych były leśne przesieki, groble oraz niewielkie mostki, gdyż warunki pozwalały na zniszczenie bądź unieruchomienie pierwszej maszyny w kolumnie, co natychmiastowo powodowało korek.

Rys. 9. Mina przeciwpancerna stosowana w zasadzkach drogowych i kolejowych / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 132.

W Sputniku zalecano, aby wykolejanie pociągów zawsze łączone było z innymi akcjami dywersyjnymi takimi jak niszczenie sieci łączności, czy też przygotowywanie zasadzek na oddziały wroga spieszące z pomocą. Podczas ataków na składy przewożące żołnierzy przeciwnika ipartyzanci mieli rozstawić się w sposób pozwalajacu na jak najszybsze zamknięcie pierscienia okrężenia. Istotne było również rozstawienie karabinu maszynowego rażacego cele wzdłuż całego składu pociągu, podczas gdy inni partyzanci prowadzili ogień na wprost. Gdy wyeliminowano siłę żywą przeciwnika, ocalałe wagony wysadzano w powietrze lub podpalano.

Rys. 10. Odcinanie łączności poprzez zrywanie sieci telefoniczych było skuteczną taktyką partyzantów, poprzędzająca zazwyczaj bardziej złożone i większe operacje / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 110.

W przypadku zasadzki na drodze, zaleczano zniszczenie pierwszego samochodu przy pomocy odpalanego elektrycznie ładunku wybuchowego. Jgo ekspolozja była zarazem, sygnałem do rozpoczęcia ostrzału pozostałych pojazdów. W celu uniemożliwienia uczieczki ochrony transportu i zajęcia przez nich pozycji obronnych, na poboczach drogis stawiano miny przeciwpiechotne. Podobnie jak w przypadku napadów na pociągi starano się pozyskać jak najwięcej potrzebnych dla działania partyzantki materiałów wojskowych, czyli zazwyczaj broni, amunicji, grantów i medykamentów. Ciała zabitych przeszukiwano w celu zdobycia map i dokuementów.

Celem partyzantów było również nsizczenie obiektów infrastrukturalnych o znaczeniu strategicznym, jak elektrownie, bazy wroga, składy paliwa i amunicji oraz mosty. Tak jak w przypadku zasadzek istotnym było prawidłowe rozpoznanie. Sprowadzoło się ono w szczególności do dokładnego poznania ternu, ustelenia dróg podejscia oraz odwrotu oraz pozyksania danych dotyczących obiektu. Na podstawie tych danych dkonywano oceny najlepszego sposobu jego zniszczenia, a partyzanci do dyspozycji mieli jedynie napad ogniowy, podpalenie i wysadzenie. W tego typu akkcjach więszke oddziały dzielono na trzy grupy: uderzeniową (napad ogniowy), minerską (wysadzenie) i osłonową (zabezpieczenie wycofania).

Rys. 11. Schemat przedstawiający zalecane umieszczanie ładunków wybuchowych w celu znszczenia mostów i wiaduktów różnego typu / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 131.

Równie istotnym przedsięwzięciem była dyslokacja oddziałów partyzankich i budowa prowizorycznych baz. Zgodnie z zaleceniami zawartymi w podręczniku, partyzancka siedziba zawsze powinna być doskonale chroniona, a w najbardziej zagrożone kierunki należało wysyłać na daleko wysunięte od bazy obszary obserwatorów. Najczęściej zajmowali oni pozycje na skraju lasu ponieważ by ka to dogodna pozycja do obserwacji całej oklicy, a tym samym szybko alarmować o ruchach przeciwnika. Najczęściej budowano ziemianki,a jedną z głównych zasad obowiązującycprzy ich budowie było wyposażanie ich w zapasowe wyjście umożliwoające uczieczką lub obronę w okopie. Unikano natomiast wsi oraz pojedyńczych opuszczonych domostw.

Walka w terenie zurbanizowanym miała zupełnie inny charakter niż walka w lesie i była znacznie trudniejsza. Ze względu na sposób zorganizowania systemu obrony przeciwnika tego typu działania przeprowadzano tylko nocą, ewentualnie przy złej pogodzie. Główną zasadą stosowaną podczas nocnychm napadów na wsie było jednoczesne atakowanie wielu obiektów na raz. W atakach na miejscowości oprócz grupy uderzeniowej i niewielkiego odwodu związującego zewnętrzny pierścień obrony uczestniczyła także grupa zabezpieczająca, do zadań której należało zapobieżenie ewentualnym próbom ucieczki obrońców^[19].Ponad to ośrodki miejskie należy zazwyczaj do miejsc silniej strzeżonych i wymagały dużo więcej zaangażowanych sił i śordków partyzantów niż miało to miejsce w terenach lesisto-jeziornych.

Rys. 12. Schemat partyzanckiej ziemianki / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 232.

