Gdyby poprosić orientujących się w historii Polaków o wymienienie wszystkich polskich prezydentów począwszy od Gabriela Narutowicza wiele osób po wymienieniu nazwiska Ignacego Mościckiego od razu ? przeskoczyłaby? do Lecha Wałęsy tym samym całkowicie pomijając trwający pół wieku okres działalności legalnych władz polskich na wygnaniu. Ostatnim ich przedstawicielem był prezydent Ryszard Kaczorowski.
Działalność polskich władz państwowych na emigracji była oparta na przepisach Konstytucji kwietniowej z 1935. Zgodnie z artykułem 24 tej konstytucji [1] : ??1. W razie wojny okres urzędowania Prezydenta Rzeczypospolitej przedłuża się do upływu trzech miesięcy od zawarcia pokoju; Prezydent Rzeczypospolitej osobnym aktem, ogłoszonym w gazecie rządowej, wyznaczy wówczas swego następcę na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju. 2. W razie objęcia przez następcę urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej, okres jego urzędowania trwa do upływu trzech miesięcy od zawarcia pokoju.?
Ten mechanizm umożliwił funkcjonowanie urzędu Prezydenta, a co zatem idzie innych organów władzy państwowej w warunkach emigracji. Jak wiadomo, urząd Prezydenta w konstytucji kwietniowej miał bardzo silnie umocowanie, czego wyrazem było prawo do wydawania dekretów czy powoływanie premiera. Dzięki temu mógł powstać rząd na uchodźstwie, istniała też Najwyższa Izba Kontroli oraz będąca namiastką parlamentu ? Rada Narodowa. W 1945 organy te stanowiące legalne i prawdziwe władze Rzeczypospolitej straciły uznanie międzynarodowe na rzecz kontrowanych przez ZSRR władz w Warszawie. W ten sposób rozpoczął się nowy etap funkcjonowania władz polskich na uchodźstwie. Ich istnienie miało nie tylko znaczenie symboliczne, ponieważ prowadziły one także działalność informacyjną oraz wspierały opozycję w kraju.
>>> Dzienniki ustaw Rządu RP 1939-1990 <<<
Urząd Prezydenta Rzeczypospolitej na wygnaniu pełnili kolejno:
Ryszard Kaczorowski urodził się 1919 w Białymstoku. Działał w harcerstwie, w 1940 został aresztowany przez Sowietów i zesłany na Kołymę. Później walczył w armii Andersa, uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino. Po wojnie osiadł w UK. Pracował jako księgowy zarazem angażując się w działalność polskiego harcerstwa. W latach 1986-1989 był ministrem spraw krajowych w rządzie premiera Edwarda Szczepanika. W 1988 prezydent Kazimierz Sabbat wyznaczył Kaczorowskiego na swojego następcę na wypadek ewentualnego opróżnienia urzędu. Prezydent Sabbat zmarł nagle 19 lipca 1989. Tego samego Ryszard Kaczorowski objął urząd głowy państwa.
Objęcie przez niego urzędu zbiegło się w czasie z transformacją ustrojową PRL. Miało to miejsce już po częściowo wolnych wyborach do Sejmu, ale tempo i kierunek przemian nie były wtedy jeszcze jasne (tego samego dnia w Warszawie dokonano wyboru Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta PRL). Konieczne było zatem jeszcze istnienie władz polskich w Londynie. Wkrótce w kraju doszło do pozytywnych zmian. Urząd premiera objął przedstawiciel opozycji Tadeusz Mazowiecki (jednak w rządzie nadal obecni byli komuniści), zmieniono nazwę ?Polska Rzeczpospolita Ludowa? na ?Rzeczpospolita Polska? a na przełomie listopada i grudnia 1990 odbyły się wolne wybory prezydenckie. Stało się jasne, że Polacy odzyskują wolność i suwerenność, zatem misja władz emigracyjnych dobiega końca. Zaprzysiężenie wybranego w wyborach prezydenta Lecha Wałęsy 22 grudnia 1990 stało się okazją do symbolicznego przekazania mu władzy przez prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego i zakończenia działalności emigracyjnych organów władzy.
Ryszard Kaczorowski zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010.
[1] Ustawa konstytucyjna z 1935
[2] Należy dodać, że część środowiska emigracyjnego nie uznawała prezydentury Zaleskiego powołując konkurencyjny ośrodek – Radę Trzech. Ponowne zjednoczenie polskiej emigracji nastąpiło w 1972, gdy po śmierci Zaleskiego urząd objął Stanisław Ostrowski.
