Nie tylko ochotnicy z zachodniej Europy, skuszeni wizją walki z bolszewizmem wstępowali do Waffen SS. W jej szeregach służyli m.in. także Łotysze, którzy podczas II Wojny Światowej tworzyli dwie formacje: 15. i 19. Dywizje Grenadierów Waffen SS.
Od samego początku, gdy Wehrmacht dotarł na Łotwę w swoim marszu na Wschód, mieszkańcy tej wcielonej w 1940 r. do ZSRR republiki radzieckiej gorliwie witali wojska niemieckie. W lipcu 1941 r. utworzono Reichskommissariat Ostland, w którego skład wchodziła Łotwa. Jego mieszkańcy otrzymali zgodę na tworzenie lokalnych oddziałów policji pomocniczej (?Hilfspolizei?), które wkrótce po powstaniu zostały podporządkowane SS. Wśród ich członków dużą rolę odgrywali łotewscy nacjonaliści, wrogo nastawieni do Rosjan, Żydów i komunistów. Propaganda hitlerowska ?uświadamiała? im, że Żydzi z NKWD stali za masowymi wywózkami dziesiątek tysięcy Łotyszy w głąb ZSRR i terrorem skierowanym przeciwko tym, którzy pozostali. ?Hilfspolizei?, wraz z jednostkami ?Einsatzgruppe A? SS-Brigadeführera Franza Stahleckera dokonywały pierwszych pogromów żydowskich, z których najbardziej znany jest mord z 30 listopada i 8 grudnia 1941 r., gdy w lesie Rumbula pod Rygą zamordowano około 25 000 Żydów. W zbrodni tej uczestniczyło słynne łotewskie ?Ar?js Commando?. Bardzo wielu spośród członków ?Hilsfspolizei? wstąpiło w szeregi łotewskich dywizji Waffen SS.
SS-mani z 19.Dywizji Grenadierów Waffen SS/ Źródło: http://www.axishistory.com/axis-nations/germany-a-austria/waffen-ss/119-germany-waffen-ss/germany-waffen-ss-divisions/1298-19-waffen-grenadier-division-der-ss-lettische-nr-2
Już w październiku 1941 r. SS zaczęła wysyłać swoich łotewskich ?podopiecznych? na Front Leningradzki, Ukrainę i do południowej Rosji, gdzie zajmowali się zwalczaniem radzieckiej partyzantki. Bataliony ?Schuma? (nazwa używana zamiennie z ?Hilfspolizei?) walczyły także ramię w ramię z żołnierzami Wehrmachtu i SS; jedną z takich akcji osobiście oglądał Heinrich Himmler. Pod koniec 1942 r. były łotewski minister finansów Alfred Valdmanis wyszedł do Niemców z propozycją utworzenia łotewskiego legionu SS w zamian za uzyskanie przez Łotwę podobnej autonomii, jaką podczas wojny miał marionetkowy rząd słowacki ks. Tiso. Pomysł ten został jednak kategorycznie odrzucony przez wodza III Rzeszy. Po klęsce stalingradzkiej, Hitler wydał jednak zgodę na utworzenie Ochotniczego Łotewskiego Legionu SS, o co zabiegała grupa łotewskich przedwojennych wojskowych i polityków. Trzonem nowej jednostki były cztery bataliony ?Schuma?. Nabór do Legionu był formalnie dobrowolny, lecz aby uzyskać satysfakcjonującą liczbę żołnierzy (blisko 18 000), wcielono do niego także wielu młodych Łotyszy, którzy zostali wcześniej skierowani do pracy w Rzeszy. Jego dowódcą został SS-Brigadefűhrer Peter Hansen, a pełniącym funkcję Inspektora Legionu Łotewskiego SS został SS-Gruppenfűhrer R?dolfs Bangerskis, który był jedynie figurantem w oczach niemieckich i nie miał wpływu na działania militarne. 18 maja 1943 r. powstała dodatkowo 2. Łotewska Brygada Piechoty SS, którą dowodził SS-Brigadef?hrer Fritz von Scholz. W końcowym stadium formowania składała się z trzech pułków piechoty i pułku artylerii, zbliżając się do rozmiarów dywizji, o której będzie mowa w dalszej części. Na podstawie Legionu Łotewskiego SS Niemcy sformowali 15. Ochotniczą Dywizję Łotewską SS, składającą się z trzech pułków grenadierów SS oraz pułku artylerii. Początkowo jednostka zajmowała się zwalczaniem radzieckich partyzantów, ale w miarę jak szeregi niemieckiej armii na Wschodzie topniały, dywizja została skierowana na front. Walczyła z Armią Czerwoną w bitwie koło miasta Newel, a następnie wycofywała się razem z wojskami niemieckimi, ponosząc ciężkie straty. W lipcu 1944 r. została rozbita pod Ostrowem, a następnie odbudowana na poligonie leżącym pomiędzy Kościerzyną a Bytowem. Otrzymała także nową nazwę, funkcjonując od tej chwili jako 15. Dywizja Grenadierów SS (1.Łotewska). Jej stan na dzień 16 grudnia 1944 r. wynosił 16 870 żołnierzy. Jednostka uczestniczyła w walkach z 1. Armią Wojska Polskiego na Wale Pomorskim. Tam też 31 stycznia 1945 r. jej żołnierze spalili żywcem 32 żołnierzy z 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, w miejscowości Podgaje. Pododdział 15. Dywizji walczył także w obronie Kołobrzegu. Łotysze spychani na zachód, maszerowali przez Pomorze, Meklemburgię i Prusy Zachodnie. Łotewscy SS-mani brali udział w walkach o Berlin, a ci, którzy przeżyli, poddali się wojskom amerykańskim w okolicach Schwerinu. Uniknęli losu innych obywateli radzieckich, służących pod niemieckimi rozkazami, którzy po wojnie zostali przez aliantów przekazani Stalinowi, a następnie ponieśli śmierć lub zostali zesłani do łagrów.
Emblemat 15. Dywizji Grenadierów Waffen SS/ Źródło:http://commons.wikimedia.org/wiki/File:15divss.svg?uselang=pl
Pod auspicjami SS na początku 1944 r. powołano do życia drugą łotewską dywizję. Była do 19. Dywizja Grenadierów SS (2. Łotewska), której podstawą była 2. Łotewska Brygada Piechoty SS. Od kwietnia dowodził nią SS-Gruppenf?hrer Bruno Steckenbach. Jednostka walczyła w okolicach Wołchowa, a następnie cofała się pod naporem Armii Czerwonej i w październiku została zamknięta wraz z wieloma innymi niemieckimi oddziałami w ?kotle? w Kurlandii. Broniła 13 km zachodniego odcinka frontu. Nie udało jej się przebić na zachód i na wiosnę 1945 r. dostała się do radzieckiej niewoli. Części łotewskich SS-manów udało się ujść niewoli. Wybrali walkę partyzancką lub ukrywali się przed NKWD. Obie łotewskie dywizje od czerwca 1944 r. wchodziły w skład VI. Armijnego Korpusu Waffen SS, którego skład zmieniał się w toku działań wojennych. Przyjmuje się, że w różnego rodzaju formacjach niemieckich służyło podczas wojny blisko 100 000 Łotyszy.