Cześć wojskową końcyły zalecenia dotyczącące prawidłowego wyjscia z walki przez partyzantów biorących w niej udział. Było to jedno z decydujących zagadnień , często decydujące o życiu lub śmierci partyznatów. Jako lekkie formacje stosujące działania nieregularne miały wejść i uderzyć, a następnie szybko zniknąć gubiąc ewentalny pościg. Gdy przeciwnik przechodzi do ataku nigdy nie wolno było przedłużać obrony, gdyż w takiej sytuacji miał on czas na podciągnięcie dodatkowych sił. Często stosowaną taktyką było także rozbijanie na niewielkie grupki odziału, który był ścigany. Czasem naewt pojedyńczy partyzanci na własną rękę szukali schronienia, a gdy zagreożenie minęło zjawiali się we wcześniej umówionych punktach zbornych^[20].

Równie istotna dla partyzantów odciętych przecież od regularnych dostaw zaopatrzenia i często zmuszonych do bytownaia na otawrtym terenie była sztuka przetrwania. W Sputniku zawarto mnóstwo wskazówek jak zbudować substytuty wyposażenia, pozyskać pożywienie i wodę, a także jak zbudować schronienie. Jedną z podstawowych rzeczy jaką musiał umieć partyznat było rozpalanie ognia i budowa różnego typu ognisk służacych zarówno do generowania ciepła, przygotowywania posiłków, czy jako sposób suszenia mokrych ubrań. Rozpalone ognisko stanowi również pewien element wsparcia psychologicznego dla osoby zmuszonej do przetrwania samotnie w ciężkich warunkach.

Rys. 13. Jeden z przykładów wykorzystania ogniska. Suszenie ubrań i mokrych butów / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 146.

Partyzanci ukrwyając się przed przeciwnikiem musieli takze posiąść i doskonalić umiejętnosć budowy schronień pozwalających przeżyć im w każdych warunkach. Budowa schronienia obejmowała przedsiewzięcia takie jak określenie dobrej lokalizacji oraz pozyskanie surowców do budowy z otoczenia. Szałasy budowano z drewna, a na fundamenty kładziono warstwę liści i igieł. Należało także odpowiednio zakamuflować schronienie i swoją obecność.1 Według zaleceń powinno być ono zbudowane nisko przy ziemi aby zatrzymywać ciepło. W chłodniesze dni i zimę sposobem na ciepło były ogniska rozpalane przy szałasie z reflektorem cieplnym budowanym z drewna^[21].

Rys. 14. Schronienie z reflektorem ciepła / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 228.

Przetrwanie w terenie często opanowanym przez nieprzyjaciela wymagało także doskonalenia sztuki maskowania. Partyznaci używali w tym celu przedewsyztkim osłon terenowcyh i rośllinności. W zimie zalecano noszenie specjlanych białych płaszczów i kopanie zamaskowanych stanowisk bojowych w śniegu i ziemi. W terenie lesisto jeziornym używali oni roślin przytwierdzjac je do ubioru zlewając się tym samymz oteczeniem. Równie istotne było redukowanie sylwetki i chowanie sie za kamieniami, krzakami i innnymi elemantami srodowiska naturalnego. Sposób poruszanie wpływał także na dycypline dźwięku. W Sputniku znalazły się więc zalecenia dotyczące stawiana stopy w zależności od typu nawierchni, inaczej popruszano się w grząskim terenie, a inaczej w mokrym. W terenie zurbanizowanym partyzanci używali cienia obiektów, aby ukryć się przez rozpozananiem srodków lotniczych i oddziałów wroga^[22].

Rys. 15. Przykład użycia natrualnej roślinnosci i redukowania sylwetki w celu skutecnzego amskwoania / Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 169.

Część dotycząca sztuki przetrwania zawierała również mnóstwo instrukcji i zaleceń dotyczących poruszania się w terenie i używania mapy. W prosty sposób rozdział ten wyjaśniał jak określić kierunki świata (również bez użycia kompasu, którego często brakowało partyzantom), korzystać z mapy, oceniać odległosći i obsługiwac busolę. Nie mniej istotny był rozdizał dotyczący udzielania pierwszej pomocy. Oprócz rzeczy oczywistych, takich jak uzytkowanie bandaży i pomoc rannym, znalazły się tam cenne wskazówki jak użyć substytutów wyposażenia dostęopnych w terenie do zbudowania noszy, kul lub usztywniaczy stawów. W wersji z 9 maja 1942 roku dodano również słownik rosyjsko-niemeicki i oznaczenia niemieckich maszyn i stopni wojskowych.

Rys. 16. Prowizorczne nosze zbudowane z różnych przedmiotów /Źródło: Sputnik Partizana, Mołoda Gwardija, 1941, s. 169.

Choć podręcznik zawierał w sobie merytoryczny i przyswajalny materiał, partyzanci radzieccy w kontakcie z rzeczywistościąm często okazywali się bezradni wobec metod i brutalności armii okupanta. Teoria bowiem bardzo często odbiegała od praktyki w realnym boju z przeciwniekiem. Partyzanci stanowili jednak istotny element radziekcij machiny wojennej, a zarazem oddolną inicjatwyę, która skutecznie nękała agresora. Pomimo wielu oproacowań, feneomen partyznanki wielkiej wojny ojczyźnianej nasiękniety jest ideologią i nalećiałościami politycznymi z tamtego okresu, co mutrudnia obiektywne podejście do tematu. Bez wątpniea jednak, w Sputniku zawarte zostały wskazówki, które zwiększały szanse na przeżycie partyzanta i nawet dziś niektóre z nich możemy uznać za cenne.

Autor: Paweł Kmiecik